Nổi mề đay
Mề đay là những sẩn có màu hồng, xung quanh viền đỏ, hình tròn hay bầu dục, to bằng hạt đậu hoặc đồng xu, có thể liên kết thành từng mảng và ngứa. Nổi mề đay thường là biểu hiện hay gặp và là triệu chứng ban đầu của phần lớn các trường hợp dị ứng thuốc, trong đó có những dị ứng thuốc rất nặng như hội chứng Stevens - Johnson, hội chứng Lyell... Tất cả các loại thuốc đều có thể gây nên tình trạng nổi mề đay nhưng hay gặp nhất là khi dùng các loại kháng sinh (đặc biệt là penicillin), vắc-xin, huyết thanh, thuốc chống viêm, giảm đau, hạ sốt... Mề đay có thể xuất hiện sau dùng thuốc từ 5-10 phút đến vài ngày tuỳ theo từng loại thuốc gây dị ứng và cơ địa người bệnh. Người bệnh có cảm giác nóng bừng, ngứa, trên da nổi ban cùng sẩn phù này. Trường hợp nặng kèm theo với mề đay có thể đau bụng, đau khớp, chóng mặt, buồn nôn, đau đầu, mệt mỏi, sốt cao...
Khi dùng thuốc thấy hiện tượng này, người bệnh cần ngừng thuốc, báo ngay cho bác sĩ điều trị biết hoặc đến ngay cơ sở y tế để có lời khuyên thích hợp.
Nổi mẩn, ban đỏ
Khi dùng thuốc, nhất là các thuốc kháng sinh như ampicillin, amoxycillin, cotrimoxazole, cefaclor hay thuốc chống động kinh, co giật (carbamazepine)... cần lưu ý tới các bất lợi này. Nếu trên da xuất hiện nổi mẩn hoặc dạng ban sẩn hoặc ban dạng sởi, nhỏ như đầu đinh ghim ở thân mình và có thể liên kết lại với nhau tạo thành mảng, gây ngứa..., cần nghĩ ngay tới bất lợi của thuốc mà mình đang gặp phải. Ban đỏ có thể xuất hiện sau dùng thuốc khoảng 1 tuần và tồn tại đến một vài tuần.
Phù Quincke
Phù Quincke là một dạng mày đay khổng lồ với các biểu hiện sưng phù cục bộ dưới da, có thể gây ngứa và đau nhức. Nguyên nhân có thể do nhiều loại thuốc khác nhau gây nên như kháng sinh, huyết thanh, hạ sốt, chống viêm, giảm đau... Sau khi dùng thuốc phù Quincke thường xuất hiện ở những vùng da mỏng, môi, cổ, quanh mắt, bụng, các chi, bộ phận sinh dục... Kích thước phù Quincke thường to, có khi bằng bàn tay, nếu ở gần mắt có thể làm mắt híp lại, ở môi làm môi sưng to biến dạng. Màu da phù Quincke bình thường hoặc hồng nhạt, đôi khi phối hợp với mày đay...
Một số biểu hiện ngoài da do dị ứng.
Phù Quincke biểu hiện ở mặt, thường khiến người mắc sưng to 2 mí mắt, môi và da mặt, kèm theo triệu chứng đau đầu, buồn nôn. Nhiều người hay nhầm lẫn phù Quincke ở mặt với bệnh quai bị. Ngoài ra, phù Quincke còn biểu hiện ở họng, thanh quản (đây là tình trạng bệnh gây nguy hiểm nhất cho bệnh nhân gây khó thở, ho khan, mặt mất máu và tím tái. Bệnh nghiêm trọng có thể làm co thắt khí quản khiến bệnh nhân bị nghẹt thở, có thể tử vong nếu không được cấp cứu và chữa trị nhanh chóng), ở đường tiêu hóa (biểu hiện ban đầu là đau vùng bụng nhất định, sau đó lan ra cả bụng kèm theo tiêu chảy. Phù Quincke đường tiêu hóa còn khiến bệnh nhân nôn ói dữ dội).
Vì vậy, khi dùng thuốc, bệnh nhân càng cảm thấy đau đầu, khó thở, đau bụng... thì nhanh chóng đưa đi bệnh viện cấp cứu kịp thời.
Hội chứng hồng ban đa dạng có bọng nước (Hội chứng Stevens - Johnson)
Đây là phản ứng dị ứng nặng, nguy hiểm. Hội chứng này có thể xuất hiện sau khi dùng thuốc vài giờ đến nhiều ngày sau đó. Người bệnh thấy mệt mỏi, ngứa khắp người, có cảm giác nóng ran, sốt cao, nổi ban đỏ, nổi các bọng nước trên da, các hốc tự nhiên (mắt, miệng, họng, bộ phận sinh dục) dẫn tới viêm loét, hoại tử niêm mạc các hốc này, có thể kèm theo tổn thương gan thận, thể nặng có thể gây tử vong. Cần đề phòng với các thuốc có thể gây bất lợi này như penicillin, streptomycin, sulfamid chậm, tetracyclin, thuốc an thần, thuốc chống viêm, giảm đau, hạ sốt... Khi gặp hội chứng này, cần nhanh chóng tới cơ sở y tế để được điều trị kịp thời.
Hội chứng hoại tử tiêu thượng bì nhiễm độc (Hội chứng Lyell)
Hội chứng Lyell cũng là một trong những phản ứng dị ứng thuốc nặng, có thể xuất hiện vài giờ đến vài tuần sau khi dùng thuốc. Người bệnh cảm thấy mệt mỏi, mất ngủ, sốt cao, ngứa khắp người, trên da xuất hiện các mảng đỏ, đôi khi có các chấm xuất huyết, vài ngày sau, (có khi sớm hơn), lớp thượng bì tách khỏi da, khẽ động tới là trợt ra từng mảng giống như hội chứng bỏng toàn thân, cùng với tổn thất da có thể viêm gan, thận, tình trạng người bệnh thường rất nặng, nhanh dẫn tới tử vong. Mặc dù ít gặp hơn nhưng đây là tình trạng nhiễm độc da nghiêm trọng nhất. Các thuốc hay gây hội chứng này là: allopurinol, ampicillin, amoxycillin, carbamazepine, phenytoin, sulfonamide, cephalosporin và NSAIDs... nên người bệnh cần cảnh giác.
Như vậy, các biểu hiện bất lợi trên da do thuốc có thể xuất hiện sớm ngay sau khi uống thuốc, có thể xuất hiện muộn, sau khi dùng thuốc vài ba ngày, thậm chí ngay cả khi đã ngừng thuốc. Các biểu hiện có thể nhẹ, thoáng qua (người bệnh tiếp tục dùng thuốc) nhưng có thể nặng, trầm trọng, cần phải được xử lý kịp thời, tránh hậu quả xấu cho người bệnh.
