Dậy thì sớm là sự xuất hiện những biểu hiện về thể chất và hormone của tuổi dậy thì ở lứa tuổi sớm hơn bình thường (dưới 8 tuổi ở trẻ gái và dưới 9 tuổi ở trẻ trai).
Dậy thì sớm được chia thành hai nhóm:
- Dậy thì sớm trung ương: do sự hoạt hóa trung tâm dậy thì ở não làm tăng tiết hormone GnRH gây ra tình trạng kích thích sớm trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến sinh dục. Nhóm này đa số là vô căn, có thể do di truyền, hiếm gặp hơn là do u não (hay gặp hơn ở trẻ trai), các bất thường não bẩm sinh, tổn thương hệ thần kinh trung ương như chấn thương, nhiễm trùng.
- Dậy thì sớm ngoại biên: tức là các biểu hiện dậy thì không phải do kết quả chỉ huy của trung tâm dậy thì, mà do nguyên nhân tại buồng trứng, tinh hoàn, tuyến thượng thận hay tuyến yên.
Ngoài hai nhóm trên thì còn có nhóm phát triển sớm tuyến vú, hoặc mọc lông sinh dục sớm nhưng là sự khác biệt của bình thường chứ không phải bệnh lý.
Khi trưởng thành, trẻ dậy thì sớm thường sẽ thấp hơn so với những trẻ dậy thì đúng tuổi.
Triệu chứng dậy thì sớm
Các dấu hiệu và triệu chứng dậy thì sớm bao gồm sự phát triển sau đây trước 8 tuổi ở trẻ gái và trước 9 tuổi ở trẻ trai: Tăng trưởng vú và thời kỳ kinh nguyệt đầu tiên ở trẻ gái; Tinh hoàn và dương vật mở rộng; lông mặt và giọng nói trầm; xuất hiện lông mu hoặc lông nách; phát triển nhanh; xuất hiện mụn; mùi cơ thể...
Dậy thì sớm có ảnh hưởng gì?
Dậy thì sớm khiến trẻ phát triển chiều cao nhanh hơn so với lứa tuổi vì vậy bố mẹ nên theo dõi sự phát triển về chiều cao của trẻ. Tuy nhiên quá trình tăng trưởng và phát triển xương của trẻ cũng sẽ kết thúc sớm hơn. Cuối cùng, khi trưởng thành, trẻ dậy thì sớm thường sẽ thấp hơn so với những đứa trẻ dậy thì đúng tuổi.
Dậy thì sớm còn ảnh hưởng đến tâm lý. Tâm lý của trẻ trong giai đoạn dậy thì rất dễ bị tác động, trẻ dễ bị căng thẳng, tự ti trước bạn bè cùng trang lứa. Đặc biệt, kích thước vòng một thay đổi và tình trạng kinh nguyệt sớm có thể là vấn đề gây khó chịu và phiền toái ở trẻ dưới 9 tuổi.
Hơn nữa, dậy thì sớm có thể là nguyên nhân khiến trẻ thay đổi về cảm xúc và hành vi. Trẻ dễ trở nên dễ cáu gắt, tức giận và có thể bắt đầu tò mò và có những nhu cầu về tình dục không phù hợp với lứa tuổi.
Cách phòng tránh dậy thì sớm
Dậy thì sớm có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, thậm chí nhiều trường hợp không rõ nguyên nhân. Tuy nhiên, bố mẹ có thể giảm nguy cơ dậy thì sớm cho trẻ bằng cách cho trẻ thực hiện các biện pháp phòng tránh sau:
- Thực hiện chế độ dinh dưỡng cân đối, tránh để trẻ thừa cân béo phì, nhất là ở các bé gái.
- Tạo điều kiện, khuyến khích trẻ vận động nhiều hơn, thực hiện các bài tập thể dục thể thao đều đặn, phù hợp lứa tuổi nhằm giúp trẻ phát triển một cách toàn diện, nâng cao thể lực và sức đề kháng.
- Tránh cho trẻ ăn các thực phẩm không có nguồn gốc rõ ràng, chứa chất tăng trưởng,… đặc biệt là những thức ăn gây dậy thì sớm ở trẻ.
- Cho trẻ thăm khám sức khỏe định kỳ theo khuyến cáo của Bộ Y tế.
- Không cho trẻ sử dụng các mỹ phẩm làm đẹp sớm hoặc dùng các loại thuốc gây ảnh hưởng đến nội tiết tố sinh dục của trẻ.
Tóm lại: Dậy thì sớm có thể gây ra nhiều rào cản về tâm lý và ngoại hình ở trẻ. Vì vậy, bố mẹ nên chú ý quan sát sự phát triển của trẻ, đồng thời, thường xuyên tâm sự, giáo dục trẻ về các vấn đề ở tuổi dậy thì. Điều này sẽ giúp trẻ chuẩn bị đầy đủ tâm lý, cởi mở hơn, từ đó, có thể phát hiện và điều trị sớm khi trẻ mắc bệnh.
