Tôi có cuộc khám phá khá thú vị Vườn Quốc gia (VQG) Bidoup-Núi Bà (xã Ðạ Nhim, huyện Lạc Dương, tỉnh Lâm Ðồng). Tại đây, lần đầu tiên tôi được hòa mình vào không gian rừng nguyên sinh đa dạng sinh học (ÐDSH) và tiếp cận một “sân chơi” lý thú, bổ ích dành cho học sinh, sinh viên (HS, SV) yêu thích tìm hiểu, nghiên cứu, học tập...
1. Những cuộc gặp gỡ thú vị
Nhận cuộc điện thoại của Giám đốc Trung tâm Du lịch sinh thái và Giáo dục môi trường (DLST&GDMT) - thuộc VQG Bidoup - Núi Bà, tôi vội vã lên đường với chiếc xe máy độc hành xuyên qua 50km đường rừng (từ Đà Lạt) để đến với sân chơi hấp dẫn này. (Bởi đã hẹn trước, nhân có đoàn SV Thái Lan sang tham quan, nghiên cứu và học tập tại VQG nên Giám đốc trẻ Nguyễn Lương Minh đã phone cho tôi)...
Nikanishi Miki (người ngoài cùng bên trái) nghiên cứu dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Kơ Ho.
Đa số các SV nước bạn lần đầu tiên đứng trước mênh mông đại ngàn Tây Nguyên; được khám phá rừng nguyên sinh VQG Bidoup - Núi Bà nên mọi thứ đều rất mới lạ và lý thú. Sau khi được Tổ “Diễn giải môi trường” của trung tâm bố trí đưa đón, hướng dẫn, thuyết minh... Nhóm SV Thái (gồm 10 thành viên) bắt đầu tổ chức các hoạt động theo kế hoạch. Sink Chair (trưởng nhóm) cho biết, trong nhóm đều là những SV đang học ngành sinh học nên nhóm sẽ tập trung nghiên cứu quá trình sinh trưởng, phát triển của các loài thực vật, nhất là các loại cây thuốc, cây dược liệu quý có ở VQG này để thực hiện đề án bảo tồn, nhân giống, phát triển nguồn gen trong tương lai. Sink Chair cho biết, qua tài liệu tham khảo, ở VQG Bidoup - Núi Bà đặc biệt còn có rất nhiều loại rau rừng ăn được, loại cây để chế phẩm màu dùng nhuộm vải, thổ cẩm; loại cây dùng làm vật trang điểm cho phụ nữ... mà chỉ có người đồng bào dân tộc bản địa biết và truyền nhau bí quyết sử dụng...
Còn đối với cô SV KiaSakLamas có làn da trắng mịn, nhỏ nhắn lần đầu tiên đến Việt Nam và khám phá rừng Tây Nguyên, với cô là một chuyến đi không thể quên trong đời. Cô tâm sự, ở Thái Lan có những VQG, vườn thú hoang dã nổi tiếng như vườn thú Sajari world, vườn hổ Srirachor; làng văn hóa dân tộc bản địa Nong Noock... có nét khá tương đồng với Việt Nam, nhưng để giữ gìn, bảo tồn một VQG rất ĐDSH như Bidoup - Núi Bà thì thật rất đáng quý. Trong thời gian lưu lại, nhóm SV đã đi thực tế vào các khu rừng đặc dụng, rừng lá kim, rừng nguyên sinh nghiên cứu các loại thực vật, động vật quý hiếm của kiểu rừng nhiệt đới và á nhiệt đới hiện hữu ở VQG này, phục vụ việc nghiên cứu, học tập...
Trong chuyến vào VQG Bidoup - Núi Bà, tôi còn tình cờ gặp gỡ một nữ tình nguyện viên đến từ xứ sở Hoa anh đào (đang làm tình nguyện viên tại đây trong thời gian 2 năm). Đó là Nikanishi Miki (30 tuổi) - người đã quá quen thân với đồng bào dân tộc bản địa sinh sống gần VQG này (Nikanishi Miki tham gia Đề án do Tổ chức JICA - Nhật Bản đã ký kết hỗ trợ VQG Bidoup - Núi Bà). Cô trực tiếp tìm hiểu đời sống, lao động, nghề dệt thổ cẩm, nét văn hóa của đồng bào dân tộc nhằm giúp đỡ nhân dân khôi phục lại các làng nghề truyền thống để sản xuất các sản phẩm thủ công mỹ nghệ phục vụ du lịch và cải thiện đời sống cộng đồng thuộc vùng đệm của VQG... Nhờ sống gần gũi với đồng bào dân tộc, dù tiếng Việt chưa sõi, nhưng cô gái Nhật lại “rành” một số câu, từ tiếng dân tộc Kơ Ho trong giao tiếp thông thường: Niăm să (xin chào), sa (ăn), nhu (uống), ưn ngài (cảm ơn), ngăcdơ (tạm biệt)...
HS, SV háo hức nghe giới thiệu về thế giới động, thực vật tại VQG Bidoup - Núi Bà. Ảnh: T.D
2. Sân chơi bổ ích của học sinh, sinh viên
VQG Bidoup - Núi Bà nằm trên 5 xã, thị trấn của huyện Lạc Dương và một phần của 2 xã huyện Đam Rông (Lâm Đồng). Đây là vùng đồng bào dân tộc thiểu số; mặt bằng dân trí thấp, nhận thức về bảo vệ thiên nhiên còn nhiều bất cập. Làm gì để vừa khai thác lợi thế tự nhiên phục vụ tham quan, nghiên cứu khoa học vừa bảo vệ môi trường đối với VQG Bidoup - Núi Bà hiện nay? Ngày 23/2/2011, UBND tỉnh Lâm Đồng quyết định thành lập Trung tâm DLST&GDMT. Chức năng của trung tâm là tổ chức các hoạt động DLST&GDMT cho du khách và cộng đồng, đặc biệt đối với HS, SV; đồng thời thành lập Trung tâm Nghiên cứu quốc tế rừng nhiệt đới (thuộc VQG Bidoup - Núi Bà).
HS các trường cắm trại, học tập tại VQG Bidoup - Núi Bà.
Với mô hình này, mỗi năm, VQG Bidoup - Núi Bà thu hút gần chục ngàn lượt khách tham quan; trong đó chiếm gần 50% lượng khách là HS, SV. Song, thu hút khách du lịch không thuần túy để tăng doanh thu mà mục tiêu là nhằm giới thiệu cho du khách tham quan, nghiên cứu; qua đó tăng cường giáo dục tình yêu thiên nhiên, động thực vật quý hiếm, kêu gọi cộng đồng chung tay gìn giữ, bảo tồn rừng và ĐDSH vốn quý của VQG này!
Trong 2 năm 2013 - 2014, Trung tâm DLST&GDMT phối hợp tổ chức các hoạt động DLST&GDMT cho du khách, cộng đồng và HS, SV. Ông Nguyễn Lương Minh (Giám đốc Trung tâm) cho biết, đến nay trung tâm đã kết nối và tổ chức cho HS, SV của nhiều trường học tham quan, nghiên cứu, học tập tại VQG như: Trường đại học Đà Lạt, Trường đại học Nông Lâm TP.HCM; Trường ĐH Khoa học Tự nhiên TP.HCM; Trường ĐH Tôn Đức Thắng TP.HCM và tiếp tục giới thiệu tới các trường THCS và THPT ở các tỉnh Khánh Hòa, TP.HCM, Đồng Nai... Ngoài ra, qua Chương trình Hợp tác quốc tế và nghiên cứu khoa học, VQG đã tiến hành ký kết hợp tác với một số trường đại học và tập đoàn lớn trên thế giới như: Trường đại học Columbia, Đại học Laval, Canada; Đại học Wisconsin - Madison (Mỹ), Quỹ Các vườn thực vật Australia; Viện Bảo tồn thực vật quốc gia BREST (Pháp)...
Riêng trên địa bàn Lâm Đồng, Trung tâm phối hợp với Ban giám hiệu một số trường học tại huyện Lạc Dương và TP. Đà Lạt tổ chức nhiều hoạt động bổ ích như in ấn tờ rơi có nội dung và thông điệp tuyên truyền; in và phát 500 tập vở (trang bìa và tờ lót có nội dung GDMT) phát đến các trường THCS và THPT. Thông qua ấn phẩm truyền thông nhằm khuyến khích mọi người dân, HS, SV và du khách thấy rõ giá trị của rừng, động thực vật quý hiếm; lợi ích của việc bảo vệ rừng, giữ gìn nguồn tài nguyên thiên nhiên, thúc đẩy cộng đồng tham gia bảo vệ thiên nhiên... Trung tâm phối hợp với Khoa Sinh học Trường ĐH Đà Lạt biên soạn tài liệu “Giáo dục môi trường” dành cho HS từ lớp 6 đến lớp 12 và phát cho các trường. Trong tài liệu này đưa các chương trình GDMT phù hợp với lứa tuổi và kiến thức của HS. Ví như tài liệu dành cho lớp 6 chủ đề “vai trò của thực vật”, “tìm hiểu về côn trùng”; chương trình lớp 7: “Rừng là môi trường sống”; lớp 8: “Động vật hoang dã”... Chương trình lớp 12: “Tìm hiểu về những loài cây lá kim quý hiếm”. Trung tâm cũng đã phối hợp với các trường học thành lập “Câu lạc bộ xanh” với 240 HS tham gia; cung cấp cây xanh, hoa cho HS các trường trồng, chăm sóc...
Chương trình gắn kết, hỗ trợ HS, SV dã ngoại, nghiên cứu, học tập tại VQG Bidoup - Núi Bà đang được đông đảo phụ huynh và HS, SV hưởng ứng. Các đoàn HS, SV khi đến tham quan, nghiên cứu, học tập tại đây được Trung tâm miễn, hoặc giảm 50% giá vé; được hỗ trợ ăn trưa, nước uống và các dịch vụ cắm trại, dã ngoại, đi thực tế nghiên cứu...
Có thể nói, DLST&GDMT dựa vào cộng đồng của VQG Bidoup - Núi Bà đang là loại hình du lịch mới, bổ ích - sân chơi nhiều ý nghĩa đối với HS, SV trong và ngoài nước...
Ghi chép: Thanh Dương Hồng
