Cận cảnh quy trình làm cốm của đồng bào dân tộc Thái tại xã Tú Lệ, Văn Chấn, Yên Bái. Video: Tuấn Tuấn
Mỗi độ thu về, có dịp đến thung lũng Tú Lệ, du khách lại được thưởng thức món cốm nếp Tan mang hương vị tinh túy của núi rừng Tây Bắc.
Thung lũng lúa xã Tú Lệ, huyện Văn Chấn tỉnhYên Bái.
Đồng bào Thái ở Tú Lệ (Yên Bái) vẫn làm cốm theo cách truyền thống.
Để làm ra những mẻ cốm dẻo, xanh, thơm ngọt, những cô gái Thái áo cóm lưng thon ra đồng từ sớm tinh mơ để gặt chọn những bông lúa to tròn, căng mẩy khi còn đẫm sương đêm rồi sau đó tuốt bằng tay một cách kỳ công và cẩn thận.
Lúa làm cốm phải đang trong thời kỳ uốn câu, đầu hạt vẫn còn chút sữa, vỏ hơi lam vàng và hạt gạo chưa chín hết.
Hạt lúa non tuốt xong sẽ được đem đi rang ngay để đảm bảo cốm khi ra lò vẫn giữ độ xanh ngon. Bếp rang cũng được chuẩn bị công phu, chảo rang thường làm bằng gang đúc, khi rang để lửa nhỏ, đảo liên tục sao cho nóng đều, đợi nguội rồi mới đem đi giã. Có vậy, cốm mới giữ được độ mềm dẻo, thơm ngon mà không bị cháy.
Và công đoạn rang lúa phải đảo đều tay để cốm vừa chín mà không bị cháy.
Công đoạn giã cốm được thực hiện đồng thời bởi hai người. Một người nhịp chày, một người dùng đũa cả lớn đảo liên tiếp. Người giã phải nhịp đều chân, không được dùng lực quá mạnh hoặc quá nhẹ, người đảo phải phối hợp nhịp nhàng để cốm được giã đều. Khi trấu đã nứt vỏ khỏi lúa, cốm sẽ được múc ra khỏi cối để sảy vỏ. Công đoạn này được lặp đi lặp lại cho đến khi hạt cốm dẹt đều, tròn và không còn vỏ trấu.
Hạt cốm Tú Lệ mang một màu xanh đậm đặc biệt mà không loại cốm nào có thể lẫn được. Cốm Tú Lệ được chắt lọc từ tinh túy của đất, trời cùng với sự mộc mạc thô sơ của đồng bào dân tộc Thái vùng Tây Bắc.
Những sản phẩm cốm được chế biển từ lúa nếp Tan Tú Lệ không chỉ là tinh hoa của đất trời mà còn có cả tình yêu, hồn đất, hồn người gửi gắm nên được du khách gần xa đánh giá rất cao.
Sản phẩm cốm Tú Lệ đã góp phần tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái góp phần gìn giữ phong tục, tập quán, nét văn hóa độc đáo của người dân địa phương.
