Nhà soạn nhạc và nghệ sĩ piano thiên tài người Ba Lan Frédéric Chopin qua đời ngày 17/10/1849 tại Paris khi ông mới 39 tuổi. Ông được coi là một trong những nhạc sĩ vĩ đại nhất của trào lưu lãng mạn, với hơn 230 tác phẩm cho piano. Một huyền thoại từng làm sửng sốt tất cả những bậc vua chúa, quý tộc trước kia, âm vang lảnh lót vẫn khiến ngỡ ngàng, thổn thức triệu triệu con tim khắp thế giới cho đến tận hôm nay, càng khiến cho nguyên nhân gây ra sự yểu mệnh của thiên tài này được tìm hiểu.
Giờ định mệnh
Mang hai dòng máu Pháp và Ba Lan, sinh trưởng trong một gia đình khá giả gần thủ đô Vacxava, có khiếu âm nhạc từ bé, Frédéric Chopin chính thức học nhạc từ năm lên 6 tuổi. Dường như đàn piano không thể không có Chopin, ông đã có những buổi trình diễn riêng tại dinh thự của các gia đình quý tộc ở Vacxava, như gia đình Đại quận công Constantin, người anh cả của Sa Hoàng Nga Nicolais đệ nhất.
Nghệ thuật chơi đàn của Chopin nổi tiếng từ đấy. Giấc mộng viễn du để tung hoành trên bầu trời âm nhạc châu Âu và cả thời thế chiến tranh buộc Chopin đến những phương trời xa lạ. Ông lên đường mang theo hành trang là một chiếc ly bạc, đựng một ít đất của Ba Lan để sưởi ấm con tim người nghệ sĩ. Chặng đầu tiên là đến thủ đô Vienna - Áo, tiếp đến và dừng hẳn tại Paris.
Frédéric Chopin rất ít xuất hiện trong các buổi trình diễn đại chúng, dù vậy, Chopin đã trở thành một trong những nhạc sĩ uy tín nhất của Paris. Đấy là những năm tháng mà tài nghệ và danh tiếng Chopin lên đến tột đỉnh. Chopin được mời biểu diễn trước nhà vua Louis Philippe và Hoàng gia Pháp. Suốt cuộc đời, Frédéric Chopin từng chơi đàn trước những vị vua chúa, từ Vacxava đến Paris hay Luân Đôn. Niccolo Paganini - được xem là "nghệ sĩ vĩ đại nhất của mọi thời đại" - trong một chuyến lưu diễn ở Paris năm 1838 đã đến tận nhà thăm Chopin để khen tụng một "tài năng xuất chúng". Nhưng điều hệ trọng, thể chất vốn đã yếu đuối của ông khiến sức khỏe Chopin tỷ lệ nghịch với tài năng. Kể từ năm 1842, sức khỏe của ông suy sụp trông thấy. Năm 1849, thể trạng suy thoái, cộng với những tin buồn về gia đình, bạn bè từ Ba Lan kéo đến nhiều khiến con người vốn mong manh này ngã bệnh, phải nằm liệt giường. Các cơn đau kéo đến mỗi lúc thêm dồn dập và ngày càng gần với cơn hấp hối. Ông đã có những cơn ho khạc ra máu quằn quại. Song, giữa những cơn đau, ông vẫn giữ được tỉnh táo.
 Mộ Chopin ở Paris (Pháp). |
Adolphe Gutman (1819 - 1882) là học trò yêu quý và xuất sắc nhất của Chopin) và chị gái của Chopin liên tục túc trực bên giường ông, không rời một khoảnh khắc. Các bạn của Chopin thường xuyên có mặt tại phòng khách tiếp giáp phòng ngủ của ông. Tới ngày 15/10, các cơn đau trở nên dữ dội và dồn dập hơn, kéo dài tới vài giờ. Đêm đó bệnh tình của Chopin trở nên tồi tệ. Các cơn đau lại đến nhiều hơn, dồn dập hơn và tiếp diễn cả ngày. Ông mất dần cảm giác về những người xung quanh.
Giấc ngủ co giật kéo dài tới ngày 17/10/1849. Cơn hấp hối bắt đầu hồi 2 giờ. Mồ hôi lạnh vã ra trên trán ông. Sau một thoáng mê man, ông cất giọng yếu ớt hỏi: "Ai đang ở bên tôi?". Rồi khẽ nghiêng đầu hôn tay người học trò Gutman vẫn đang đỡ ông và tắt thở.
Dấu hỏi không cần câu trả lời
Chopin đã di chúc lại rằng, sau khi ông chết, trái tim của ông phải được lấy ra khỏi xác, đem về mai táng tại Ba Lan. Ngày 8/1/1850, chị của Chopin đã bí mật đem trái tim của ông về nước. Trái tim của Chopin hiện được bảo quản trong một bình pha lê đựng rượu cognac, đặt bên trong tường nhà thờ Sainte -Croix (thủ đô Vacsava, Ba Lan) từ 160 năm nay. Còn thân thể thì an táng tại nghĩa địa Père La Chaise - Paris. Đúng như nguyện vọng trong cơn hấp hối.
Cuộc nghiên cứu mới nhất tiến hành sau Chiến tranh thế giới I, chỉ ra căn nguyên cái chết là bệnh lao. Nhưng gần đây, nhiều nhà khoa học Ba Lan nổi tiếng lại nghiêng về giả thuyết Frédéric Chopin mất vì chứng viêm quánh niêm dịch (mucoviscidose), một căn bệnh di truyền làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến phổi. Họ muốn chứng minh giả thuyết này bằng cách xét nghiệm ADN quả tim của nhạc sĩ thiên tài. Giáo sư Wojciech Cichy - chuyên gia về bệnh phổi củng cố cho lập luận của mình: "Những cơn đau mà Chopin phải chịu đựng trong suốt cuộc đời ngắn ngủi chứng tỏ ông mắc bệnh này. Hơn nữa, từ nhỏ, Chopin thể trạng yếu, dễ bị nhiễm trùng phổi và ho. Khi trưởng thành, ông vẫn gầy ốm và mất trước 40 tuổi như phần lớn bệnh nhân của căn nguyên này".
Thêm một lý lẽ nữa để GS. Cichy lạc quan hơn vào giả thuyết của mình, đó là Chopin không có con dù ông và nữ văn sĩ George Sand yêu nhau say đắm trong một thời gian dài. Điều này có thể chứng tỏ rằng Chopin mắc chứng vô sinh, một hệ quả của chứng mucoviscidose.
Các giáo sư y học Ba Lan vừa xin làm xét nghiệm ADN tim Chopin, hy vọng tìm ra gen CFTR gây bệnh nhưng chưa được chấp thuận. Bộ Văn hoá Ba Lan đã tham khảo rộng rãi ý kiến các nhà di truyền học, nghệ sĩ, chuyên gia về cuộc đời và sự nghiệp của Chopin cũng như giáo hội, nhưng không mấy mặn mà. Ngoài ra, một xét nghiệm như thế sẽ vi phạm luật pháp Ba Lan hiện hành nếu không được sự đồng ý của hai thành viên còn sống hiện nay của gia đình nhạc sĩ.
Những dấu vết về sự tồn tại của ông chỉ có thể được tìm thấy trong các tác phẩm ông để lại. Có lẽ, những người thực sự yêu mến ông không muốn dù chỉ phần di hài ông phải chịu thêm một sự đau đớn nào nữa.
Hào Hùng (Dịch từ, Musician magazine)