Đĩa đơn (single) là một hình thức xuất bản quen thuộc trong nền công nghiệp âm nhạc giải trí thế giới. Xuất hiện ở nước ta khá muộn (cuối năm 2002 đầu 2003), hình thức xuất bản này ban đầu đã ít nhiều làm sôi động thị trường giải trí Việt vốn luôn có nhu cầu tiếp nhận cái mới và dễ dàng dung nạp cái lạ...
Hàng loạt đĩa đơn của các ca sĩ Việt ồ ạt ra đời khi đó đã được công chúng đón nhận hào hứng. Nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, đĩa đơn bỗng dần thưa thớt, vắng bóng. Cho mãi đến tháng 10 vừa qua, khi cô ca sĩ quán quân của Việt Nam idol 2007 Phương Vy gây một tiếng vang bằng việc trình làng đĩa đơn mang tên Chuyện về người con gái thì giới âm nhạc Việt mới chợt nhìn lại và tự hỏi: Vì sao một hình thức xuất bản có nhiều ưu điểm và khá được ưa chuộng trên thế giới lại chỉ “sống vật vờ” ở Việt Nam?
Ra đĩa đơn – dễ dàng mà hiệu quả
Đĩa đơn là CD chỉ gồm 1, 2 bài hát. Nguyên thủy, xuất bản phẩm này giống như dạng “tờ rơi” quảng cáo hay món quà khuyến mại được phát hành trước khi ca sĩ ra album nhằm thăm dò thị trường và quảng bá cho album sắp ra. Người ta thường chọn chính bài hát chủ đạo của album sắp ra để làm đĩa đơn. Về sau, khi thị trường âm nhạc thế giới phát triển mạnh và có sự cạnh tranh khốc liệt, các ca sĩ không thể đủng đỉnh ngồi đó chờ gom đủ 10 ca khúc của riêng mình thành album thì việc ra đĩa đơn trở thành sự lựa chọn tốt nhất.
 |
Trên thế giới, kể từ lần đầu tiên người ta tổ chức xếp hạng cho các đĩa đơn có doanh số bán ra lớn nhất thế giới vào năm 1952 thì việc ca sĩ ra đĩa đơn đã trở thành phong trào được phát triển rộng rãi tại tất cả các nước có nền âm nhạc giải trí phát triển. Bất cứ ca sĩ nào từ mới thành danh cho đến đã nổi tiếng đều chọn đĩa đơn như một cách ngầm khẳng định “độc quyền” của mình đối với ca khúc. Sự thật là không ít đĩa đơn đã mang lại tiếng tăm và vị thế độc quyền cho ca sĩ. Chẳng hạn, đĩa đơn Baby One More Time đã khẳng định “độc quyền” về mặt thị hiếu khán giả cho ca sĩ Britney Spears. Bất kỳ ca sĩ nào sau đó muốn hát lại ca khúc này cũng cảm thấy e ngại, sợ phải va đập với một thị hiếu đã định hình, nhất là khi ca sĩ đi sau chưa có được nội lực thâm hậu, phong cách riêng độc đáo hay sự vượt trội về mặt nào đó.
Sớm thất thế ở Việt Nam
Showbiz Việt do phát triển chậm hơn so với thế giới nên có nhiều cơ hội học tập kinh nghiệm từ thế giới. Đĩa đơn “made in Vietnam” xuất hiện mô phỏng theo thế giới là xu hướng tất yếu trong dòng chảy dần đi đến chuyên nghiệp của công nghệ biểu diễn Việt vốn ưa chuộng cái gọi là “thời trang”. Mở màn tại Việt Nam là ca sĩ Mỹ Tâm và ca sĩ Thanh Thảo với Cây đàn sinh viên, Ban mai tình yêu, Tiếng sét chàng và nàng… Những single đầu tiên này đã gây bất ngờ bởi kết quả rất khả quan mặc cho tâm lý người tiêu dùng Việt Nam là mua một CD 10 bài vẫn lợi hơn một CD chỉ có 1, 2 bài. Khởi đầu tốt đẹp đó đã khiến giới ca sĩ và nhà sản xuất mạnh dạn đầu tư cho đĩa đơn. Các ca sĩ trẻ như Đàm Vĩnh Hưng, Tuấn Hưng, Lam Trường, Minh Quân,... cũng lần lượt ra đĩa đơn để chạy đua cùng thị trường. Hầu hết các đĩa đơn ra đời khi đó đã thành công trong việc đẩy nhiều ca sĩ lên thành “sao”, đưa nhiều ca khúc lên hàng “hit”. Những tưởng đĩa đơn nhờ thế sẽ nhanh chóng trở thành thứ vũ khí lợi hại trong công nghệ showbiz còn non trẻ ở Việt Nam.
 |
Một nguyên nhân mà giới sành âm nhạc dễ dàng nhận ra là ngay từ đầu xuất hiện, đĩa đơn Việt đã đi sai cách. Ban mai tình yêu của Mỹ Tâm có 3 ca khúc khác nhau hoàn toàn, giống như một album rút ngắn: rút ngắn số lượng bài, rút ngắn kinh phí, rút ngắn thời gian... chứ không phải kiểu đĩa đơn mà thế giới vẫn làm. Cuối cùng ca khúc thành công không phải là ca khúc chủ đề Ban mai tình yêu mà lại là Tình lỡ cách xa! Các đĩa đơn tiếp theo lần lượt ngã vào vết xe có sẵn... Ca sĩ đua nhau giắt lưng một đĩa đơn để có tên trên kệ đĩa, để theo kịp với xu hướng thời thượng bởi chỉ cần dăm ba triệu là có ngay một đĩa đơn, nếu may mắn lại còn có thể trở thành hit ngon lành chẳng cần quan tâm đến việc có đủ lực để phát hành album hay không. Điều này đã dẫn đến giai đoạn thất thế của đĩa đơn Việt ngay sau đó. Bởi khi người nghe đã quen với cách làm đĩa đơn của ca sĩ, họ dần dần tự ý thức và chọn lựa kĩ càng hơn. Người nghe vốn không thích bỏ đĩa vào máy chỉ để nghe một album có hai ba bài rồi lại lấy ra!
Thêm vào đó, công nghệ CD nhái bắt đầu đổi hướng tấn công, nhắm thẳng vào xu hướng của khán giả mà “bắn”: nhiều đĩa đơn được đem dồn vào một, người nghe chỉ tốn từ 5 - 8 ngàn đồng là có luôn vài ba cái đĩa đơn đang hot trong một CD mà không phải mất công thay đi thay lại nhiều lần. Trước tình cảnh đó, ca sĩ hoảng hốt, e dè mà lùi bước, chẳng mấy người dám liều thân mà ra đĩa đơn nữa! Công nghệ đĩa đơn bỗng trở thành “lạc hậu” ở Việt Nam từ đó.
Vừa mới đây, bất ngờ ca sĩ Phương Vy trình làng đĩa đơn Chuyện về người con gái nhằm làm bước đệm và quảng cáo cho album vol.2 sắp ra của cô. Quả là một sự mạo hiểm giữa lúc thị trường showbiz Việt đang chững lại và cái danh từ âm nhạc “đĩa đơn” từ lâu đã không được mấy người nhắc đến. Nhưng, cũng thật bất ngờ, single này nhanh chóng thu hút được sự chú ý của giới trẻ, số lượng tiêu thụ ban đầu tương đối khả quan. Một phần bởi Chuyện người con gái đã đi sát và nắm chắc cách thức cũng như quy luật của công nghệ ra đĩa đơn, phần nữa, ca khúc được chọn có sự đầu tư thích đáng. Điều đó chứng tỏ rằng, nếu được thực hiện đúng hướng và với mục đích phù hợp, hình thức xuất bản đĩa đơn hoàn toàn có thể phát huy ưu điểm của mình, trở thành một giải pháp an toàn và tin cậy cho các ca sĩ Việt trên con đường tìm đến với người hâm mộ, giống như những gì đĩa đơn đã và đang thể hiện trên thị trường âm nhạc thế giới!
Hoàng Linh