(Thái Thanh An - TP.HCM)
Bệnh đau dây thần kinh số V còn có tên gọi đau nửa mặt, bệnh biểu hiện bằng những cơn đau dữ dội mãnh liệt, bùng phát và kết thúc đột ngột trên vùng chi phối của một hoặc hai, ba nhánh của dây thần kinh tam thoa, nhưng không có tổn thương thực thể nào của dây thần kinh này, nhiều tác giả còn gọi là bệnh đau dây thần kinh tam thoa tự phát.
Đau dây thần kinh V thường gặp ở lứa tuổi dưới 50 tuổi, nữ/ nam: 3/2, hầu hết không tìm thấy nguyên nhân, do đó người ta cho là bệnh tự phát hoặc bệnh vô căn.
Một giả thuyết được đưa ra là do một sự phóng lực đột ngột kiểu động kinh từ các neuron hành não hoặc tủy sống cổ hoặc cao hơn, tuy nhiên hiện nay vẫn dùng để làm cơ sở điều trị đau dây thần kinh V bằng thuốc chống động kinh.
Về nguyên nhân, hiện tại các nhà khoa học vẫn chưa rõ, nhưng có thể liên quan mật thiết đến đau dây thần kinh V như là nhiễm lạnh, viêm xoang, tăng nhãn áp, Zona, sâu răng, răng giả cũng là một nguồn gốc hoặc hậu quả, khi bệnh nhân đến khám bệnh thì đã nhổ khá nhiều răng ở bên đau dây thần kinh V.
Về triệu chứng, với cơn đau xuất hiện thành từng cơn, đột ngột bùng phát và kết thúc đột ngột. Sau cơn đau, bệnh nhân hoàn toàn bình thường, cơn đau không xảy ra trong giấc ngủ, xuất hiện ban ngày. Cơn đau có khi không rõ nguyên cớ hoặc khi có kích thích như: rửa mặt, cạo mặt, nói, ăn đồ lạnh, nhăn mặt… Cảm giác đau như kim đâm, như phóng điện, xâu xé, nghiền nát, cơn đau nối tiếp bởi một thời gian nghĩ, trong thời gian này không một kích thích nào gây được cơn. Khi cơn đau xuất hiện, bệnh nhân thường nhăn mặt, các cơ nửa bên mặt co giật liên tục nhất là cơ vòng hốc mắt làm bệnh nhân phải lấy tay ôm nữa mặt đôi khi phải day mạnh vào gò má, miệng nhai tóp tép, chảy nước mắt, có khi kêu rú lên; nửa mặt đau đỏ lên, kết mạc mắt đỏ ngầu. Do đau quá, bệnh nhân rất sợ cơn đau tiếp tục xảy ra nên ít nói, không dám nói, sợ ăn. Khi thăm khám bác sĩ chuyên khoa thần kinh, không ghi nhận bất kỳ dấu bệnh lý nào, cơn đau kéo dài vài giây đến vài phút, khi lặp lại các cơn có tính chất dày hơn, đau thường ở một bên mặt, thường dưới hốc mắt đến môi trên, ít đau toàn một bên hoặc hai bên.
Về điều trị, từ lâu việc sử dụng thuốc chống động kinh như Phenyltoin, Carbamazepine hiệu quả trong điều trị, với Phenyltoin dùng với liều từ 200 - 400mg/ngày; với Carbamazepine biệt dược là Tegretol, thuốc hiệu qua trên 80% các trường hợp đau dây V, dùng với liều khởi đầu 100mg có thể dùng 3 lần trong ngày, sau đó tăng dần lên, tối đa 1.200mg/ ngày. Trường hợp có biến chứng tiêu hóa, dị ứng da, giảm bạch cầu máu thì ngưng thuốc. Trường hợp dùng một thuốc ít hiệu quả, có thể có thể phối hợp Phenyltoine với Carbamazepine. Ngày nay, các bác sĩ ngoại thần kinh có thể điều trị phẫu thuật, áp dụng khi điều trị nội khoa không hiệu quả, cắt nhánh thần kinh V... Hiện nay, có một vài bệnh viện trong TP.HCM điều trị phối hợp vật lý trị liệu đạt hiệu quả khả quan như: châm cứu, kích thích, điện xung, massage vận động trị liệu.
