Đào tạo bác sĩ tại Mỹ - Đầu vào rất quan trọng, nhưng quan trọng nhất là kỳ thi hành nghề quốc gia và chứng nhận chuyên khoa.
Gần đây, rất nhiều trường đa ngành tại Việt Nam mở thêm ngành Y. Theo thống kê của Bộ Y tế, có khoảng 20 trường đại học tại Việt Nam đào tạo ngành Y với gần 10 trường đại học tư(1). Mới đây, có thêm trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội được mở ngành Y và tạo nên nhiều ý kiến khác nhau. Trong một bài báo gần đây, TS Trần Phương (Hiệu trưởng của trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội có nói rằng đầu vào Đaaij học Y không quan trọng lắm, chủ yếu là do quá trình đào tạo và học tập (2). Thật ra TS Phuong cũng có lý khi nói như vậy, nhưng đều này cần phải hiểu là phải có thêm các kỳ thi và hệ thống độc lập để kiểm định chất lượng đào tạo.
Tại Mỹ, ngành Y là ngành học lâu nhất và tốt tiền nhất. Thời gian trung bình để thành bác sĩ tại Mỹ là 12 năm (4 năm đại học 4 năm trường Y 3 đến 7 năm làm nội trú). Tất cả các sinh viên muốn học Y phải tốt nghiệp 4 năm đại học, có những môn cơ bản như sinh, hoá, lý, tâm lý, toán, phải thi kỳ thi quốc gia MCAT (Medical College Admission Test) điểm cao, phải trải qua phỏng vấn, phải có nhiều hoạt động ngoại khoá và nghiên cứu, thì sinh viện đại học mới được nhận vào chương trình Y khoa (Doctor of Medicine hoặc Doctor of Osteopathy). Trong 4 năm học y khoa (MD hoặc DO), các sinh viên y phải thi 2 lần kỳ thi hành nghề quốc gia (USMLE bước 1 và 2 , United States Medical Licensure Examinations). Trong kỳ thi USMLE 2, có 2 kỳ thi riêng rẽ, một về kiến thức y khoa, một về kỹ năng giao tiếp lâm sàng. Tất cả sinh viên y đều phải đậu 2 kỳ thi USMLE để được tốt nghiệp.
Sau khi tốt nghiệp ngành Y, tất cả các sinh viên phải làm bác sĩ nội trú từ 3 năm (đa khoa) đến 7 năm (chuyên khoa). Trong lúc làm bác sĩ nội trú, các bác sĩ phải đậu kỳ thi USMLE bước 3 (Step 3) bao gồm 2 ngày để có chứng nhận cơ bản. Xong hết các bước USMLE, các bác sĩ phải làm bác sĩ nội trú 2 năm mới được nộp đơn có bằng hành nghề (Full Medical License). Sau khi hoàn thành bác sĩ nội trú, các bác sĩ có thể thi chứng nhận chuyên khoa (Specialty Board Exams). Điểm quan trong là chỉ có bác sĩ có bằng hành nghề và chứng nhận chuyên khoa mới được hành nghề bác sĩ tại Mỹ.
Như vậy, từ đầu vào trường Y cho đến lúc ra bác sĩ hành nghề, tất cả các sinh viên phải qua ít nhất 5 kỳ thi độc lập để kiểm định chất lượng (MCAT, USMLE, Board Exams). Đây là chưa tính các kỳ thi trong lúc học đại học, học Y, và làm bác sĩ nội trú. Điểm này cho thấy đầu vào lẫn đầu ra ngành Y tại Mỹ không dễ dàng.
Tuy nhiên, các trường Y tại Mỹ đào tạo không đủ bác sĩ trong nước. Hiện tại 1/4 bác sĩ tại Mỹ tốt nghiệp Y khoa từ nước ngoài (International Medical Graduates). Các bác sĩ này muốn làm việc tại Mỹ phải thi USMLE và làm xong bác sĩ nội trú. Vì rất nhiều bác sĩ nước ngoài muốn làm bác sĩ nội trú tại Mỹ nên quá trình nộp đơn bác sĩ nội trú rất cạnh tranh (ví dụ 2500 đơn cho 15 chỗ). Chỉ có các bác sĩ giỏi nhất, thi điểm USMLE cao nhất, có quá trình nghiên cứu và bài nghiên cứu thì mới được nhận vào bác sĩ nội trú. Có nhiều bác sĩ tốt nghiệp từ Việt Nam cũng đã vào được nội trú tại Mỹ.
Dựa vào điểm mở này, từ năm 1978 đã có nhiều trường Y tư nhân vùng Caribbean được mở ra nhu Ross University hoặc St. George University. Các trường Y này chủ yếu nhận các sinh viên không vào được trường Y tại Mỹ. Các trường này hoạt động vì lợi nhuận, thu học phí cao, nhưng đầu vào thì dễ hơn. Ví dụ như điểm trung bình MCAT vào trương Y tại Mỹ là 30 thì trường Y Caribbean là 20-22 hoặc không cần(3). Chương trình Y khoa Caribbean giống y hệt như chương trình trong nước Mỹ. 2 năm đầu học tại đảo Caribbean với nắng ấm và biển xanh, 2 năm sau trở lại thực tập tại các bệnh viện trong nước Mỹ. Vì có kinh nghiệm thực tập cộng với khả năng ngôn ngữ, các bác sĩ vùng Caribbean thường được nhận vào nội trú. Những năm gần đây, các trường Y trong nước Mỹ được mở ra nên việc vào nội trú của các bác sĩ Y Caribbean càng khó hơn.
TS Trần Phương có lý khi nói đến đầu vào mở và thắt chặt đầu ra. Nhưng điều này chỉ đúng khi có các kỳ thi kiểm định độc lập như USMLE. Thêm nữa, các trường Y vùng Caribbean tuy là mở nhưng quá trình học cũng rất khó khăn và tỉ lệ đào thải rất cao. Vị dụ như trường Ross University mỗi năm nhận trên 1500 sinh viên nhưng tốt nghiệp khoảng 500. Để so sánh, một trường Y trong nước Mỹ nhận 100-170 sinh viên mỗi năm và tốt nghiệp gần như 100% đầu vào. Các sinh viên khi học Y Caribbean phải liên tục học USMLE để thi điểm cao vì đây là điểm duy nhất có thể giúp họ vào được nội trú tại Mỹ. Do là trường Y nước ngoài nên các trường Y vùng Caribbean thường liên kết với các bệnh viện nhỏ và bệnh viện cộng đồng tại Mỹ cho sinh viên thực tập. Điểm này khác với các trung tâm Y khoa và Bệnh viện Đại học lớn tại Mỹ để đành cho sinh viên Y của trường Y tại Mỹ.
Do có những kỳ thi USMLE, phỏng vấn nội trú, kỳ thi trong nội trú, và thi chứng nhận chuyên khoa nên chỉ có những bác sĩ giỏi và chất lượng mới trụ được. Đều này giúp cho chất lương các bác sĩ vùng Caribbean sau khi xong nội trú gần như tương đương với bác sĩ tại Mỹ.
Điểm cuối cùng là tuy có trên 20 trường Y tại Việt Nam, chỉ có 10 trường là được nêu tên chính thức trong trang FAIMER (Foundation for Advancement of International Medical Education and Research) của ECFMG, là một tổ chức thành viên của hội đồng Y khoa Hoa Kỳ(4). Tốt nghiệp từ các trường trong danh sách FAIMER là đều kiện cơ bản để được nộp đơn vào nội trú Hoa Kỳ. Vì vậy, bác sĩ tốt nghiệp từ các trường ngoài FAIMER sẽ không bao giờ được phép xin vào nội trú tại Mỹ. Rất nhiều nước trên thế giới dùng FAIMER như một công cụ cơ bản để kiểm tra tính chính danh của trường Y.
Hiện nay, Việt Nam chưa có một kỳ thi hành nghề quốc gia và chứng nhận chuyên khoa rõ ràng. Vì vậy mở rộng đầu vào ngành Y (điểm chuẩn 20) sẽ là một công thức dễ dẫn đến sai lầm chết người trong tương lai.
