Nhưng không phải vì thế mà chúng ta làm liều vì gần đây, nhiều vụ trùng tu di tích theo kiểu phá hoại đã gây bức xúc trong dư luận.
Đình làng cổ Do Nghĩa (tỉnh Phú Thọ) đã được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia, mang kiến trúc đặc trưng của xứ Đoài, được khởi dựng từ khoảng cuối thế kỷ XVII đầu thế kỷ XVIII, trải qua hàng trăm năm đến nay đã xuống cấp trầm trọng. Đình có kiến trúc kiểu chữ Đinh, với tòa đại bái và hậu cung. Sàn đình bằng gỗ lim, cổng đình gồm một cửa chính, hai cửa phụ làm theo lối chồng diêm 8 mái 4 đao, mái cong, được trang trí bằng những con giống với các đường diềm, đường nét hoa văn rất đẹp. Nhà nghiên cứu Nguyễn Đức Bình (Cục Mỹ thuật, Triển lãm và Nhiếp ảnh) - Trưởng nhóm Đình làng Việt gần đây chia sẻ, qua khảo sát thực tế nhận thấy đình làng cổ Do Nghĩa ở vị trí một số đầu cột sát mái, nước thấm sâu vào trong thớ gỗ, gây mục, mủn các mộng, hệ thống cột kèo bị mối mọt khiến kết cấu ngôi đình trở nên yếu ớt, có thể sẽ bị đổ sập bất kỳ lúc nào. Bên cạnh đó, hệ thống xà, rường của đình Do Nghĩa cũng bị mục ruỗng nặng, đe dọa sự tồn tại của công trình kiến trúc cổ này.
Chung số phận đáng buồn nói trên là đình Lại Thế tại TP. Huế. Được xây dựng từ năm 1741, thời vua Lê Hiển Tông, niên hiệu Cảnh Hưng thứ 2. Đình Lại Thế gồm tòa Ðại Ðình 3 gian, 2 chái kép. Toàn bộ đình có 54 cột, chia thành 8 hàng ngang và 7 hàng dọc, kiến trúc đình theo kiểu “trùng thiềm điệp ốc”, là đặc trưng kiến trúc thời Nguyễn và đã được công nhận là Di tích cấp Quốc gia năm 2001. Trải qua 277 năm với nhiều biến động, đình Lại Thế có thời điểm xuống cấp và được trùng tu, sửa chữa vào các năm 1780, 1845, 1891, 1998 nhưng hiện công trình này tiếp tục bị xuống cấp nghiêm trọng: mái trước của đình bị nghiêng xuống dưới do hai hàng cột của chính điện đang bị sụt lún sâu kéo gãy các vì kèo. Bên cạnh đó, nhiều trụ cột khác cũng bị mối mọt ăn rỗng, hệ thống mái ngói bị dột, thấm mưa. Bởi vậy, người dân sinh sống gần đình Lại Thế và khách thập phương đến đây không khỏi xót xa khi công trình kiến trúc có nhiều giá trị về mặt lịch sử và kiến trúc nghệ thuật này đang đứng trước nguy cơ trở thành phế tích.
Không chỉ có hai công trình kiến trúc cổ đình làng kể trên kêu cứu, tại Hà Nội, đình Tiền Lệ (xã Tiền Yên, huyện Hoài Đức) thời gian qua được người dân địa phương phản ánh đang bị xuống cấp nghiêm trọng. Đình được xây dựng từ thời Lê Trung Hưng, được công nhận là Di tích lịch sử kiến trúc - nghệ thuật cấp Quốc gia từ năm 2011. Tuy nhiên, trải qua thời gian và tác động của thời tiết, nhiều hạng mục của đình Tiền Lệ hư hại trông thấy. Theo ông Nguyễn Đình Kính, người trông coi đình Tiền Lệ, hiện nay hệ thống rường cột của đình bị mối mọt, mục nát. Bên cạnh đó, mái ngói bị xô lệch, lún võng nên mỗi khi trời mưa là nước tuôn thẳng vào hậu cung khiến đình bị ngập. Hiện nay, nhiều mảng ngói lớn của đình dần bị rơi vỡ; dầm, mè nâng đỡ mái đình phần lớn bị hư hại và kèo, cột gỗ bị mối xông, những cánh cửa sổ thủng lỗ rỗ...
Tương tự, di tích đền Quốc Phụ tại tỉnh Hải Dương thờ danh tướng Trần Quốc Chẩn xây dựng theo kiểu chữ nhị gồm 5 gian tiền tế, 3 gian hậu cung, cùng một số hạng mục cổng tam quan, sân đền... Toàn bộ gian tiền tế và hậu cung được xây tường bao, cột gỗ đỡ xà gồ, lợp ngói đỏ. Nhưng nay đền Quốc Phụ cũng rơi vào tình cảnh tương tự như các công trình kiến trúc kể trên khi mối xông hết cột, kèo, nóc nhà, sắc phong, rui mè... gian hậu cung. Trong khi đó tại 5 gian tiền tế, mái ngói bị xô xuống, một số xà gồ bị mối ăn, cánh cửa bị hỏng, tường bao bị nứt...
Thực tế trên phản ánh, nhiều di tích là đình, đền là kiến trúc cổ ở nước ta đang đứng trước nguy cơ đổ sập hoặc trở thành phế tích bất cứ lúc nào. Do đó, nhiều ý kiến mong muốn các cơ quan chức năng liên quan cần sớm vào cuộc để “cứu” các công trình kiến trúc có giá trị nghệ thuật, lịch sử và văn hóa này để thế hệ trẻ hiểu hơn về nguồn cội. Tuy nhiên, dư luận cũng cho rằng, dù di tích đang xuống cấp, hư hại rất cần “cứu” nhưng việc trùng tu, tôn tạo công trình đã được xếp hạng di tích cần phải tuân thủ Luật Di sản và được nghiên cứu kỹ lưỡng, thận trọng. Bởi thực tế thời gian qua không ít những sự vụ trùng tu theo kiểu phá di tích khiến dư luận bức xúc và tốn nhiều giấy mực báo giới đã diễn ra, như vụ xây mới đình Lương Xá, trùng tu chùa Trăm Gian, chùa Sổ, đình Quang Húc, đền Phù Đổng... Hậu quả của việc “cứu” sai cách khiến di tích bị xóa sổ, bị làm biến dạng và có công trình không thể cứu vãn!