Dư luận đang hết sức xôn xao trước việc cuối tháng 1/2014 vừa qua, Bộ Giáo dục Đào tạo (GDĐT) ra văn bản gửi các trường đại học (ĐH), học viện thông báo kết quả rà soát ngành ĐH trong trường ĐH, trong đó tạm dừng tuyển sinh đối với 207 ngành trình độ đại học của 71 cơ sở đào tạo từ năm 2014 do không đáp ứng điều kiện quy định tại Khoản 1 Điều 2 của Thông tư 08.
Nhiều chuyên ngành nghệ thuật bói không ra được tiến sĩ...
Cơ sở dừng tuyển sinh đối với 207 ngành trình độ đại học dựa trên nội dung của Khoản 1 Điều 2 của Thông tư 08 của Bộ GDĐT. Trước thông tin này, lãnh đạo các trường nghệ thuật cũng như các giảng viên, nghệ sĩ hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật vô cùng bức xúc bởi quyết định này và đều cho rằng đây là một quyết định vội vàng, máy móc và chưa am hiểu tính đặc thù của đào tạo nghệ thuật.
Ông Vũ Huyến - nguyên Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh VN đầy bức xúc chia sẻ: Bộ GDĐT đòi hỏi chuyên ngành đào tạo nhiếp ảnh phải có TS, ThS là không hiểu về đặc thù đào tạo trong lĩnh vực VHNT, xin đừng biến việc đào tạo nghệ thuật thành rô-bốt một cách đầy máy móc như vậy. Những người được coi là đào tạo bài bản nhất cũng chỉ tới ngót chục người được đào tạo cử nhân ở nước ngoài, hiện người thì đã mất, người thì đã chuyển nghề, số người trụ lại giảng dạy còn vài ba người. Nếu đòi hỏi như vậy thì ngay cả vị Chủ tịch đứng đầu Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh VN là NSNA Vũ Quốc Khánh cũng sẽ không có tư cách để làm thầy và toàn bộ lực lượng giảng viên của ngành nhiếp ảnh hiện nay cũng đều bói không ra TS, ThS! Một giảng viên của Học viện Âm nhạc Quốc gia VN cho biết: “Những người được đào tạo học piano, thanh nhạc thường chỉ làm TS về lý luận âm nhạc bởi phải có công trình nghiên cứu. Vì vậy mà đòi hỏi phải có TS thanh nhạc, TS piano... sẽ mãi mãi không thể có. Quy định này mang tư duy của các ngành khoa học tự nhiên chứ không thể áp dụng với các ngành đặc thù như nghệ thuật”. Đó là chưa kể một số ngành nghệ thuật như sư phạm âm nhạc, nhiếp ảnh hiện nay còn chưa được cấp mã ngành đào tạo TS thì lấy đâu ra TS?
PGS.TS. Trần Thanh Hiệp - Hiệu trưởng Trường ĐHSKĐA Hà Nội cho biết: “Với các môn chuyên môn, do đặc thù nghệ thuật, không phải chuyên ngành nào trường cũng có TS. Bởi giảng dạy sáng tác là người phải có thực tiễn sáng tác, có kinh nghiệm thực tiễn, có tài năng chứ không chỉ là bằng cấp. Thực tế ở các nước, những người dạy những chuyên ngành nghệ thuật hầu hết đều là các nghệ sĩ sáng tác. NSND Trần Văn Thủy, NSƯT Lê Đức Tiến, NSƯT Vương Đức, NSƯT Xuân Sơn khi học tại Trường Điện ảnh Moskva thì thầy dạy môn sáng tác của họ cũng đều là nghệ sĩ chứ không ai là ThS, TS. Một số giảng viên của Trường ĐHSKĐA HN như nhà biên kịch Đoàn Tuấn, nhà biên kịch Thiên Phúc, nhà biên kịch Trịnh Thanh Nhã chỉ có bằng cử nhân nhưng họ là những nhà sáng tác kịch bản nổi tiếng hàng đầu của Điện ảnh VN hiện nay. Không ai có thể nói họ có sự hiểu biết kém hơn, có kiến thức kém hơn một người có bằng TS”.
Sự bất cập giữa yêu cầu và quyết định
Ngày 8/2, Trường ĐH SKĐAHN đã có công văn gửi Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Hoàng Tuấn Anh, Bộ trưởng Bộ GDĐT Phạm Vũ Luận và 2 Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Đặng Thị Bích Liên, Thứ trưởng Bộ GDĐT Bùi Văn Ga đề nghị lãnh đạo 2 bộ xem xét lại Quyết định dừng tuyển sinh đối với 15 chuyên ngành đào tạo của Trường. Quả thực, Quyết định của Bộ GDĐT đã “làm khó” cho trường khi mà ngày 25/1, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 199/QĐ-TTg Phê duyệt “Quy hoạch phát triển điện ảnh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”, Quyết định cũng đưa ra những yêu cầu rất cụ thể về đào tạo trong nước: Bình quân mỗi năm đào tạo 15 - 20 đạo diễn, 10 - 15 nhà sản xuất phim, 10 - 15 biên kịch, 10 lý luận - phê bình, 10 - 15 nhà phát hành phim, 10 - 20 quay phim, 10 thiết kế mỹ thuật, 15 - 20 kỹ thuật - công nghiệp, 5 - 10 hoạ sĩ hóa trang, 25 - 30 diễn viên; mở thêm ngành đào tạo nhà sản xuất phim, nhà phát hành phim, hoạ sĩ hóa trang; thực hiện mô hình du học tại chỗ cho sinh viên điện ảnh”. Với Quyết định dừng tuyển sinh của Bộ GDĐT thì Trường ĐH SKĐAHN sẽ không thể thực hiện được yêu cầu mà Thủ tướng đặt ra.
GS.TS.NSND Đình Quang - nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH SKĐAHN cho biết: Không chỉ riêng ở VN mà trên thế giới, trong lĩnh vực đào tạo nghệ thuật, thước đo của người thầy không quan trọng phải là học hàm, học vị mà họ quan tâm tới người thầy đó có bao nhiêu tác phẩm nổi tiếng. Uy tín và kinh nghiệm trong nghề được coi là thước đo quan trọng hơn cả học vị, học hàm. Việc đòi hỏi phải có số lượng TS, ThS theo Quyết định là tiêu chí trong lĩnh vực đào tạo nghệ thuật là quá chặt chẽ và không sát với thực tế hoạt động nghệ thuật. Ở nước ngoài, họ không lấy thước đo học hàm, học vị mà lấy các danh hiệu như Nghệ sĩ công huân, Huân chương Lê Nin còn giá trị hơn cả những người có học vị.
Mặt khác, thực tế hoạt động nghệ thuật của nước ta đang khó khăn nên một số nghệ sĩ, ca sĩ có thời gian dành cho việc học hành lấy học vị nhưng điều này chỉ mang tính chất bồi bổ thêm nhận thức chứ không thể nói gì tới trình độ sáng tạo. Học sinh, sinh viên được học qua một nghệ sĩ nổi tiếng còn tin cậy hơn là học một người giảng viên có học vị nhưng lại không hề có tác phẩm sáng tạo. Những nghệ sĩ có tài năng thì thường lao vào thực tiễn hoạt động chứ ít có người nghĩ tới việc quay về để học cao học, nghiên cứu sinh, nghề dạy với họ chỉ là tay trái, nhưng những kiến thức của họ lại khiến sinh viên cảm thấy vô cùng hào hứng, cuốn hút.
Thiết nghĩ, những người hoạch định ra tiêu chí này cần ngồi lại với Bộ VH-TT&DL là bộ chủ quản các trường nghệ thuật để tìm ra tiêu chí riêng cho giảng viên đào tạo nghệ thuật, tránh áp quy định một cách máy móc và bất cập như hiện nay.
Mai Lan
