Vì thế, lần đầu tiên ở nước ta, Trung tâm Giám định và Triển lãm tác phẩm mỹ thuật - nhiếp ảnh vừa ra đời được nhiều người kỳ vọng sẽ chấm dứt tình trạng tranh “nhái”, ảnh bị “xài chùa”...
Gần đây, tác giả Võ Trang tố Ban tổ chức Mùa hội cỏ hồng Langbiang 2018 (huyện Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng) sử dụng hình ảnh của mình mà không xin phép, vi phạm bản quyền. Theo tác giả Võ Trang, bên cạnh những tấm hình được sử dụng nguyên bản còn có nhiều hình cắt khúc của Võ Trang bị in ấn trên những pa nô quảng cáo cho mùa hội cỏ hồng và các đơn vị tài trợ. Tương tự, nhiếp ảnh gia Nguyễn Tất Thắng cho biết, Mùa hội cỏ hồng Langbiang 2018 cũng “xài chùa” tác phẩm của anh mà không hề báo trước hoặc nửa lời xin phép. Trước những lời tố cáo của các tác giả trên, Ban tổ chức Mùa hội cỏ hồng Langbiang 2018 mới đây đã chính thức gửi thư xin lỗi tới các tác giả có hình ảnh bị “xài chùa”. Đại diện Ban tổ chức lý giải, nguyên nhân dẫn đến việc sử dụng hình ảnh là do lần đầu tổ chức sự kiện, thiếu kinh nghiệm và chủ quan trong quá trình tuyên truyền quảng bá hình ảnh về mùa hội...
Một tác phẩm nhiếp ảnh bị “xài chùa” trong Mùa hội cỏ hồng Langbiang 2018 gần đây.
Trước đó, không ít nhiếp ảnh gia lên tiếng vì tác phẩm bị “ăn cắp” một cách trắng trợn. Tiêu biểu là nhiếp ảnh gia Hoàng Hải (TP. Huế) tố một doanh nghiệp sử dụng hình ảnh của anh trong chương trình “Lễ hội áo dài - Nơi huyền thoại bắt đầu” trong khuôn khổ Festival Huế mà chưa xin phép tác giả. Nhiếp ảnh gia Dzũng Nguyễn với tác phẩm Xuân đoàn tụ bị nhiều đơn vị vô tư sử dụng, đặc biệt vào dịp lễ, Tết; tác phẩm Xuân đoàn tụ bị in lên panô để quảng cáo. Ngoài ra, tác giả Tăng A Pẩu “khóc ròng” khi bức ảnh Cơn mưa rào chụp 3 đứa trẻ chạy chơi dưới mưa bị “chôm” nhiều nhất. Từ việc được đưa vào sách “Tài liệu Dạy - Học vật lý 6” đến các trang web dạy tiếng Anh, thậm chí một trang mạng của nước ngoài sử dụng minh họa cho một bài hát. Mặc dù các tác giả đã lên án, tố cáo hành vi “chôm” tác phẩm, vi phạm bản quyền song các cá nhân, đơn vị vẫn phớt lờ hoặc chây ì trong việc chi trả tác quyền nếu tác giả yêu cầu.
Trong khi nghệ thuật nhiếp ảnh còn nhiều nhiễu nhương kể trên thì lĩnh vực hội họa cũng có “những điều trông thấy mà đau đớn lòng”. Gần đây nhất là bức tranh lụa “Con gái nhà văn Dương Thu Hương” được đem ra đấu giá ở Hà Nội, có chữ ký “g Hương 95” bị làm giả, thực chất bức tranh không phải của họa sĩ nổi tiếng Giáng Hương mà của họa sĩ trẻ Nguyễn Văn Đông. Họa sĩ Thành Chương cũng từng rất bức xúc khi bức Chân dung cô Kim Anh của ông bị thay tên tác giả thành Tạ Tỵ để đưa vào triển lãm quy mô lớn ở TP.HCM. Trong khi đó, họa sĩ Lê Thiết Cương cho biết tranh của mình và của rất nhiều họa sĩ nổi tiếng bị sao chép bày bán đầy đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa (TP. HCM), Nguyễn Thái Học, Hàng Trống, Hàng Gai (Hà Nội). Theo họa sĩ Đào Hải Phong, nạn tranh nhái, tranh giả ở Việt Nam từ lâu đã “sôi động” và diễn ra ngang nhiên. Có tranh chép cả chữ ký, có tranh chỉ chép nửa vời, khoảng 50 - 70% rồi sau đó ký tên nhận mình tự vẽ. Có tranh nhái phong cách rồi ký tên họa sĩ bị nhái.
Không thể phủ nhận thị trường mỹ thuật - nhiếp ảnh Việt đang tiệm cận với con đường chuyên nghiệp, tuy nhiên thực tế trên cho thấy loại hình nghệ thuật này còn nhiều dư âm buồn. Trước nhu cầu bức thiết ấy, để hạn chế và hướng tới thị trường mỹ thuật - nhiếp ảnh chuyên nghiệp, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh & Triển lãm (Bộ TT-VH&DL) mới đây đã thành lập Trung tâm Giám định và Triển lãm tác phẩm mỹ thuật - nhiếp ảnh. Theo họa sĩ Vi Kiến Thành, Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Hội đồng giám định của trung tâm quy tụ nhiều tên tuổi uy tín trong giới làm nghề như họa sĩ Lương Xuân Đoàn, nhà nghiên cứu mỹ thuật Phan Cẩm Thượng, nhà điêu khắc Vương Học Báo, nhà điêu khắc Lê Lạng Lương, nghệ sĩ nhiếp ảnh Vũ Quốc Khánh...
Quy trình thực hiện giám định tác phẩm mỹ thuật, nhiếp ảnh của trung tâm gồm các bước: tiếp nhận hồ sơ, trả lời hồ sơ (sau 7 ngày tiếp nhận), ký hợp đồng giám định, nhận tác phẩm cần giám định, trả lời kết quả giám định bằng văn bản sau 15 ngày kể từ ngày tiếp nhận tác phẩm đề nghị giám định. Đối với vụ việc phải sử dụng công nghệ, kỹ thuật của Viện Khoa học hình sự - Bộ Công an thì thời gian trả kết quả giám định sẽ được thỏa thuận giữa hai bên theo hợp đồng. Đại diện Ban Pháp chế (Bộ VH-TT&DL) cho biết, bản giám định do trung tâm cung cấp được áp dụng đối với các hoạt động kinh doanh, triển lãm và đấu giá tác phẩm. Đối với một vụ kiện tụng cụ thể, tòa án có thể yêu cầu thêm một bản giám định tư pháp, bên cạnh bản giám định chuyên môn do trung tâm cung cấp.
Nhiều ý kiến cho rằng, với việc Trung tâm Giám định và Triển lãm tác phẩm mỹ thuật, nhiếp ảnh ra đời và đi vào hoạt động, bằng con mắt xanh của các nghệ sĩ trong Hội đồng thẩm định, kết hợp với kỹ thuật hiện đại sẽ góp phần tích cực làm thị trường mỹ thuật - nhiếp ảnh lành mạnh, công khai, minh bạch.