Trong khi không ít người lo con mình dậy thì sớm sẽ có nhiều ảnh hưởng sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày, thì có không ít trẻ lại bước vào tuổi dậy thì muộn và luôn hoang mang lo lắng sao mãi mình không là người lớn. Dậy thì muộn có ảnh hưởng đến sức khỏe và chức năng sinh sản không? Ðó là băn khoăn của không ít người và bài viết này sẽ giải đáp phần nào câu hỏi trên.
Tuổi dậy thì là lúc cơ thể phát triển từ một đứa trẻ thành người lớn. Tuổi dậy thì diễn ra trong nhiều năm, và độ tuổi mà nó bắt đầu và kết thúc cũng khác nhau với mỗi người. Con gái thường bắt đầu từ 13 tuổi, con trai thường 15 tuổi, một số người có thể sớm hơn hoặc muộn hơn.
Nếu có dấu hiệu dậy thì muộn nên xin tư vấn bác sĩ chuyên khoa.
Dấu hiệu dậy thì muộn
Con đang ở tuổi dậy thì, dấu hiệu của tuổi dậy thì rất dễ nhận ra vì những thay đổi lớn trên cơ thể. Nếu con là gái sẽ nhận thấy ngực và lông mu phát triển, sau đó là có kinh nguyệt. Hình dáng cơ thể cũng khác, hông của con sẽ rộng ra và bắt đầu xuất hiện những đường cong, chiều cao và cân nặng tăng lên nhanh chóng, tính tình con nhẹ nhàng, kín đáo hơn.
Nếu con là trai sẽ dễ dàng thấy con cao hơn, nặng cân hơn, vai mở rộng và cơ bắp bắt đầu phát triển, thanh quản (cơ quan phát âm) to rộng ra hơn nên tiếng nói trở nên trầm đục. Hệ thống lông phát triển, có ria mép và mọc râu, có khi còn là râu quai nón, tinh hoàn và dương vật sẽ lớn hơn, đặc biệt có hiện tượng phóng tinh lần đầu.
Những thay đổi đó là do các hormon giới tính (testosterone ở nam và estrogen ở nữ) mà cơ thể của bé bắt đầu phát triển hơn rất nhiều so với trước đây. Vì vậy, nếu trong độ tuổi trên vẫn chưa thấy quá trình dậy thì ghé thăm, không thấy bất kỳ dấu hiệu của sự thay đổi cơ thể, thì có thể liệt vào danh sách dậy thì muộn.
“Thủ phạm” gây dậy thì muộn
Dậy thì muộn có thể do nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu xuất phát từ các yếu tố như: di truyền, bệnh mạn tính, vấn đề về tuyến yên, tuyến giáp, chế độ dinh dưỡng chưa hợp lý...
Nguyên nhân đầu tiên cần nghĩ tới khi thấy trẻ dậy thì muộn là do gen di truyền, khi trong gia đình có bố mẹ, cô dì, chú bác, anh em, chị em, hoặc anh em họ (gần) chậm dậy thì. Với trường hợp này thì không cần biện pháp can thiệp. Trẻ sẽ phát triển sau so với bạn cùng tuổi và không ảnh hưởng đến quá trình phát triển chung của cơ thể cũng như khả năng sinh sản.
Dậy thì muộn cũng có thể xảy ra khi tuyến yên hoặc tuyến giáp - các tuyến sản xuất hormon quan trọng cho sự tăng trưởng và phát triển cơ thể gặp vấn đề.
Một số người dậy thì muộn do có nhiễm sắc thể bất thường, khiến ADN “lập trình” kế hoạch phát triển của cơ thể cũng trục trặc. Hội chứng Turner là một ví dụ của một rối loạn nhiễm sắc thể. Nó xảy ra khi một trong hai nhiễm sắc thể X của con gái bất thường hoặc bị mất. Điều này khiến sự phát triển của buồng trứng và sản xuất hormon cũng không bình thường. Phụ nữ mắc hội chứng Turner nếu không được điều trị, thường tuổi thọ ngắn hơn, dễ vô sinh hoặc gặp các trục trặc về sức khỏe. Với các bạn nam mắc hội chứng Klinefelter khi được sinh ra có nhiều hơn 1 nhiễm sắc thể X (XXY thay vì XY). Tình trạng này có thể làm chậm phát triển giới tính.
Trẻ mắc một số bệnh mạn tính cũng có thể gây ra sự chậm trễ trong tuổi dậy thì như: đái tháo đường, bệnh thận, hoặc hen suyễn vì những bệnh này có thể làm chậm quá trình phát triển của cơ thể. Khi con mắc những bệnh như vậy, gia đình nên cho con đi khám để bác sĩ chuyên khoa tư vấn và điều trị giúp con vượt qua tuổi dậy thì một cách bình thường.
Chế độ dinh dưỡng có vai trò quan trọng trong vấn đề dậy thì sớm hay muộn. Một người đang bị suy dinh dưỡng cũng có thể phát triển muộn hơn những người có một chế độ ăn uống cân bằng đủ chất. Trường hợp ăn không đủ bữa, biếng ăn, rối loạn ăn uống hay thường xuyên áp dụng chế độ giảm cân quá mức sẽ khiến cơ thể không thể phát triển với tốc độ bình thường được.
Dậy thì muộn có ảnh hưởng sức khỏe?
Về cơ bản, dậy thì muộn không ảnh hưởng đến sự phát triển của cơ thể nhưng lại dễ ảnh hưởng tâm lý. Thiếu niên thường cảm thấy mặc cảm, tự ti khi thấy mình trẻ con hơn so với các bạn. Có người còn có cảm giác hoang mang vì sợ mình “không bình thường”, thậm chí là bị trầm cảm. Lúc này, các em nên giữ tâm lý bình tĩnh và đón nhận chuyện này một cách tự nhiên. Nếu cảm thấy không thể giải quyết những khúc mắc trong lòng thì nên chia sẻ với người lớn và bác sĩ để có lời khuyên phù hợp.
Khi con gái 16 tuổi, con trai khoảng 18 tuổi mà chưa thấy có dấu hiệu dậy thì, thì nên đưa con đi khám để được tư vấn và điều trị để không ảnh hưởng xấu đến quá trình phát triển của cơ thể.
Song Nhi
