Theo y học cổ truyền (YHCT), thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thuộc phạm vi các chứng yêu thống, yêu cước thống. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh là sự kết hợp giữa các yếu tố: ngoại nhân (phong hàn thấp xâm nhập), nội nhân (chính khí cơ thể bị hư yếu, rối loạn chức năng của các tạng phủ, nhất là tạng can và tạng thận) và bất nội ngoại nhân (trật đả ứ huyết).
Một số kỹ thuật xoa bóp bấm huyệt đặc biệt của YHCT có thể sử dụng trong điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng:
Tư thế: bệnh nhân ở tư thế nằm sấp, người thầy thuốc đứng và lần lượt làm các thủ thuật sau:
Các thủ thuật
Bước 1: Làm mềm giãn các cơ vùng lưng và mông
Day (dùng gốc bàn tay, mô ngón tay út, mô ngón tay cái hơi dùng sức ấn xuống da người bệnh và di chuyển theo đường tròn. Tay của thầy thuốc và da của người bệnh dính với nhau, da người bệnh di động theo tay thầy thuốc) dọc hai bên cột sống từ đốt sống lưng D7 đến mông 3 lần.
Lăn (dùng mu bàn tay và ô mô út hoặc dùng các khớp giữa bàn tay và ngón hoặc dùng các khớp ngón tay vận động nhẹ nhàng khớp cổ tay với một sức ép nhất định lần lượt lăn trên da thịt bệnh nhân) hai bên cột sống từ D7 đến mông 3 lần.
Bóp (dùng hai bàn tay hoặc ngón tay cái và ngón trỏ, ngón nhẫn hoặc ngón cái và bốn ngón tay kia hoặc hai đầu ngón tay cái và trỏ vừa bóp vừa hơi kéo thịt lên) hai bên cột sống từ D7 đến mông 3 lần.
Hình ảnh thoát vị đĩa đệm.
Bước 2: Tác động lên đoạn cột sống thắt lưng có thoát vị đĩa đệm
Ấn - day - xoay theo chiều kim đồng hồ (dùng mô ngón tay cái) tại các huyệt Thận du, Đại trường du, Giáp tích L1 - S1: thời gian 3 - 5 phút với mục đích làm mềm cơ và giải tỏa co cơ.
Bấm các huyệt: Giáp tích L1 - S1, Thận du, Đại trường du, Cách du, A thị huyệt (dùng đầu ngón tay cái bấm các huyệt, khi bấm đốt 1 và 2 vuông góc với nhau, bấm từ từ, tăng dần đến khi bệnh nhân cảm thấy tức nặng thì hãm lại khoảng 1 phút.
Lưu ý: Khi bấm không được day vì có thể nghiền nát tổ chức gây bầm tím và đau).
Nắn chỉnh đĩa đệm bị thoát vị: chọn vùng đĩa đệm bị thoát vị (đã xác định trên phim CT. Scan hoặc MRI cột sống thắt lưng) dùng ngón tay cái thực hiện thao tác ấn nắn theo nguyên tắc nghịch hướng và đối lực với vị trí thoát vị đĩa đệm, dùng lực nhẹ nhàng phù hợp với ngưỡng đau của bệnh nhân và thời gian tác động 3 - 5 phút.
Vị trí huyệt thận du.
Chú ý: Các thủ thuật cần làm từ nông vào sâu, từ nhẹ đến mạnh, từ nơi không đau đến nơi đau.
Mức độ xoa bóp: tuỳ theo tình trạng người bệnh (hư hay thực) và ngưỡng chịu đựng của từng người mà sử dụng lực xoa bóp cho phù hợp.
Liệu trình: 1 lần/ngày x 1 - 30 lần/đợt điều trị.
Thận du: Cách 1,5 tấc về phía ngoài bờ dưới mỏm gai đốt sống thắt lưng 2.
Đại trường du: Cách 1,5 tấc về phía ngoài bờ dưới mỏm gai đốt sống thắt lưng 4.
Cách du: Cách 1,5 tấc về phía ngoài bờ dưới mỏm gai đốt sống lưng 6.