Chẩn đoán đau bụng ở trẻ là một việc khó ngay cả với bác sĩ. Bài viết này mong rằng sẽ giúp các bậc phụ huynh biết đưa con em mình đi khám một cách kịp thời, có được thái độ bình ĩnh nhờ biết đúng tính chất nặng nhẹ của chứng đau bụng, và có thể xử trí an toàn những trường hợp đau bụng không cần thiết phải đến bác sĩ.
Đau bụng cấp tính
Đầu tiên cần loại trừ tình trạng bụng cấp. Bụng cấp là tình trạng cần phẫu thuật khẩn cấp để cứu chữa, mổ càng sớm càng có tác dụng tốt trên sức khỏe của trẻ. Thậm chí tính mạng của trẻ có thể bị đe dọa nếu việc điều trị đúng nhưng bị trễ đi vài giờ.
Các triệu chứng sau đây là biểu hiện của tình trạng bụng cấp, khi có hoặc nghi ngờ là có một trong những triệu chứng này cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức:
- Đau bụng dữ dội.
- Đau bụng mà trẻ không dám cử động.
- Đau bụng có kèm ói mà chất ói lại có màu xanh rêu hoặc nâu, đen.
- Có những biểu hiện như: bụng cứng, bụng trẻ đau khi sờ đến và có đề kháng (cơ thành bụng co lại, cản trở tay người ấn bụng không thể ấn sâu được).
- Đau bụng mà toàn trạng có vẻ rất nguy cấp, sức khỏe toàn thân suy sụp nhanh chóng, lừ đừ hoặc kích thích hốt hoảng.
Trong số các trẻ đau bụng có biểu hiện bụng cấp như trên chỉ là số hiếm nhưng đòi hỏi phải luôn cảnh giác.
Một số trường hợp đau bụng
Khi trẻ đau bụng mà có kèm tiêu chảy rõ ràng, phân tóe nước và đi nhiều lần, cơn đau bụng có thể kết luận là do tiêu chảy. Tùy mức độ tiêu chảy, có thể chăm sóc ở nhà nếu người chăm sóc nắm vững cách xử trí tiêu chảy (có thể tìm hiểu vấn đề này ở các cơ sở y tế) hoặc điều trị tại bệnh viện.
Những trường hợp đau bụng đã có từ nhiều tuần, các cơn đau bụng tái đi tái lại, vị trí đau ở vùng quanh rốn và không khu trú cụ thể thường là đau bụng do giun đũa. Chẩn đoán nhiễm giun dựa vào xét nghiệm phân thấy có trứng giun. Có rất nhiều trường hợp đau bụng như thế cuối cùng được kết luận là đau bụng cơ năng và không thấy có ảnh hưởng đáng kể gì lên sức khỏe của trẻ.
Các bệnh nhiễm trùng, đặc biệt là viêm amiđan, viêm phổi, sốt rét, viêm gan cũng có thể kèm triệu chứng đau bụng, và các cơn đau bụng thường chỉ mới xuất hiện vài ba ngày. Dĩ nhiên, khi điều trị bệnh nhiễm trùng thì đau bụng cũng sẽ hết.
Nhiễm trùng đường tiểu cũng gây đau bụng. Trẻ nhiễm trùng đường tiểu đau bụng ở vùng trên xương mu, đi tiểu đau (trẻ khóc khi đi tiểu), tiểu lắc nhắc nhiều lần, mỗi lần một ít hoặc đau ở vùng hông. Trẻ gái hay bị nhiễm trùng tiểu hơn trẻ trai. Nhiễm trùng tiểu đòi hỏi điều trị kỹ lưỡng, dài ngày tránh tác hại lâu dài.
Tóm lại:
- Đau bụng là biểu hiện của tình trạng bụng cấp tuy hiếm gặp nhưng đòi hỏi cảnh giác và trẻ cần được đưa đến bệnh viện ngay lập tức khi có nghi ngờ là tình trạng này.
- Trẻ đau bụng tiêu chảy có thể tự điều trị ở nhà nếu người chăm sóc nắm vững cách thức xử trí tiêu chảy.
- Đau bụng mạn tính, tức đau bụng xuất hiện đã nhiều lần, tái đi tái lại khó chẩn đoán ra căn nguyên. Nguyên nhân thường nhất là do nhiễm giun đũa. Có nhiều trường hợp đau bụng mạn tính cuối cùng được kết luận là “đau bụng cơ năng”, mức độ đau không nhiều và không có ảnh hưởng đáng kể gì lên sức khỏe của trẻ.
- Đau bụng mới xuất hiện vài ngày, có nguyên nhân thường gặp nhất là nhiễm trùng. Dĩ nhiên để chẩn đoán được và điều trị đúng cần có thầy thuốc. Các bậc phụ huynh có thể yên tâm chứng đau bụng này sẽ hết khi trẻ hết nhiễm trùng.
BS. NGUYỄN THỊ NGỌC HƯƠNG