Với bề dày hàng nghìn năm gắn bó cùng dân tộc, Y học cổ truyền không chỉ là di sản văn hóa, mà còn là nguồn lực quý giá đóng góp thiết thực cho chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân. Điều này được thể hiện rất rõ trong Chỉ thị số 25/CT-TTg ngày 15/9/2025 mới đây của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh phát triển nền y học cổ truyền Việt Nam trong giai đoạn mới, đặt ra các mục tiêu, định hướng và giải pháp cụ thể nhằm đưa YHCT trở thành một trụ cột vững chắc trong hệ thống y tế quốc gia.
Chỉ thị nêu rõ: Y học cổ truyền Việt Nam là tài sản văn hóa quý báu của dân tộc Việt Nam, được hình thành, phát triển gắn với lịch sử phát triển của đất nước. Xác định tầm quan trọng của nền y học cổ truyền, Đảng và Nhà nước, Chính phủ đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm bảo tồn, kế thừa và phát triển, coi đây vừa là trách nhiệm vừa là sứ mệnh để giữ gìn các giá trị văn hóa, truyền thống lịch sử đồng thời đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân trong tình hình mới.
Y học cổ truyền không chỉ là di sản văn hóa, mà còn là nguồn lực quý giá đóng góp thiết thực cho chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân.
1. Giữ gìn và phát huy bản sắc của y học cổ truyền
Việt Nam là một trong những quốc gia có truyền thống y học cổ truyền lâu đời ở châu Á. Trải qua hàng nghìn năm, kho tàng tri thức y học dân gian của cha ông đã được đúc kết thành hệ thống lý luận, phương pháp chẩn trị, bài thuốc và dược liệu phong phú. Đây không chỉ là kết quả của kinh nghiệm chữa bệnh, mà còn phản ánh sâu sắc triết lý sống hài hòa giữa con người và tự nhiên của dân tộc.
Chỉ thị số 25/CT-TTg khẳng định: Bảo tồn, phát huy và phát triển Y học cổ truyền phải đi đôi với đổi mới, sáng tạo và ứng dụng khoa học công nghệ. Điều này có ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, khi người dân ngày càng quan tâm đến những phương pháp điều trị tự nhiên, an toàn và thân thiện với cơ thể.
Bảo tồn, phát huy và phát triển YHCT song hành với y học hiện đại không chỉ giúp người dân tiếp cận dịch vụ y tế đa dạng hơn mà còn góp phần khẳng định giá trị của tri thức bản địa trong hệ thống y tế quốc gia. Trên thực tế, mô hình kết hợp đông – tây y đã được triển khai tại nhiều bệnh viện trung ương và địa phương, mang lại hiệu quả rõ rệt trong điều trị các bệnh mạn tính, phục hồi chức năng và chăm sóc sức khỏe toàn diện.
Không chỉ là việc giữ gìn di sản, phát triển YHCT còn là bảo tồn tri thức bản địa. Việt Nam hiện có hàng trăm bài thuốc gia truyền, hàng nghìn vị thuốc dân gian quý đang được lưu giữ tại các làng nghề, dòng họ, cộng đồng dân tộc thiểu số. Việc nghiên cứu, kiểm chứng, chuẩn hóa những tri thức này là nhiệm vụ cấp thiết, nhằm đưa các giá trị truyền thống vào hệ thống y tế chính quy, đồng thời bảo vệ quyền lợi và trí tuệ của người dân.
Việt Nam hiện có hàng trăm bài thuốc gia truyền, hàng nghìn vị thuốc dân gian quý đang được lưu giữ tại các làng nghề, dòng họ, cộng đồng dân tộc thiểu số.
2. Phát triển dược liệu trong nước – nền tảng cho sự tự chủ và bền vững
Một trong những trụ cột quan trọng của YHCT là nguồn dược liệu. Tuy nhiên, hiện nay, Việt Nam vẫn phải nhập khẩu khoảng 70 - 80% nguyên liệu dùng trong sản xuất thuốc cổ truyền, phần lớn từ Trung Quốc. Điều này không chỉ làm tăng chi phí mà còn tiềm ẩn rủi ro về chất lượng và nguồn gốc dược liệu.
Chính phủ đặt mục tiêu phát triển vùng trồng dược liệu trong nước theo hướng quy mô, bài bản và bền vững, gắn với bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển kinh tế địa phương. Các bộ, ngành, đặc biệt là Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Y tế, được giao phối hợp xây dựng cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, nông dân phát triển chuỗi giá trị dược liệu – từ trồng trọt, thu hái, chế biến đến tiêu thụ.
Một số mô hình đã chứng minh hiệu quả rõ rệt. Ở tỉnh Lào Cai, vùng trồng tam thất, đương quy, atiso đã trở thành thương hiệu nổi tiếng, tạo sinh kế ổn định cho người dân vùng cao. Tại Quảng Nam và Kon Tum, việc phát triển cây sâm Ngọc Linh không chỉ mang lại giá trị kinh tế lớn mà còn góp phần khẳng định vị thế của dược liệu Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Chỉ thị số 25/CT-TTg cũng nhấn mạnh, việc chuẩn hóa tiêu chuẩn chất lượng dược liệu, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về cây thuốc, bài thuốc, vùng trồng và nguồn gen quý hiếm, đồng thời tăng cường công tác kiểm nghiệm, quản lý thị trường dược liệu để ngăn chặn tình trạng dược liệu kém chất lượng, hàng giả, hàng nhập lậu.
Để phát triển nguồn dược liệu trong nước, Chỉ thị nêu rõ: Bộ Y tế hướng dẫn chuyên môn toàn diện trong công tác phát triển nguồn dược liệu trong nước theo hướng công nghiệp; ban hành bản đồ quy hoạch vùng trồng dược liệu cấp quốc gia và địa phương; bảo tồn nguồn dược liệu quý hiểm, đặc hữu; chuẩn hóa các quy trình nuôi trồng, thu hái, bảo quản, chế biển dược liệu đảm bảo chất lượng và an toàn, phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế (GACP-WHO, ORGANIC...), gắn với việc thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ số nhằm kiểm soát chất lượng, minh bạch hóa chuỗi cung ứng và phục vụ mục tiêu xuất khẩu.
Đặc biệt, Chính phủ khuyến khích ứng dụng công nghệ sinh học, công nghệ số, công nghệ sau thu hoạch trong chế biến và bảo quản dược liệu; xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm đặc trưng của từng vùng, từng dân tộc. Đây không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn là chiến lược dài hạn để đưa dược liệu Việt Nam trở thành ngành kinh tế sinh học giá trị cao, gắn với phát triển nông thôn bền vững và tự chủ nguồn cung cho ngành YHCT.
3. Hướng tới nền y học toàn diện, nhân văn và bền vững
Chỉ thị 25/CT-TTg không chỉ là văn bản quản lý, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược của Chính phủ về phát triển nền y học Việt Nam toàn diện, mang đậm bản sắc dân tộc. Khi y học hiện đại và YHCT cùng song hành, hỗ trợ và bổ sung cho nhau, hệ thống y tế Việt Nam sẽ trở nên mạnh mẽ hơn, linh hoạt hơn, và quan trọng nhất là gần gũi hơn với người dân.
Trong tương lai, nếu được đầu tư đúng hướng – từ nguồn nhân lực, dược liệu, nghiên cứu, đến quản lý và truyền thông – YHCT Việt Nam hoàn toàn có thể vươn tầm khu vực, trở thành biểu tượng của y học nhân văn, kết hợp giữa tri thức cổ truyền và tinh hoa khoa học hiện đại. Đó cũng chính là tinh thần mà Chỉ thị số 25/CT-TTg hướng tới: Một nền y học vì con người, vì sức khỏe cộng đồng, vừa kế thừa di sản quá khứ, vừa hội nhập với tương lai.
Việc kết hợp hài hòa giữa y học hiện đại và YHCT là con đường tất yếu, vừa kế thừa di sản cha ông, vừa đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe trong thời kỳ mới – thời kỳ mà người dân mong muốn những phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả, nhân văn và bền vững. Nền YHCT Việt Nam, với bề dày lịch sử và tiềm năng phong phú, nếu được phát triển đúng hướng, chắc chắn sẽ không chỉ là niềm tự hào dân tộc mà còn trở thành một trụ cột vững chắc trong hệ thống y tế quốc gia.
Mời độc giả xem thêm:
