Dị ứng phấn hoa là tình trạng ngày càng phổ biến, đặc biệt vào mùa xuân – hè, khi các loài cây đồng loạt ra hoa và giải phóng hàng tỷ hạt phấn li ti vào không khí. Dù được coi là "vô hại" với phần lớn dân số, phấn hoa lại là nguyên nhân khiến nhiều người phải đối mặt với hàng loạt triệu chứng khó chịu: từ hắt hơi, sổ mũi, ngứa mắt đến ho kéo dài, thậm chí là hen suyễn.
Vậy ai là người dễ bị dị ứng phấn hoa nhất? Và làm thế nào để phòng tránh hiệu quả?
Dị ứng phấn hoa là gì?
Dị ứng phấn hoa (hay sốt mùa hè, sốt cỏ khô) là một phản ứng quá mức của hệ miễn dịch khi cơ thể tiếp xúc với các hạt phấn hoa trong không khí. Khi hít phải những hạt phấn này, hệ thống miễn dịch ở người nhạy cảm sẽ nhận diện chúng như "kẻ xâm nhập" và tạo ra các chất trung gian viêm – đặc biệt là histamin – gây ra các triệu chứng dị ứng như ngứa mũi, chảy nước mắt, ho khan, viêm kết mạc...
Người bị dị ứng phấn hoa thường có triệu chứng hắt hơi, ngứa mũi, đỏ mắt – đặc biệt vào buổi sáng sớm.
Những ai dễ bị dị ứng phấn hoa?
Người có cơ địa dị ứng
Đây là nhóm nguy cơ cao nhất. Những người từng mắc các bệnh như viêm mũi dị ứng, hen phế quản, chàm (eczema), mề đay hay dị ứng thực phẩm... thường có hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các yếu tố môi trường. Khi gặp phấn hoa – một dị nguyên phổ biến trong không khí – cơ thể họ sẽ phản ứng mạnh hơn người bình thường, gây ra triệu chứng kéo dài.
Người có yếu tố di truyền
Dị ứng mang tính chất gia đình rõ rệt. Nếu một trong hai cha mẹ bị dị ứng, khả năng con mắc bệnh khoảng 30–50%. Nếu cả hai cha mẹ đều có cơ địa dị ứng, tỷ lệ này có thể lên đến 60–80%. Những người có anh/chị/em ruột bị dị ứng cũng cần cảnh giác vì nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
Người sống hoặc làm việc trong môi trường có lượng phấn hoa cao
Các vùng có nhiều cây cỏ dại, cây hoa phát tán phấn nhiều như thông, sồi, dương xỉ, cỏ Bermuda... thường có nồng độ phấn hoa trong không khí rất cao, đặc biệt vào mùa nắng gió hoặc đầu mùa xuân. Người sống tại đây hoặc làm việc ngoài trời như nông dân, người chăm sóc vườn, nhân viên công viên… dễ bị tiếp xúc trực tiếp và thường xuyên, làm tăng nguy cơ dị ứng.
Người có hệ miễn dịch yếu hoặc rối loạn miễn dịch
Những người có hệ miễn dịch mất cân bằng hoặc quá mẫn cảm sẽ phản ứng mạnh với các tác nhân dị nguyên dù liều lượng rất nhỏ. Dị ứng phấn hoa ở nhóm này có thể xuất hiện nặng nề, dễ tiến triển thành viêm mũi mạn tính hoặc hen phế quản.
Phấn hoa phát tán dày đặc trong không khí vào mùa xuân – nguyên nhân chính gây dị ứng ở người có cơ địa nhạy cảm.
Cách phòng tránh dị ứng phấn hoa hiệu quả
Dù không thể loại bỏ hoàn toàn phấn hoa trong không khí, việc thực hiện các biện pháp dưới đây có thể giúp người nhạy cảm phòng ngừa và giảm nhẹ triệu chứng đáng kể:
1. Hạn chế tiếp xúc với phấn hoa
Tránh ra ngoài trời vào sáng sớm (khoảng 5–10 giờ sáng) – đây là thời điểm phấn hoa phát tán mạnh nhất.
Nếu phải ra ngoài, nên chọn thời điểm chiều tối hoặc sau cơn mưa (lúc này phấn hoa đã lắng xuống).
Hạn chế ra ngoài vào những ngày nắng nhiều, gió mạnh hoặc độ ẩm thấp – điều kiện lý tưởng cho phấn hoa lan rộng.
2. Sử dụng trang bị bảo hộ cá nhân
Luôn đeo khẩu trang y tế hoặc loại có khả năng lọc bụi mịn (như N95) khi ra ngoài.
Đeo kính mát để bảo vệ mắt, ngăn phấn hoa tiếp xúc trực tiếp với kết mạc – nguyên nhân gây đỏ và ngứa mắt.
3. Giữ gìn vệ sinh môi trường sống
Luôn đóng kín cửa sổ vào những ngày có phấn hoa cao.
Sử dụng máy lọc không khí có màng lọc HEPA để loại bỏ các hạt phấn li ti trong nhà.
Hạn chế phơi quần áo, chăn màn ngoài trời vì phấn hoa có thể bám vào sợi vải và gây dị ứng khi mặc.
4. Tắm gội và thay đồ sau khi về nhà
Ngay sau khi trở về từ ngoài trời, nên thay quần áo và tắm gội sạch sẽ để loại bỏ phấn hoa bám trên da, tóc và quần áo – tránh tiếp xúc kéo dài.
5. Chủ động điều trị dự phòng nếu có cơ địa dị ứng
Trước mùa hoa nở, có thể dùng thuốc kháng histamin, corticoid xịt mũi hoặc thuốc ổn định tế bào mast theo hướng dẫn của bác sĩ.
Với những trường hợp dị ứng kéo dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, có thể cân nhắc điều trị giải mẫn cảm đặc hiệu (immunotherapy). Đây là phương pháp giúp "huấn luyện" hệ miễn dịch dung nạp dần với phấn hoa, thường áp dụng trong nhiều tháng đến vài năm.
Đeo khẩu trang và kính khi ra ngoài là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để phòng tránh dị ứng phấn hoa.
Khi nào nên đi khám bác sĩ?
Nếu bạn có các triệu chứng như ngứa mũi, nghẹt mũi, hắt hơi liên tục vào sáng sớm, đỏ mắt, ho dai dẳng kéo dài hàng tuần khi vào mùa hoa nở… rất có thể bạn đã bị dị ứng phấn hoa. Việc tự ý dùng thuốc lâu dài có thể không hiệu quả và tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ.
Lúc này, bạn nên đến khám chuyên khoa Dị ứng – Miễn dịch lâm sàng để được làm các xét nghiệm chuyên biệt: như định lượng IgE đặc hiệu trong máu hoặc test lẩy da với phấn hoa. Việc xác định đúng dị nguyên gây bệnh sẽ giúp điều trị hiệu quả và phòng ngừa lâu dài.
