Dự thảo nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục, do Bộ GD&ĐT công bố và đang lấy ý kiến đến ngày 16/10, có một số nội dung đáng chú ý là đề xuất mức phạt tiền.
Cụ thể, người học (bao gồm học sinh, sinh viên) có hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm, xâm phạm thân thể giáo viên hoặc cán bộ, nhân viên (chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự) sẽ phải chịu mức phạt tiền từ 5 triệu đến 10 triệu đồng.
Thậm chí, đối với hành vi vi phạm về chính sách đối với nhà giáo, mức phạt tiền được đề xuất còn cao hơn, dao động từ 10 triệu đến 15 triệu đồng. Đồng thời, người vi phạm bắt buộc phải xin lỗi công khai, trừ trường hợp nạn nhân có yêu cầu không xin lỗi công khai.
Đề xuất này đã tạo ra nhiều luồng ý kiến trái chiều, nhất là khi đối tượng vi phạm chính là học sinh - những người về cơ bản chưa có thu nhập và chưa hoàn toàn chịu trách nhiệm pháp lý như người trưởng thành.
Ảnh minh hoạ.
Nhiều chuyên gia và phụ huynh lo ngại rằng, mức phạt tiền cao như vậy liệu có thực sự mang tính răn đe, hay cuối cùng chỉ là một gánh nặng kinh tế đặt lên vai các bậc phụ huynh. Liệu chế tài kinh tế có phải là giải pháp tối ưu để răn đe, giáo dục và bảo vệ đội ngũ nhà giáo trong bối cảnh hiện nay?
Chế tài cần thiết hay gánh nặng kinh tế?
Đề xuất phạt tiền ngay lập tức vấp phải những ý kiến lo lắng từ cả phụ huynh, học sinh và chuyên gia giáo dục.
Chị Trịnh Thị Mai Khanh, phụ huynh có con đang học lớp 8 tại phường Mỹ Đình (Hà Nội), bày tỏ sự khó hiểu: "Học sinh chưa có tiền thì lấy đâu ra 5-10 triệu đồng mà phạt? Cuối cùng, gánh nặng vẫn đổ lên vai cha mẹ. Mục tiêu của giáo dục là uốn nắn hành vi, chứ không phải đánh vào kinh tế. Chúng tôi mong nhà trường có những biện pháp giáo dục cụ thể để con hiểu ra lỗi lầm, chứ không phải chỉ là nộp phạt rồi thôi".
Từ góc độ của người trong cuộc, em Nguyễn Khánh Trình, học sinh một trường THPT tại Hà Nội, bày tỏ : "Nếu bị phạt tiền, người bị ảnh hưởng trực tiếp sẽ là bố mẹ em. Việc này không chỉ gây tổn thất kinh tế mà còn khiến bố mẹ em thêm áp lực và thất vọng. Theo em, hình phạt cần mang tính giáo dục và để lại bài học sâu sắc về trách nhiệm hơn là chỉ nộp tiền".
Trình đề xuất các hình thức thay thế mang tính thực tế cao: "Thay vì nộp phạt, nên có hình thức như lao động công ích có ý nghĩa tại trường hoặc tham gia các lớp học kỹ năng ứng xử chuyên biệt. Việc dành thời gian và công sức để khắc phục lỗi lầm sẽ giúp tụi em nhớ lâu hơn, thay vì tạo ra tâm lý 'có tiền là xong'".
Về phía nhà giáo, ThS. Nguyễn Diệp Ngọc - giảng viên Trường Đại học Thủ đô Hà Nội khẳng định: "Tôi hoàn toàn đồng ý rằng cần có chế tài và các biện pháp mạnh mẽ để bảo vệ danh dự, nhân phẩm nhà giáo trước thực trạng bị xúc phạm, đặc biệt là trên mạng xã hội, gây tổn thương lớn đến tâm lý và uy tín của giáo viên".
Tuy nhiên, ThS. Nguyễn Diệp Ngọc cũng băn khoăn về tính khả thi và hiệu quả giáo dục của hình thức phạt tiền. Do học sinh chưa tự chủ tài chính, việc phạt tiền thực chất là phạt phụ huynh, điều này tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến mâu thuẫn gia đình và nhà trường.
ThS. Nguyễn Diệp Ngọc đặt vấn đề: "Nếu phụ huynh không hợp tác nộp phạt thì sao? và liệu việc nộp phạt có thực sự giúp học sinh nhận ra lỗi lầm và thay đổi hành vi hay không".
Quan điểm của nhiều nhà giáo dục cho rằng cần ưu tiên chức năng giáo dục, định hướng các hành vi ứng xử chuẩn mực. Việc này cần được thực hiện thông qua các hoạt động giáo dục về pháp luật, đạo đức nhà giáo, tác phong ứng xử chuẩn mực, đồng thời tăng cường vai trò của cán bộ tư vấn học đường để kịp thời hỗ trợ tâm lý cho học sinh.
Cần một chiến lược tổng thể và sự thấu hiểu
Cô Lê Thị Thu Hà - giáo viên chủ nhiệm cấp THCS trên địa bàn phường Cầu Giấy (Hà Nội) chia sẻ: "Việc xử phạt cần phải mang tính răn đe nhưng cũng phải đảm bảo tính giáo dục. Nếu chỉ phạt tiền một cách máy móc, có thể học sinh sẽ không thực sự hiểu được hậu quả. Chúng ta nên có một quy trình xử lý rõ ràng, bắt đầu bằng tham vấn tâm lý, rồi đến các hình thức như buộc tham gia các hoạt động thiện nguyện, viết cam kết. Phạt tiền chỉ nên là biện pháp cuối cùng, khi các hình thức giáo dục khác không hiệu quả".
Theo đó, cô Hà nêu quan điểm: "Đề xuất phạt tiền 5-10 triệu đồng đối với hành vi xúc phạm nhà giáo là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng từ nhiều phía. Trong khi mục tiêu bảo vệ danh dự nhà giáo là chính đáng, việc lựa chọn phương pháp xử lý cần phải đảm bảo tính giáo dục, phù hợp với lứa tuổi và tâm sinh lý của học sinh.
Có lẽ, thay vì chỉ tập trung vào "án phạt", ngành giáo dục cần một chiến lược tổng thể, kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội để xây dựng một môi trường giáo dục thực sự văn minh, nơi những hành vi lệch chuẩn được uốn nắn bằng cả kỷ luật và sự thấu hiểu".
