Theo thống kê mỗi năm trên thế giới ghi nhận khoảng 59.000 ca tử vong do bệnh dại, chủ yếu ở Châu Á (gần 60%) và Châu Phi (36%). Tại Việt Nam bệnh dại hiện vẫn lưu hành ở hầu hết các tỉnh, thành phố. Trung bình mỗi năm nước ta có khoảng 75 người tử vong vì bệnh dại, hàng trăm nghìn trường hợp bị chó, mèo cắn phải điều trị dự phòng.
Bé trai mắc bệnh dại sau 5 tháng bị chó cắn
Sau 5 tháng bị chó cắn vào chân mà không tiêm vaccine phòng dại, bệnh nhi 8 tuổi được chẩn đoán mắc viêm não do virus dại, dẫn đến suy hô hấp.
Cuối tháng 5 trẻ được chuyển đến Bệnh viện Nhi Trung ương với các triệu chứng sốt, đau đầu và yếu tay chân. Tình trạng nhanh chóng diễn biến xấu, dẫn đến giảm ý thức và khó nuốt. Kết quả xét nghiệm dịch não tủy phát hiện virus dại.
Dù được điều trị tích cực trong 4 ngày nhưng sức khỏe của trẻ vẫn xấu đi, biểu hiện suy hô hấp, tổn thương não nặng và sau đó đã tử vong.
Nếu chó, mèo có virus dại liếm vào vết thương hở thì vẫn có thể lây truyền bệnh dại.
Trước đó không lâu một người ở Bình Thuận tử vong sau hai tháng bị mèo hoang cắn vào chân, kết quả xét nghiệm dương tính với bệnh dại. Vào ngày 9/2/2025 khi đang ngồi uống nước ở khu vực nghĩa trang của địa phương, bệnh nhân này bỗng bị một con mèo hoang chạy đến cắn vào chân trái. Vết thương có chảy máu nhẹ nhưng anh không đến cơ sở y tế xử lý vết thương cũng như không đi tiêm vaccine ngừa bệnh dại.
Đến ngày 4/4/2025 bệnh nhân có triệu chứng mệt mỏi, sợ gió, khó thở, co giật và được người thân đưa đến cơ sở y tế tư nhân ở địa phương khám, chẩn đoán nghi mắc bệnh dại, sau đó được chuyển vào Bệnh viện Nhiệt đới TP. HCM.
Người đàn ông được lấy mẫu nước bọt xét nghiệm bằng phương pháp PCR, kết quả dương tính với virus dại. Sau khi được bác sĩ tư vấn về tình trạng nguy kịch, bệnh nhân được người thân đưa về và đã tử vong tại nhà.
Các loại tiếp xúc với động vật nghi mắc bệnh dại
Nhiều người cho rằng khi chó mèo cắn mới mắc bệnh dại, tuy nhiên không hẳn vậy, nếu chó, mèo có virus dại liếm hay cào vào vết thương hở thì vẫn có thể lây truyền bệnh. Có thể dựa vào các loại tiếp xúc với động vật nghi mắc bệnh dại dưới đây để phân loại mức độ tiếp xúc:
Loại I - Chạm hoặc cho động vật ăn, động vật liếm trên da nguyên vẹn (không tiếp xúc)
Loại II - Cắn vào vùng da hở, trầy xước hoặc trầy xước nhỏ mà không chảy máu (phơi nhiễm)
Loại III - Một hoặc nhiều vết cắn trầy xước xuyên qua da, nhiễm bẩn màng nhầy hoặc da bị rách do nước bọt động vật liếm vào, phơi nhiễm do tiếp xúc trực tiếp với dơi (phơi nhiễm nghiêm trọng).
Việc phân loại mức độ tiếp xúc này rất quan trọng để xác định biện pháp phòng ngừa sau phơi nhiễm phù hợp, bao gồm cả việc tiêm phòng và điều trị tại chỗ vết thương.
Chạm hoặc cho động vật ăn, động vật liếm trên da có vết trầy xước cũng có thể lây bệnh dại.
Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh dại
Thời gian ủ bệnh dại thường là 2 - 3 tháng, nhưng có thể thay đổi từ 1 tuần đến 1 năm, tùy thuộc vào các yếu tố như vị trí xâm nhập của virus và tải lượng virus.
Các triệu chứng ban đầu của bệnh dại bao gồm các dấu hiệu chung chung như sốt, đau và cảm giác ngứa ran, châm chích, bỏng rát bất thường hoặc không rõ nguyên nhân tại vị trí vết thương. Khi virus di chuyển đến hệ thống thần kinh trung ương thì tình trạng viêm não và tủy sống sẽ tiến triển, gây tử vong. Bệnh dại lâm sàng ở người có thể được kiểm soát, nhưng rất hiếm khi được chữa khỏi.
- Giai đoạn tiền triệu chứng: Thường 1- 4 ngày, biểu hiện cảm giác sợ hãi, đau đầu, sốt, mệt mỏi, khó chịu, cảm giác tê và đau tại vết thương nơi virus xâm nhập.
- Giai đoạn viêm não thường biểu hiện mất ngủ, tăng cảm giác kích thích như: Sợ ánh sáng, tiếng động và gió nhẹ. Ngoài ra, còn có rối loạn hệ thần kinh thực vật như giãn đồng tử, tăng tiết nước bọt, vã mồ hôi, hạ huyết áp, đôi khi có biểu hiện xuất tinh tự nhiên.
- Bệnh tiến triển theo hai thể: Thể liệt kiểu hướng thượng (hội chứng Landly) và thể cuồng.
- Bệnh thường kéo dài từ 2 - 6 ngày, đôi khi lâu hơn và chết do liệt cơ hô hấp.
- Chẩn đoán bệnh dựa vào các triệu chứng lâm sàng, đặc biệt là các chứng sợ nước, sợ gió, sợ ánh sáng với các yếu tố dịch tễ học có liên quan.
Tóm lại: Bệnh dại nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa bằng cách tiêm phòng vaccine. Tiêm phòng ngừa cho chó, mèo để chủ động loại bỏ bệnh dại ở vật nuôi và tiêm nhắc lại hàng năm theo khuyến cáo của ngành thú y, không thả rông chó, mèo, chó ra đường phải được đeo rọ mõm, không đùa nghịch, trêu chọc chó, mèo lạ.
Khi bị chó, mèo cắn, cào, cần rửa kỹ vết thương bằng nước và xà phòng đặc liên tục trong 15 phút, nếu không có xà phòng thì phải xối rửa vết thương bằng nước sạch. Đây là biện pháp sơ cứu hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh dại khi bị chó, mèo cắn. Sau đó tiếp tục rửa vết thương bằng cồn 70%, cồn iod hoặc povidone, iodine. Hạn chế làm bầm dập vết thương. Không được băng kín vết thương.
Đến ngay trung tâm y tế gần nhất để được tư vấn và tiêm phòng dại kịp thời. Chỉ có tiêm phòng mới ngăn ngừa không bị bệnh dại.
Không dùng thuốc nam, không tự chữa, không nhờ thầy lang chữa bệnh dại. Đến nay bệnh dại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, người bệnh khi đã lên cơn dại gần như tử vong 100%.
