Đập ngăn mặn 1,5 tỷ xây bằng “bao cát” Đầu tháng 6/2010, UBND TP.Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam đa trích 1,5 tỷ đồng từ nguồn ngân sách, huy động nhân công khởi công xây dựng đập ngăn mặn Xuân Quý (ngăn sông Bàn Thạch qua thôn Xuân Quý, xã Tam Thăng, TP. Tam Kỳ). Công trình này để ngăn chặn tình trạng nhiễm mặn đất lúa ở các cánh đồng xã Tam Thăng, TP. Tam Kỳ, đồng thời chống tình trạng khô hạn, thiếu nước ngọt cho các trạm bơm thủy lợi địa phương. Tuy nhiên, dự án này đa làm cho nhiều hộ dân mất đất và giờ dự án đa trở lại con số “0”.
Đập ngăn mặn “phá” nông dân
Khi có dự án này thì người nông dân thôn Xuân Qúy, xã Tam Thăng, TP. Tam Kỳ, ai cũng vui mừng, vì có đập rồi sẽ giảm bớt tình trạng nước mặn xâm nhập vào ruộng lúa, đời sống nhân dân sẽ được cải thiện hơn. Nhưng tưởng đập ngăn mặn sẽ giúp ngăn chặn tình trạng nhiễm mặn đất sản xuất, nhưng chính con đập này lại là nguyên nhân của tình trạng nhiễm mặn, úng thủy, sạt lở đất làm cho trên 2.000m2 đất của 5 hộ dân có ruộng nằm cạnh con đập bị cuốn phăng ra sông vì đập đã bị “bể”.
Từ tháng 7/2010 đến nay, những người dân có ruộng bị ảnh hưởng đã nhiều lần làm đơn kiến nghị gửi lên UBND xã Tam Thăng, và UBND xã Tam Thăng đã 2 lần gửi đơn kiến nghị của người dân lên UBND TP. Tam Kỳ có hướng giải quyết và hỗ trợ cho người dân bị mất đất sản xuất trên. Nhưng 2 lần đơn qua, đến nay vẫn không thấy hồi âm của UBND TP. Tam Kỳ, ngày qua ngày, những hộ dân bị mất đất sản xuất này cứ đi hầu ông quan xã, còn ông quan xã lại đi hầu UBND thành phố, cuối cùng gần 1 năm, người dân vẫn “tay trắng”.
 2.000m2 đất ruộng của 5 hộ dân bị đập Xuân Qúy cuốn ra sông hết. |
Trong đơn gửi cho chúng tôi: các hộ dân chỉ mong thành phố bố trí đất ruộng mới để họ canh tác (đối với những hộ có diện tích đất bị sạt lở); bồi thường giá trị sản lượng lúa bị mất do việc xây dựng đập gây nên. Các hộ dân còn yêu cầu các cơ quan chức năng cần có những biện pháp khắc phục hậu quả của tình trạng úng thủy, nhiễm mặn kéo dài để người dân tiếp tục sản xuất, chống tình trạng sạt lở sông Bàn Thạch đang diễn biến ngày càng trầm trọng…
Chỉ tay xuống chỗ con đập ngăn mặn, ông Trương Văn Cả (44 tuổi, trú thôn Xuân Qúy, xã Tam Thăng, TP. Tam Kỳ) bức xúc: Chỗ kia, xưa là đám ruộng của tôi, nhưng đập Xuân Qúy được xây dựng sau hơn 1 tháng hoàn thành thì đã “bể”, cuốn hết 400m2 đất ruộng của tôi ra ngoài sông rồi. Gia đình tôi có 1.200m2 đất ruộng, nhưng đã bị mất 400m2 rồi, nay còn có 800m2 đất ruộng nuôi đến 5 miệng ăn. Từ khi đập được xây dựng, gia đình tôi phải mua gạo ăn, nhiều lần các hộ dân chúng tôi đã gửi đơn lên xã, đến thành phố, nhưng gần năm qua vẫn chưa được nhận bất kỳ đồng hỗ trợ nào của chính quyền địa phương. Không chỉ có ông Cả, mà còn có nhiều hộ dân khác cũng mất đất tương tự.
Ngoài việc gây sạt lở, đập ngăn mặn cũng “góp phần” làm cho hơn 200ha ruộng của 600 hộ dân thôn Xuân Quý, xã Tam Thăng bị úng thủy, nhiễm mặn, gây thất thu vụ mùa nghiêm trọng.
Đập xây “bằng cát”… hết 1,5 tỷ (!)
Theo quan sát của chúng tôi tại con đập Xuân Qúy được biết, dự án này được đầu tư 1,5 tỷ đồng, nhưng con đập được xây dựng bằng các “bao đất cát”, cọc tre và lưới B40 bao bọc xung quanh. Thiết nghĩ, với lượng nước rất lớn và thượng nguồn xả về rất lớn, liệu các “bao đất cát” này có chống cự nổi hay không? Ngày 31/5, trao đổi với ông Châu Thanh Phong - Chủ tịch UBND xã Tam Thăng, thành phố Tam Kỳ cho biết: “Theo đúng thiết kế thì con đập dài 36m, cơ bản hoàn thành vào giữa tháng 6/2010, nhưng đến giữa tháng 7/2010 thì đập bất ngờ bị bể và cuốn hết 2.000m2 đất của 5 hộ dân trên ra ngoài sông. Nguyên nhân đập bị bể là do nước từ phía thượng lưu (gồm nước thượng nguồn và nước từ hồ Phú Ninh chảy xuống sông Bàn Thạch, sông Đầm) với dòng chảy mạnh, bị đập ngăn mặn chặn lại, trong khi đó hệ thống xả của đập lại không đáp ứng kịp nên xảy ra hiện tượng ngập úng. Để tránh nguy cơ vỡ đập và nguy cơ úng thủy ở các cánh đồng phía thượng lưu, thành phố đã cho nhân công sử dụng đất ruộng của các hộ dân trên để xây dựng thêm một đoạn đập dài 5m nhằm bố trí thêm hệ thống ống xả. Nhưng ống xả này vẫn không đáp ứng nổi, cuối cùng đập đã bị phá”.
Cũng theo ông Phong, khi đập ngăn mặn được đưa vào sử dụng đầu tháng 7/2010 thì sự việc lại diễn biến tồi tệ hơn, làm cho 5 hộ dân trên không còn đất sản xuất, người dân đành đi mua gạo ăn, còn đơn của UBND xã gửi 2 lần lên UBND thành phố, đến nay vẫn chưa thấy hồi âm.
Mong cơ quan chức năng TP.Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam sớm có câu trả lời thích đáng cho người dân thôn Xuân Qúy, đừng để dự án xây bằng “đất cát” mà hết 1,5 tỷ đồng!
Bài và ảnh: TRƯƠNG HỒNG PHONG