Thông tin tại hội thảo tham vấn ý kiến liên quan đến chính sách quản lý các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới diễn ra tại Hà Nội do Bộ Y tế tổ chức ngày 5/3 cho thấy xu thế sử dụng thuốc lá điện tử tăng nhanh ở giới trẻ trong vài năm tại nhiều nước, trong đó có Việt Nam.
Tại hội thảo, TS Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho biết bên cạnh thuốc lá truyền thống thì thời gian gần đây xuất hiện thêm thuốc lá thế hệ mới, trong đó có thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Hiện ở Việt Nam chưa có cơ chế pháp lý để kiểm soát. Các hoạt động liên quan nhập khẩu buôn bán, kinh doanh, sử dụng thuốc lá điện tử và nung nóng hiện trên thị trường chưa được phép của Chính phủ Việt Nam.
Chúng ta cần xem xét các loại thuốc lá này tác hại như thế nào đến sức khỏe và tính mạng của người dân, thuế, phòng chống cháy nổ…
TS Nguyễn Huy Quang- Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế phát biểu tại hội thảo
Nguy cơ nghiện nặng thuốc lá tăng gần 3,6 lần sau khi dùng thuốc lá điện tử
Ths Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam cho biết sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử chứa nicotine là chất gây nghiện mạnh và gây hại cho sức khỏe đặc biệt là trẻ em, trẻ vị thành niên và phụ nữ mang thai. Thuốc lá nung nóng cũng tạo ra chất khí độc hại gây hại cho sức khỏe người dùng và ảnh hưởng tới người xung quanh.
Cũng theo ThS Nguyễn Tuấn Lâm, thuốc lá điện tử thay vì là công cụ cai thuốc thì lại là công cụ bắt đầu hút thuốc với thanh thiếu niên. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh nó không có tác dụng giúp cai thuốc. Hiện nay cũng có nhiều nghiên cứu cho thấy người sử dụng thuốc lá điện tử có tỷ lệ bỏ thuốc thấp hơn
“Một nghiên cứu tổng hợp cho thấy người trẻ tuổi đã sử dụng thuốc lá điện tử thì nguy cơ sau đó dùng thuốc lá thông thường và thành nghiên tăng gần gấp 3,6 lần”- Ths Tuấn Lâm thông tin.
Bên cạnh đó, nhiều chất độc, chất gây ung thư khác cũng được tìm thấy trong dung dịch và khói thuốc lá điện tử, gây hại cho cả người hút và người xung quanh. Trong đó phải kể đến như formaldehyde, nitrosamines, acetaldehyde, vòng benzen…
Ths Lâm cho rằng, đây là cơ sở để cấm hút thuốc lá điện tử ở môi trường trong nhà như thuốc lá thông thường.
Bên cạnh đó, các sản phẩm thuốc lá mới cũng tác động tới môi trường, xã hội, kinh tế như gây ảnh hưởng môi trường vì lượng rác thải rắn, làm giảm chi tiêu, ảnh hướng đói nghèo, gây gánh nặng bệnh tất, gánh nặng quản lý cho nhà nước về nhân lực và tài chính…
Việt Nam chưa có chính sách quản lý các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nay. Trong khi đó, hiện nay các loại thuốc lá mới này đang được bày bán, quảng cáo mạnh mẽ, đặc biệt trên môi trường mạng.
Mặt hàng thuốc lá sản phẩm mới hiện nay được đưa về Việt Nam qua đường nhập khẩu phi thương mại, không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc xuất xứ, chất lượng sản phẩm không kiểm soát dẫn tới nguy cơ ảnh hưởng tới sức khỏe người tiêu dùng. Do đó, việc có cơ chế quản lý loại thuốc lá mới là vô cùng cần thiết.
Thuốc lá thế hệ mới gây nhiều nguy hại cho sức khoẻ người sử dụng
Cảnh báo xu thế gia tăng sử dụng thuốc lá thế hệ mới ở thanh thiếu niên
Cũng về lĩnh vực này, chuyên gia WHO cũng cảnh báo về xu thế trộn hương vị, thậm chí cả ma tuý trong các dung dịch thuốc lá điện tử. Do đó, nếu chúng ta không quản lý tốt sẽ báo động tình trạng tăng tỷ lệ hút thuốc lá điện tử trong lớp trẻ, hoc sinh, nguy cơ giống như nhiều nước. Đây là thách thức đặt ra với nhà quản lý.
Ths Lê Thị Thu, Quản lý Chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá và các bệnh không lây nhiễm, Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam cho hay, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng được thiết kế để bù đắp lượng thuốc lá điếu giảm do ý thức người sử dụng về tác hại được nâng cao và hiệu quả của biện pháp Phòng chống tác hại thuốc lá.
Bày tỏ lo ngại về tình hình sử dụng thuốc lá điện tử và nung nóng trên thế giới gia tăng, đặc biệt là ở thanh thiếu niên, ThS Lê Thị Thu dẫn chứng, ở Mỹ đã xảy ra “nạn dịch” hút thuốc lá điện tử trong thanh thiếu niên. Từ năm 2011 đến 2018, số lượng sử dụng thuốc lá điện tử ở thanh thiếu niên Mỹ đã tăng từ ít nhất từ 1,5% lên mức báo động là 27,5%, tăng rất nhanh. Từ năm 2017 đến 2018, việc sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng 135% ở học sinh THPT. Năm 2018, khoảng một phần ba số người sử dụng thuốc lá điện tử là thanh thiếu niên.
Tại châu Âu, 1,5% dân số sử dụng thuốc lá điện tử thường xuyên năm 2014 và tăng lên 1,8% vào năm 2017.
Thực tế cho thấy sử dụng thuốc lá điện tử ở Việt Nam có xu hướng gia tăng ở các thành phố lớn, trong nhóm có mức sống khá và trong giới trẻ.
Theo Ths Thu cần có sự vào cuộc của cơ quan chức năng, không để các sản phẩm chưa được phép lưu hành bán tự do trên thị trường. Đồng thời, cần xem xét cấm bán, sản xuất, quảng cáo các sản phẩm này ở Việt Nam
Với xu hướng trên, ThS Thu cho rằng Việt Nam cần quy định cấm bán, sản xuất, quảng cáo, nhập khẩu thuốc lá thế hệ mới, không để các sản phẩm chưa được phép lưu hành bán tự do trên thị trường. Các cơ quan chức năng cần kiểm soát hoạt động quảng cáo, buôn bán sản phẩm này.
Hiện nay, 2 loại thuốc lá này đang được bán rộng rãi với các cách thức quảng cáo đa dạng thu hút người sử dụng, đặc biệt sử dụng và hướng tới thanh thiếu niên như: Các cửa hàng bán lẻ, các chiến dịch truyền thông trên mạng xã hội Facebook, Instagram, Twitter, Các sự kiện thể thao, sử dụng thanh thiếu niên tiếp thị sản phẩm, người nổi tiếng và có ảnh hưởng, tạo trào lưu và phong cách hướng tới giới trẻ bằng cách sử dụng thiết kế sản phẩm bắt mắt, nhỏ gọn, đa dạng màu sắc…
Tại hội thảo, ThS Đoàn Thu Huyền, Giám đốc Văn phòng tại Việt Nam, Tổ chức Chiến dịch vì Trẻ em không thuốc lá (Mỹ) cho rằng, hiện trên thế giới có 3 xu hướng xử lý vấn đề thuốc lá thế hệ mới.
Thứ nhất, là cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử (ít nhất 24 quốc gia và vùng lãnh thổ) như như Ấn Độ, Singapore, Brunei... áp dụng
Thứ hai, là được xếp vào loại hàng hóa có điều kiện, phải được kiểm soát và cấp phép như dược phẩm (có ít nhất 8 nước và vùng lãnh thổ cho phép).
Thứ ba, là các nước quản lý theo các quy định về kiểm soát thuốc lá (hiện có 47 nước áp dụng)
Do đó, ThS Đoàn Thu Huyền đề xuất cần có hàng rào pháp lý để giảm nguy cơ rủi ro sức khỏe cho người hút và cả người chưa hút. Phải phòng ngừa việc sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng ở người hút, đặc biệt là thanh thiếu niên. Bất cứ thế hệ nào phụ thuộc vào chất gây nghiện đều không tốt.
“Thuốc lá điện tử chỉ được lưu hành sau khi được cấp giấy phép là dược phẩm hoặc sản phẩm điều trị cai nghiện. Đây thực là quy định cấm bởi hiện tại chưa có loại sản phẩm thuốc lá điện tr nào được công nhận và cấp giấy phép”, Ths Huyền nhấn mạnh.
Tại hội thảo, Ths Trần Thị Trang, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cũng đưa ra cơ sở, quan điểm về các tác động bất lợi của 2 loại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đối với sức khỏe, xã hội, các tác động bất lợi về kinh tế; năng lực kỹ thuật, khả năng quản lý chưa sẵn sang, cơ chế pháp lý của các nước khác nhau.
Trên cơ sở đó, ThS Trần Thị Trang đề xuất, đối với thuốc lá điện tử cấm hoàn toàn dưới mọi hình thức mua bán, sản xuất, nhập khẩu, quảng cáo. Đối với thuốc lá nung nóng: Tốt nhất cấm hoàn toàn dưới mọi hình thức mua bán, sản xuất, nhập khẩu, quảng cáo.
Trong trường hợp thí điểm, chỉ xem xét việc thực hiện thí điểm sau khi hoàn thiện tất cả các công cụ pháp lý và điều kiện kỹ thuật để quản lý theo nguyên tắc: Kiểm soát ở mức độ ít nhất là tương tự đối với thuốc lá thông thường; Có đầy đủ các quy định pháp luật trước khi thí điểm; Tổ chức thí điểm có sự kiểm tra, giám sát chặt chẽ của các cơ quan; sau 1 thời gian nghiên cứu, đánh giá tác động đầy đủ về sức khỏe, xã hội, kinh tế để báo cáo Chính phủ xem xét; Việc thực hiện thí điểm phải được Quốc hội cho phép để bảo đảm đúng thẩm quyền theo quy định tại Luật Tổ chức Quốc hội.
