Đau thắt lưng

Một số nguyên nhân

Có nhiều nguyên nhân gây đau thắt lưng, phổ biến nhất là chấn thương (do lao động, chơi thể thao, tai nạn...), do bệnh thuộc hệ tiết niệu (sỏi, u, lao thận…), do bệnh lý của dạ dày (viêm, loét, u… dạ dày) hoặc do thoái hóa xương khớp bởi sự lão hóa. Trong các nguyên nhân đó, nguyên nhân chấn thương, điển hình là thoát vị đĩa đệm và do thoái hóa bởi tuổi tác, là hay gặp nhất. Thoát vị đĩa đệm là tình trạng nhân nhầy đĩa đệm cột sống thoát ra khỏi vị trí bình thường trong vùng sợi chèn ép vào ống sống hay các rễ thần kinh sống. Ngoài ra, thoát vị đĩa đệm có thể do cấu tạo của ống sống. Hầu hết người trưởng thành có ống sống dạng tròn nhưng có một tỉ lệ thấp ống sống dạng hình lá dễ dàng bị thoát vị đĩa đệm hơn khi có các tác động cơ học. Tỉ lệ nam giới bị thoát vị đĩa đệm cao hơn tỉ lệ nữ giới (nam khoảng trên 80%) và đặc biệt ở những đối tượng lao động chân tay, mang vác nặng, ngồi, đứng lâu.

Nhân nhầy đĩa đệm cột sống chèn ép rễ thần kinh gây đau

Với NCT, thoát vị đĩa đệm có thể do bị loãng xương hoặc đã bị thoái hóa cột sống thắt lưng hoặc thoái hóa đĩa đệm hoặc cả hai (vừa thoái hóa cột sống thắt lưng vừa thoái hóa đĩa đệm). Thoái hóa cột sống thắt lưng và thoái hóa đĩa đệm chiếm đa số là do thoái hóa sinh lý (theo năm tháng, càng nhiều tuổi, tỉ lệ thoái hóa cột sống thắt lưng và thoái hóa đĩa đệm càng cao). Ở NCT, nguyên nhân cơ bản của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là do thoái hóa cột sống, đĩa đệm và tác động cơ học bởi trọng lực cơ thể (béo phì, mang vác nặng, lực tác động quá mạnh, sai tư thế). Ngoài ra, thoát vị đĩa đệm ở NCT còn do hậu quả của nghề nghiệp gây ra (đã từng là nhân viên văn phòng, tài xế, phi công, giáo viên, thợ may, thợ mộc, người bán hàng tạp hóa...). Đây là những nghề nghiệp đòi hỏi phải ngồi lâu hoặc đứng trong một thời gian dài, khi đó, các khối cơ chống đỡ vùng thắt lưng phải chịu tác động lâu, làm cho tư thế bị chùn xuống, dây chằng, cân, sụn khớp đều bị tác động gây đau, thậm chí đau thường xuyên hơn.

Các cơn đau của sỏi, viêm thận, lao thận có liên quan đến vùng thắt lưng, thậm chí gây cơn đau quặn thận thể hiện ngay ở vùng thắt lưng. Cơn đau của dạ dày hoặc âm ỉ, kéo dài hoặc cơn đau cấp đôi khi lan xuống vùng thắt lưng gây đau mỏi thắt lưng, nhất là người đã có tuổi.

Đặc điểm của đau thắt lưng như thế nào?

Đau thắt lưng có thể là cấp tính hoặc đau ê ẩm kéo dài (mạn tính).  Đau thắt lưng thường xảy ra ở vị trí 1/3 dưới lưng nằm giữa 2 gai mào chậu. Vị trí đau có thể ở chính giữa cột sống thắt lưng hay hai bên cột sống thắt lưng. Tùy theo mức độ của bệnh mà sự lan tỏa khác nhau. Đau thắt lưng cấp tính, xảy ra đột ngột do tác động cơ học ngay tức thì như bưng bê vật nặng sai tư thế (bê chậu cảnh, xách xô nước, mang vác vật nặng sai tư thế hoặc vấp ngã…) hoặc lao động nặng quá mức hoặc cơn đau quặn thận do sỏi, viêm cấp, thận ứ nước, ứ mủ... Một số trường hợp do thoát vị đĩa đệm cấp tính xảy ra gây đau dữ dội, rất khó cử động hoặc thậm chí không cử động được phải nằm yên ở một vị trí. Tuy nhiên, thoát vị đĩa đệm cũng có thể xảy ra khi ngồi làm việc quá lâu do sai tư thế hoặc cúi lom khom một thời gian quá lâu (mặc dù cúi lom khom để làm việc không quá nặng). Giai đoạn thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cấp tính nếu không được điều trị dứt điểm, có nguy cơ chuyển thành mạn tính. Theo nghiên cứu của các tác giả, có khoảng từ 10 - 50% thoát vị đĩa đệm cấp tính chuyển thành mạn tính do không được điều trị kịp thời và dứt điểm ngay từ ban đầu. Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng mạn tính có thể có những đợt cấp tính tái phát do một điều kiện thuận lợi nào đó, nhất là tác động cơ học. Với cơn đau thắt lưng cấp hay mạn tính do các bệnh khác gây nên (thận, dạ dày, túi mật,…) khi giải quyết hết nguyên nhân, bệnh hết đau, đau thắt lưng cũng chấm dứt.

Béo phì cũng là một nguyên nhân

Mọi nguyên nhân gây đau thắt lưng nếu không được chẩn đoán đúng và chữa trị kịp thời có thể để lại hậu quả xấu hoặc di chứng, thậm chí di chứng nặng nề. Ví dụ, thoát vị đĩa đệm có thể gây đau dây thần kinh tọa, lâu dần gây teo cơ đùi, cẳng chân làm ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày (rối loạn đại tiểu tiện), để lại di chứng (liệt); bệnh dạ dày có thể gây loét, chảy máu, thủng; bệnh thận có thể dẫn đến suy thận, tăng huyết áp…

Nguyên tắc điều trị đau thắt lưng

Điều quan trọng nhất của điều trị đau thắt lưng là xác định được nguyên nhân, trên cơ sở đó sẽ có hướng điều trị (điều trị triệu chứng và nguyên nhân). Cần điều trị càng sớm càng tốt và không nên tự chẩn đoán bệnh và tự điều trị bệnh cho mình khi không có kiến thức về y học. Vì vậy, khi thấy đau lưng, nhất là người có tuổi nên đi khám ở cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời tránh để muộn gây biến chứng.

Bưng bê vật nặng sai tư thế