Gàu là một hiện tượng rối loạn của da đầu, gây chứng đóng vảy trắng trên da đầu. Mặc dù gàu không lây nhiễm và không nghiêm trọng, tuy nhiên tình trạng gàu nhiều sẽ gây phiền toái trong sinh hoạt và đôi khi khó điều trị.
Bình thường trên da đầu của mỗi người đều có những lượng gàu nhất định. Hầu như bất cứ ai đều có gàu, nhưng một số yếu tố có thể làm chúng ta dễ bị: gàu thường bắt đầu ở tuổi trưởng thành và tiếp tục qua tuổi trung niên. Khi luống tuổi, lượng gàu giảm rõ rệt. Tuy nhiên, đối với một số người vấn đề, gàu có thể cả đời. Gàu gặp ở nam giới nhiều hơn nữ giới. Lý do của tình trạng này là do nội tiết tố nam có thể đóng một vai trò trong gàu. Đàn ông cũng có các tuyến sản xuất dầu lớn hơn trên da đầu mà có thể góp phần gàu. Nếu chế độ ăn uống thiếu thực phẩm giàu kẽm, vitamin B hoặc một số loại chất béo có thể dễ có gàu...
Gàu cũng có khi là sự hoạt động bình thường của các lớp da, hay do dầu gội, được gọi là gàu không do bệnh lý. Tuy nhiên, gàu cũng có thể là biểu hiện của một bệnh lý trên cơ thể. Có thể phân biệt hai tình trạng này dựa vào nguyên nhân gây ra gàu.
Gàu không do bệnh lý
Khô da: Là tình trạng hay gặp trong mùa đông khi không khí lạnh và vào các phòng điều hòa quá nóng, gây nên tình trạng ngứa, bong da. Mảnh từ da khô thường nhỏ hơn và ít dầu hơn so với những nguyên nhân khác của gàu.
Do da nhờn: Chất nhờn được tuyến bã tiết ra nhiều khi bắt đầu tuổi dậy thì. Khi chất nhờn tiết ra nhiều thì đồng thời cũng tăng xuất hiện gàu nhiều ở vùng da đầu phía trước. Vảy trắng, mỏng, đôi khi thành hẳn một lá to, ẩm ướt, sờ vào thấy nhờn. Sau khi gội đầu khoảng 2 ngày trở ra nhiều người thấy ngứa ngáy khó chịu. Bạn có thể gội bằng các dầu gội đầu chống nhờn. Nhiều người gội bằng lá cứt lợn cũng thấy gàu giảm hẳn.
Do dùng dầu gội không hợp lý: Ngày nào cũng gội, sử dụng dầu gội có chất tẩy mạnh, dùng lượng dầu gội một lần nhiều quá mức cần thiết... Làm như vậy bạn đã vô tình tẩy hết lớp ceramide bảo vệ trên da đầu tạo điều kiện cho các vi khuẩn và vi nấm ký sinh trên da đầu sinh sôi phát triển và trở thành tác nhân gây bệnh. Da đầu ngứa, có nhiều gàu trắng, nhỏ, vụn, đôi khi kèm theo rụng tóc. Bạn nên lựa chọn cho mình một loại dầu gội thích hợp chứa hàm lượng chất tẩy không quá cao. Không nên dùng tùy tiện các loại dầu gội. Có thể gội đầu bằng bồ kết và chanh liên tục để cho da đầu có điều kiện hồi phục.
Do ít gội đầu: Việc không gội đầu thường xuyên, hoặc quá thưa (trên 1 tuần mới gội 1 lần) cũng gây ngứa và có nhiều gầu trên da đầu. Việc để lâu quá không gội thì các tế bào chết sẽ tích tụ lại cộng với mồ hôi tạo thành các vảy gây bít tắc các lỗ nang lông làm cản trở hô hấp qua da làm cho da đầu dễ mắc bệnh.
Gàu nhiều do bệnh lý
Do nấm: Các chủng nấm khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ sinh sôi phát triển và gây bệnh. Các sợi nấm có khả năng tiêu được chất sừng có trên bề mặt da, móng và tóc. Khi gây bệnh trên đầu, chúng sẽ gây bong da trên đầu tạo thành những mảng trắng trông giống như gàu, nền da đỏ, có bờ sẩn mọc xung quanh đám tổn thương. Có thể kèm theo rụng tóc hoặc gãy tóc. Tổn thương tạo thành từng mảng trên da đầu. Bệnh nấm này có thể lây từ người sang người.
Bệnh viêm da tiếp xúc: Một số trường hợp dùng dầu gội hoặc thuốc nhuộm tóc, uốn tóc, các loại keo xịt tóc... rồi dị ứng với một thành phần nào đó có trong các chế phẩm này mà mắc bệnh viêm da tiếp xúc. Các thể nặng thì có thể gây tiết dịch, chảy nước, mụn nước, mụn mủ cần phải đi khám bác sĩ chuyên khoa da liễu. Các trường hợp nhẹ, không có tổn thương rầm rộ trên da mà chỉ hơi ngứa và bong vảy da nhẹ trên đầu trông giống như có nhiều gàu. Khi giải quyết được nguyên nhân gây viêm da thì tình trạng gàu sẽ giảm hẳn.
Bệnh viêm da tiết bã: Viêm da tiết bã không chỉ ảnh hưởng đến da đầu mà còn gây tổn thương ở các vùng da tiết nhiều chất nhờn như da đầu phía trước, đầu hai lông mày, hai cạnh bên của mũi, sau tai, phía trước ngực và phía sau lưng. Trên da đầu người lớn có vảy bong dày, vảy có màu trắng hoặc hơi ngả vàng, có thể khô hoặc hơi ẩm ướt.
Bệnh vảy nến: Rất nhiều người mắc bệnh vảy nến với khởi đầu là bong da ở trên đầu. Nhiều trường hợp bệnh chỉ tồn tại trên da đầu suốt đời hoặc một thời gian rất dài. Vảy trắng mủn như khảm xà cừ, bong nhiều hoặc có thể đóng thành lớp dày. Nền da phía dưới đỏ hoặc có thể sần lên kèm theo ngứa.
Phong cách sống và biện pháp khắc phục
Để giảm tình trạng gàu, với các trường hợp gàu không do bệnh lý thì không nên gội đầu quá nhiều, mà chỉ nên gội 2 - 3 lần/tuần. Việc gội đầu hàng ngày sẽ làm da dầu dễ tổn thương hơn, da đầu không kịp có thời gian hồi phục và tình trạng gàu sẽ càng nhiều hơn. Với gàu do bệnh lý, thì cần đi khám bác sĩ để có chỉ định về dầu gội hoặc dùng thuốc cụ thể. Không tùy tiện dùng thuốc, dùng không đúng sẽ không khỏi bệnh và làm tình trạng bệnh của da đầu ngày càng nặng hơn. Không tùy tiện dùng dầu gội, đặc biệt là các loại dầu không rõ nguồn gốc xuất xứ. Không lạm dụng thuốc nhuộm, uốn ép tóc hoặc sử dụng quá nhiều gel vuốt tóc, dễ gây tổn thương da đầu.
Ngoài ra có thể thực hiện các bước để giảm nguy cơ phát triển gàu: Giảm căng thẳng từ cuộc sống. Stress ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể khiến dễ bị một số điều kiện và bệnh tật. Nó thậm chí có thể làm kích hoạt tình trạng gàu hoặc các triệu chứng gàu ngày càng xấu đi. Thực hiện chế độ dinh dưỡng lành mạnh. Một chế độ ăn uống mà cung cấp đủ kẽm, vitamin B và một số loại chất béo có thể “đẩy lùi” được gàu. Để làm được điều đó bạn nên uống đủ nước mỗi ngày, ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi.
BS. Lan Anh
