Nguyên nhân rò động mạch cảnh - xoang hang
Rò động mạch cảnh - xoang hang là sự thông nối bất thường từ động mạch cảnh qua xoang tĩnh mạch hang (xoang hang). Sự thông nối này có thể do rách thành động mạch cảnh đoạn đi trong xoang hang, hay gián tiếp qua các nhánh động mạch màng cứng của động mạch cảnh trong hoặc cảnh ngoài.
Thông thường rò động mạch cảnh - xoang hang được chia ra làm 2 loại là rò trực tiếp và gián tiếp.
- Rò động mạch cảnh - xoang hang trực tiếp chiếm đa số các trường hợp, hay gặp nhất là sau chấn thương đầu do tai nạn giao thông. Chấn thương gây xé rách thành động mạch cảnh hoặc các nhánh của nó ở đoạn đi trong xoang hang, cũng có thể do vỡ các túi phình có trước của động mạch ở đoạn này.
- Bệnh cũng có thể do tai biến sau các thủ thuật vùng sọ cạnh xoang hang và động mạch cảnh, như phẫu thật xoang bướm, phẫu thuật tuyến yên.... làm thương tổn động mạch cảnh. Đối với rò động mạch cảnh - xoang hang gián tiếp, thường là khởi phát tự phát hoặc ở những bệnh nhân có các yếu tố thuận lợi như cao huyết áp, xơ vữa động mạch, tiểu đường, bệnh tạo keo....
Ở thể rò động mạch cảnh - xoang hang gián tiếp, nữ mắc bệnh nhiều hơn nam, một số ít khởi phát sau mang thai và sinh con. Hậu quả của sự thông nối bất thường này gây ứ trệ dẫn lưu của xoang hang và tất cả các tĩnh mạch đổ về xoang hang.
Chịu tác động trực tiếp và điển hình nhất là hệ thống tĩnh mạch mắt, nó dẫn đến một loạt các biểu hiện lâm sàng tại mắt khi bị rò động mạch cảnh - xoang hang như: Lồi mắt, giảm thị lực, liệt vận nhãn, tăng nhãn áp...
Mặt khác, sự thông nối này cũng có thể làm rối loạn hệ thống tuần hoàn của não và màng não, có thể dẫn đến những tổn thương nghiêm trọng ảnh hưởng tới tính mạng người bệnh.
Rò động mạch cảnh xoang hang là sự thông nối bất thường từ động mạch cảnh qua xoang tĩnh mạch hang.
Dấu hiệu nhận biết rò động mạch cảnh - xoang hang
Rò động mạch cảnh - xoang hang trực tiếp
Ở thể này chủ yếu do chấn thương chiếm khoảng 75%, các nguyên nhân khác như vỡ túi phình động mạch cảnh trong xoang hang hay tai biến sau các phẫu thuật vùng tuyến yên xoang bướm cũng có thể gặp nhưng với tỷ lệ thấp.
Triệu chứng lâm sàng rò động mạch cảnh - xoang hang trực tiếp là người bệnh có thể xuất hiện ngay sau chấn thương hoặc vài ngày hoặc vài tuần sau đó với bộ ba triệu chứng cổ điển: Lồi mắt, phù kết mạc, có tiếng ù trong đầu.
Người bệnh có biểu hiện lồi mắt, mắt đập theo nhịp mạch. Kết mạc xung huyết, giãn các mạch máu kết mạc, phù và đau nhức đầu, đau nhức mắt, nghe có tiếng ù trong đầu. Người bệnh sẽ có biểu hiện giảm thị lực đột ngột hoặc từ từ.
Tăng nhãn áp do tăng áp lực tĩnh mạch thượng củng mạc. Có thể có sụp mi, hạn chế vận nhãn, song thị.
Rò động mạch cảnh - xoang hang gián tiếp
Đối với thể gián tiếp, triệu chứng lâm sàng thường ít rầm rộ hơn rò trực tiếp. Triệu chứng hay gặp nhất là đỏ mắt kéo dài, sau đó mắt mờ dần, bệnh nhân thường than phiền nhiều do điều trị nội khoa không cải thiện.
Vì các triệu chứng khá kín đáo nên đa số bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị muộn. Do đó, thường có các biến chứng lên mắt do ứ trệ tuần hoàn tĩnh mạch như: Tăng nhãn áp thứ phát do tăng áp lực tĩnh mạch thượng củng mạc. Biến chứng lên đáy mắt: Phù gai thị, teo gai thị, xuất huyết võng mạc, tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc.
Lồi mắt, phù kết mạc... là những triệu chứng lâm sàng của rò động mạch cảnh - xoang hang.
Điều trị rò động mạch cảnh - xoang hang
Các nhà nghiên cứu đã tìm và áp dụng nhiều phương pháp để điều trị rò động mạch cảnh - xoang hang như: Thắt động mạch cảnh, thả miếng cơ để bít lỗ dò, mở động mạch cảnh may lỗ thủng... Những phương pháp này đã đạt được những thành công nhất định trong việc cải thiện các triệu chứng liên quan và bảo toàn tính mạng người bệnh. Tuy nhiên, cũng gặp không ít khó khăn khi thực hiện và có một tỷ lệ thất bại đáng kể.
Tùy từng trường hợp mà các bác sĩ sẽ có những kế hoạch điều trị cho phù hợp, trong đó có thể là điều trị các biến chứng ở mắt, song song với việc đóng lỗ dò. Các bác sĩ liên khoa sẽ hội chẩn để có kế hoạch điều trị.
Với rò động mạch cảnh - xoang hang trực tiếp, điều trị có thể phẫu thuật hoặc can thiệp nội mạch. Với rò động mạch cảnh - xoang hang gián tiếp, nếu lỗ rò không tự đóng, có xuất hiện các biến chứng ở mắt hoặc biến chứng về thần kinh thì cần phải điều trị.
Các biện pháp bao gồm: Phẫu thuật, can thiệp nội máu… và hiện nay các phương pháp điều trị rò động mạch cảnh - xoang hang đều được thực hiện bằng đường can thiệp nội mạch, vì có hiệu quả và độ an toàn cao. Một số vật liệu được sử dụng để bít lỗ rò: Bóng, coil, stent, keo, onyx…
Rò động mạch cảnh - xoang hang có thể điều trị phẫu thuật hoặc can thiệp nội mạch.
Tóm lại: Rò động mạch cảnh - xoang hang là sự thông nối bất thường từ động mạch cảnh qua xoang tĩnh mạch hang (xoang hang). Thường gặp ở nam giới trong tuổi lao động, là bệnh thường gặp sau khi bị chấn thương đầu, chấn thương sọ não hoặc sau các phẫu thuật, thủ thuật vùng sọ mặt lân cận...
Sự thông nối động tĩnh mạch sẽ gây hậu quả về huyết động, dẫn đến các triệu chứng lâm sàng như ù tai, nhức đầu và hàng loạt triệu chứng tại mắt như: Lồi mắt, giãn tĩnh mạch kết mạc, phù kết mạc, sụp mi, liệt vận nhãn, giảm thị lực, tăng nhãn áp…
Bệnh có thể chẩn đoán bằng các triệu chứng lâm sàng kết hợp các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh như SA Doppler, chụp cắt lớp vi tính có thuốc cản quang hay cộng hưởng từ. Vì vậy, khi bị chấn thương đầu, bệnh nhân cần đi tái khám định kỳ, nếu có tiền sử bị chấn thương ở đầu đột nhiên lồi mắt, đỏ mắt, nhìn mờ, ù tai... thì cần tái khám ngay để phát hiện sớm bệnh rò động mạch cảnh - xoang hang nếu có.
Mời độc giả xem thêm video:
Một ngày bạn nên ăn bao nhiêu hộp sữa chua để không bị tăng cân-
