Chu kỳ của giun kim
Giun kim trưởng thành thường gặp chủ yếu ở ruột non sau đó chúng xuống ruột già (đại tràng). Ngoài ra, cũng có thể gặp giun kim ở ruột thừa và có thể gây nên bệnh viêm ruột thừa cấp tính. Ở trong ruột, giun kim đực và giun kim cái giao phối, sau khi giao phối, giun đực chết còn giun kim cái mang trứng đã thụ tinh ra rìa hậu môn để đẻ. Giun cái đẻ khoảng 4.000 - 200.000 trứng, sau đẻ trứng, giun cái cũng chết luôn. Ngay sau khi trứng được đẻ ra thì ấu trùng của giun kim cũng được hình thành ngay trong trứng chỉ sau vài giờ (nếu gặp điều kiện thuận lợi). Ở ngay tại các nếp nhăn của hậu môn, ấu trùng giun kim sẽ phát triển nhanh chóng, vì vậy, người có giun kim đang đẻ ở hậu môn rất dễ bị nhiễm lại (tái nhiễm), nhất là trẻ nhỏ do dùng tay gãi hậu môn rồi cầm vào đũa, bát, dụng cụ ăn, uống hay thức ăn đồ uống hoặc mút tay… Cũng có thể ấu trùng giun kim đi ngược dòng trở lại làm tái nhiễm cho trẻ. Ấu trùng giun kim phát triển thành giun kim trưởng thành trong ruột.
Những biểu hiện khi mắc bệnh giun kim
Bệnh giun kim là một bệnh có tính chất kéo dài, mạn tính, chúng thường gây nên các triệu chứng sau:
Gây rối loạn tiêu hóa: đầu tiên là ngứa hậu môn, ngứa thường xuất hiện vào buổi tối và lúc lên giường đi ngủ (do nhiệt độ của giường ấm nên dễ kích thích giun kim đẻ trứng). Rìa hậu môn tấy đỏ, xung huyết. Phân thường nát hoặc lỏng, đôi khi có máu hoặc chất nhầy như mũi, cũng có thể gây tiêu chảy (không thường xuyên). Trẻ thường chán ăn hoặc ăn không tiêu, thỉnh thoảng có buồn nôn hoặc nôn, đau bụng âm ỉ. Trẻ bị giun kim thường da xanh, chậm phát triển, biếng ăn có thể dẫn đến còi xương, suy dinh dưỡng.
Ảnh hưởng về thần kinh: trẻ thường bứt rứt, khó chịu, suy nhược thần kinh hoặc thần kinh bị kích thích gây nên hiện tượng khó ngủ, ngủ ít, giấc ngủ không sâu, hay giật mình và dễ khóc đêm. Nhiều tài liệu còn cho biết khi mắc bệnh giun kim có thể gây hiện tượng đái dầm ở trẻ. Đây là một bệnh gặp khá nhiều nhưng nếu đái dầm do giun kim thì sau khi tẩy sạch giun kim thì trẻ sẽ hết bị đái dầm.
Mắc bệnh giun kim có nguy hiểm không?
Bệnh giun kim chủ yếu gây rối loạn tiêu hóa, gây chậm lớn, gây rối loạn thần kinh, đái dầm... Trong một số trường hợp gây nên nguy hiểm như viêm ruột thừa cấp tính do giun chui vào ruột thừa. Một số trường hợp do giun đi lạc chỗ như vào thực quản, phổi, hốc mũi, âm đạo, bàng quang… gây hiện tượng viêm nhiễm do chúng mang theo vi sinh vật gây bệnh, vì vậy trong những trường hợp như thế này sẽ làm cho việc chẩn đoán và điều trị gặp không ít khó khăn.
Làm thế nào để biết trẻ bị bệnh giun kim?
Người lớn biết trẻ bị giun kim là do trẻ bị ngứa hậu môn và nhiều trường hợp bắt được giun kim khi chúng ra đẻ ở rìa hậu môn vào lúc chập tối hoặc lúc lên giường đi ngủ. Ngoài ra, khi nghi ngờ bị bệnh giun kim như: trẻ biếng ăn, ăn ít, chậm lớn, da xanh, khó ngủ hoặc hay quấy khóc, nhất là ban đêm, rất cần thiết cho trẻ đi khám bệnh để được thầy thuốc khám và cho các chỉ định xét nghiệm, trong đó có xét nghiệm tìm trứng giun kim.
Nguyên tắc điều trị bệnh giun kim
Để điều trị bệnh giun kim, đặc biệt là trẻ em rất cần thiết có sự can thiệp của thầy thuốc để người bệnh được khám và chỉ định dùng thuốc gì, liều lượng và hàm lượng ra sao? Người nhà bệnh nhân không nên tự dùng thuốc vì không biết hết tác dụng chính của thuốc và cả tác dụng phụ của nó sẽ không có lợi cho người bệnh, nhất là trẻ em. Hiện nay, trên thị trường có bán nhiều loại thuốc tẩy giun, mỗi một loại thuốc có ghi rõ tác dụng chính, tác dụng phụ và cả chống chỉ định.
Đề phòng bệnh giun kim
Để đề phòng mắc bệnh giun kim và mắc bệnh tái phát thì việc vệ sinh cá nhân là hết sức cần thiết. Đối với trẻ đang mắc bệnh giun kim không để mắc tái phát, cụ thể là không cho cháu mặc quần thủng đít, cắt ngắn các móng tay theo định kỳ, rửa tay sạch trước khi ăn, cần rửa sạch hậu môn cho trẻ hàng ngày, nhất là lúc sáng sớm.
Để đề phòng mắc bệnh giun kim cho cả người lớn trong gia đình thì mọi người cần rửa tay sạch bằng xà phòng sau khi đi vệ sinh hoặc trước khi ăn. Những người mẹ dùng tay bắt giun kim cho trẻ ở rìa hậu môn, sau khi tiến hành xong phải rửa tay sạch bằng xà phòng nhiều lần, dùng khăn lau khô tay và sau đó khăn phải được giặt, ủi nóng để tránh trứng giun kim lây lan cho bản thân mình và những người khác trong gia đình. Cần đi khám sức khỏe định kỳ để biết và tẩy giun đúng quy cách.
PGS.TS.BS. BÙI KHẮC HẬU