Những đứa trẻ khoẻ mạnh thông minh là hạnh phúc của mỗi gia đình. Ðể có được điều đó là cả một quá trình mà mỗi người phụ nữ, mỗi cặp vợ chồng cần phải trang bị những kiến thức cơ bản về dinh dưỡng.
Trước khi có thai người mẹ cần có sức khoẻ tốt, bổ sung đủ các vi chất dinh dưỡng cần thiết, chuẩn bị tinh thần và điều kiện vật chất của gia đình. Quan niệm “ăn nhiều, thai to khó đẻ ” là hoàn toàn sai lầm, mà ngược lại khi có thai người mẹ cần ăn uống nhiều hơn bình thường với nhiều loại thực phẩm từ 4 nhóm (nhóm glucid, protid, lipid, vitamin và khoáng chất) vừa cho mẹ và cho con.
 Cần cho trẻ ăn dặm khi tròn 6 tháng để phòng SDD. |
Trong thời gian mang thai, người mẹ cần tăng từ 10 - 12kg, để sinh con có trọng lượng khoảng 3kg. Khi có thai nên làm việc vừa phải, hoạt động nhẹ nhàng, không làm việc nặng. Nghỉ ngơi là việc cần thiết cho bà mẹ và thai nhi, tuy nhiên không nên nghỉ ngơi hoàn toàn vì sẽ khó đẻ. Tập thể dục như đi bộ giúp người mẹ sảng khoái, tuần hoàn lưu thông, giúp người mẹ ăn ngủ tốt. Trong khi có thai, khám thai ít nhất 3 lần: 3 tháng đầu, 3 tháng giữa, 3 tháng cuối và tiêm phòng 2 mũi uốn ván.
Khi sinh con một số bà mẹ chờ sữa xuống mới cho con bú, vắt sữa đầu bỏ đi, cho con uống nước cam thảo hoặc một số loại nước khác,… là hoàn toàn sai lầm. Ngược lại, khi sinh con cần cho trẻ bú sớm trong vòng 30 phút đầu tiên. Bú sớm có tác dụng làm cho sữa xuống nhanh, co hồi tử cung, giảm mất máu cho mẹ và bú được sữa non rất tốt cho bé vì sữa non có giá trị dinh dưỡng cao và nhiều kháng thể chống lại bệnh tật. Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và bú đến 18 - 24 tháng tuổi.
Khi tròn 6 tháng cần cho trẻ ăn bổ sung những loại thức ăn ngoài sữa mẹ. Không cho trẻ ăn quá sớm hoặc quá muộn, cho trẻ ăn thiếu về số lượng và chất lượng, thiếu vệ sinh dẫn đến suy dinh dưỡng và bệnh tật. Thời kỳ bắt đầu cho trẻ ăn bổ sung đến khi cai sữa là thời kỳ đe dọa suy dinh dưỡng nhất đối với trẻ. Ăn bổ sung là quá trình trẻ từ từ làm quen với thức ăn của gia đình và ngày càng bú mẹ ít hơn, quá trình bé chuyển dần từ thức ăn tinh (sữa) sang thức ăn thô (4 nhóm thực phẩm). Thời kỳ này trẻ dễ bị mắc bệnh do nhiễm khuẩn vì 6 tháng đầu, kháng thể từ mẹ truyền sang trong thời kỳ bào thai, từ tháng thứ 6 yếu tố này hoàn toàn do tự cơ thể trẻ. Vì vậy bất kỳ một thức ăn bổ sung nào cho trẻ cũng phải được bảo quản và chế biến vệ sinh sạch sẽ.
Một trẻ khoẻ mạnh, phát triển bình thường khi ăn uống đủ nhu cầu sẽ tăng cân hằng tháng. Việc theo dõi cân trẻ hằng tháng và chấm trên biểu đồ là biện pháp nhanh nhất để phát hiện sớm trẻ có suy dinh dưỡng hay không, nếu 2 tháng liền không tăng cân, bà mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để khám và tư vấn dinh dưỡng. Cân nặng của trẻ sơ sinh đủ tháng, khoẻ mạnh, lúc mới sinh trung bình khoảng 3000g (3kg): 3 tháng đầu trẻ phát triển rất nhanh, tăng cân từ 1.000 - 1.200g/tháng; 3 tháng tiếp theo tăng cân từ 500 - 600g/tháng; 6 tháng tiếp theo chỉ tăng từ 300 - 400g/tháng, khi 1 tuổi trẻ nặng gấp 3 lần lúc mới sinh (khoảng 9 - 10kg), từ 2 - 10 tuổi trẻ tăng trung bình 2 - 3 kg/năm.
Trẻ được chăm sóc và ăn uống đầy đủ, khi bị bệnh cần phải được điều trị kịp thời và triệt để. Nếu không điều trị tốt trẻ dễ bị tái phát và dễ bị đe dọa suy dinh dưỡng. Việc cho trẻ đi tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch cũng là biện pháp tốt để phòng các bệnh nhiễm khuẩn cho trẻ.
BS. Nguyễn Văn Tiến