Thuốc chữa bệnh là loại hàng hóa đặc biệt, kinh doanh có điều kiện, người sử dụng không muốn hoặc không nên dùng nếu họ không bị các vấn đề liên quan đến sức khỏe. Nhưng “sinh, lão, bệnh, tử” là quy luật của đời người nên không ai không cần dùng đến thuốc. Chính vì vậy, thông tin về việc Trung tâm mua sắm thuốc quốc gia (TTMSTQG) tổ chức đấu thầu tập trung (ĐTTT) vừa mở gói thầu đầu tiên với giá trị 2.600 tỉ đồng, kết quả trúng thầu thấp hơn giá trúng trung bình năm 2016 tới gần 600 tỉ đồng đã được rất nhiều người quan tâm.
Đây mới chỉ là gói thầu mua sắm hơn 20 loại thuốc thuộc 5 hoạt chất điều trị ung thư. Đặc biệt ba loại biệt dược gốc trước đây chưa bao giờ giảm giá thì lần này giảm 12%, tương đương gần 80 tỉ đồng so với năm 2016. Rất nhiều mặt hàng giá chỉ bằng một nửa so với trước khi ĐTTT.
Những điểm lợi của đấu thầu tập trung
Giá thuốc sẽ giảm mạnh
Năm 2017, dự kiến chi phí khám chữa bệnh do quỹ BHYT chi trả lên tới trên 90.000 tỉ đồng, 50-60% trong số này là tiền thuốc. Vì vậy, chỉ cần giảm 5% giá thuốc, cả bệnh nhân và quỹ bảo hiểm sẽ đỡ phần gánh nặng rất lớn. TTMSTQG đã và sẽ tổ chức ĐTTT các thuốc thiết yếu, thông dụng, được dùng nhiều trong các bệnh viện lớn trên toàn quốc. Bên cạnh đó, Bộ Y tế cũng sẽ tiến hành đàm phán lại về giá với các nhà cung cấp thuốc biệt dược giá cao và đang bị độc quyền của các hãng thuốc nước ngoài.
Kiểm tra hồ sơ của các công ty tham gia đấu thầu thuốc.
Lâu nay, tình trạng hỗn loạn giá thuốc làm người bệnh méo mặt. Cùng một loại thuốc của một hãng sản xuất mà mỗi nơi một giá khác nhau. Giá thuốc giữa các tỉnh khác nhau đã đành (vì có thể do khoảng cách địa lý, nhà thầu tính thêm phí vận chuyển) nhưng do việc đấu thầu đơn lẻ tại các bệnh viện đã tạo ra một sự chênh lệch giá đối với cùng một loại thuốc, với cùng một dạng hoạt chất và cùng một dạng bào chế ở các bệnh viện trong cùng một thành phố hay một tỉnh. Nó cũng tạo nên sự hỗn loạn về các mặt hàng thuốc khi có khá nhiều loại thuốc trúng thầu có cùng một hoạt chất nhưng với tỉ lệ khác nhau. Việc xét thầu tại các tỉnh thành, hay các bệnh viện lâu nay đã đẻ ra những thủ thuật “lách luật”, “cài thầu” để thuốc vào được danh mục sử dụng của bệnh viện. Nhiều dạng bào chế với hàm lượng “lạ” để không bị cạnh tranh đã xuất hiện khiến cho thuốc chữa bệnh từ “ma trận” về giá dẫn đến “mê hồn trận” về hàm lượng và dạng bào chế.
Tình trạng này sẽ được khắc phục triệt để khi ĐTTT ở quy mô quốc gia với các thuốc có hoạt chất được sử dụng với số lượng lớn. ĐTTT cũng sẽ khắc phục được tình trạng giá thuốc chênh lệch giữa các vùng miền, giữa các địa phương và ngay cả trong cùng một địa phương cũng có giá thuốc khác nhau. Một nguyên lý sơ đẳng trong buôn bán bất cứ loại hàng hóa nào là nếu tôi bán được nhiều hàng thì giá của tôi sẽ giảm hơn ở cửa hàng khác cùng chủng loại. Mua với số lượng lớn sẽ rẻ hơn mua lẻ tẻ từng món. Đấu thầu thuốc của cả nước với số lượng rất lớn thì giá phải giảm là điều dễ thấy. Mặt khác, khi nhà thầu trúng thầu cung ứng thuốc với số lượng lớn, họ cũng sẽ khá yên tâm với doanh số khi cung cấp cho cả nước mà không lo bị cạnh tranh, tất nhiên trong điều kiện hãng đó phải có năng lực sản xuất và phân phối đảm bảo tiêu chí kỹ thuật khi xét thầu.
Đảm bảo chất lượng thuốc thống nhất trong cả nước
Chỉ các thuốc đủ điểm kỹ thuật mới được xem xét đến giá, tức là chất lượng phải được đặt lên hàng đầu. Trong sản xuất kinh doanh dược phẩm, bộ tiêu chí GP (Thực hành tốt) với các chuẩn rất cao theo EU hoặc WHO đã được các doanh nghiệp dược quan tâm triển khai. Khi các thuốc trúng thầu đảm bảo đủ các yếu tố kỹ thuật sẽ được phân vào 5 nhóm đối với thuốc tân dược nhóm Generic (thuốc tương đương sinh học với biệt dược gốc đã hết hạn bản quyền). Năm nhóm đó hoàn toàn có những tiêu chí rất rõ ràng, minh bạch, cố định, để xem thuốc đó có hay không được xếp vào nhóm đó. Thuốc chỉ được đấu giá với nhau trong cùng một nhóm. Cho nên sẽ không có chuyện thuốc chất lượng ở nhóm thấp hơn lại lọt vào trúng thầu ở nhóm thuốc có chất lượng cao hơn. Mặt khác, quá trình đấu thầu luôn tuân thủ nguyên tắc đấu thầu rộng rãi, đảm bảo sự cạnh tranh và tính minh bạch để chọn ra thuốc tốt có giá thành tốt theo xu hướng giá thuốc ĐTTT phải giảm hơn so với đấu thầu riêng lẻ ở nhiều nơi.
Điều phối giữa nơi dùng ít và nơi dùng nhiều
TTMSTQG cũng sẽ có vai trò điều phối thuốc trong quá trình thực hiện cung ứng thuốc của các hãng dược. Gói thầu tập trung đầu tiên kể trên có giá trị trong vòng 2 năm (2018-2019). Ngay sau khi công bố chính thức trong tháng 9 này, các bệnh viện có thể áp dụng ngay giá trúng thầu mới, bằng cách Trung tâm mua sắm thuốc quốc gia ký hợp đồng với nhà thầu và bệnh viện gọi hàng, thanh toán tiền trên cơ sở giá trúng thầu. Việc giảm bớt thủ tục hành chính trong điều phối thuốc cấp quốc gia như vậy sẽ tiện lợi hơn vì không phải chờ đợi xét duyệt mỗi khi thiếu thuốc. Các bệnh viện không phải tổ chức xây dựng gói thầu, giá kế hoạch, tổ chức đấu thầu; các nhà thầu cũng biết trước một lượng thuốc lớn và ổn định họ sẽ phải cung cấp trong vòng 2 năm mà không phải làm hàng trăm bộ hồ sơ dự thầu, tham dự hàng trăm cuộc đấu thầu ở các địa phương.
Yêu cầu của Chính phủ
Trong nghị quyết phiên họp thường kỳ tháng 8/2017, Chính phủ đã yêu cầu Bộ Y tế khẩn trương rà soát, chấn chỉnh công tác quản lý nhà nước về dược; phối hợp với các cơ quan chức năng điều tra, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vi phạm theo quy định của pháp luật. Đặc biệt, Chính phủ yêu cầu cần tăng cường quản lý giá thuốc theo mục tiêu giảm từ 10-15% giá thuốc trong năm 2017, nhất là thuốc biệt dược; khẩn trương phối hợp với Bảo hiểm xã hội Việt Nam triển khai đấu thầu tập trung quốc gia với thuốc bảo hiểm y tế từ 1/1/2018. Mô hình đấu thầu tập trung thuốc quốc gia sẽ góp phần làm giảm giá và minh bạch hơn đối với loại hàng hóa liên quan đến tính mạng, sức khỏe của người dân . Mặt khác, với việc áp dụng kết quả ĐTTT cấp quốc gia sẽ giảm đi gánh nặng cho các bệnh viện như hiện nay đang đấu thầu riêng lẻ. Các khoa Dược bệnh viện cần tập trung vào công tác dược lâm sàng để đảm bảo sử dụng thuốc an toàn, hợp lý, hiệu quả và kinh tế chứ không phải là việc quanh năm tổ chức đấu thầu với hàng núi hồ sơ hành chính không phải nghiệp vụ chuyên môn được đào tạo của dược sĩ bệnh viện.
