1000 ngày đầu đời – cơ hội vàng không thể bỏ lỡ
Các nghiên cứu cho thấy, 80% trọng lượng não của trẻ hình thành trong 2 năm đầu. Đây cũng là thời gian trẻ tăng trưởng nhanh về chiều cao và hoàn thiện hệ miễn dịch. Nếu dinh dưỡng thiếu hụt, trẻ sẽ dễ bị suy dinh dưỡng thấp còi, thiếu vi chất, trí tuệ chậm phát triển, ảnh hưởng đến tương lai sau này.
Ngược lại, một chế độ dinh dưỡng hợp lý trong giai đoạn này giúp trẻ đạt tầm vóc tối ưu, phát triển trí thông minh và sức khỏe bền vững. Vì vậy, dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời không chỉ là trách nhiệm của bà mẹ mà là nhiệm vụ chung của gia đình và cộng đồng.
Vai trò của người mẹ – trung tâm của dinh dưỡng
Người mẹ giữ vai trò quyết định trong việc đảm bảo dinh dưỡng cho con. Ngay từ khi mang thai, mẹ cần ăn đủ chất, bổ sung sắt, acid folic, canxi, i-ốt để thai nhi phát triển khỏe mạnh. Sau sinh, dinh dưỡng đầy đủ giúp mẹ có nguồn sữa dồi dào và giàu vi chất.
Mẹ cũng là người trực tiếp nuôi dưỡng và chăm sóc trẻ, quyết định việc cho con bú hoàn toàn 6 tháng đầu và tiếp tục bú mẹ đến 2 tuổi, cũng như cách cho trẻ ăn dặm đúng lúc, đúng cách.
Tuy nhiên, nếu chỉ đặt gánh nặng lên vai người mẹ thì rất khó duy trì. Bà mẹ cần có sự hỗ trợ thiết thực từ gia đình và cộng đồng.
1000 ngày đầu đời là giai đoạn vàng phát triển của trẻ.
Vai trò của người cha – chỗ dựa tinh thần và thực tiễn
Người cha không chỉ là lao động chính trong gia đình mà còn là chỗ dựa quan trọng cho vợ và con. Một ông bố hiểu biết và đồng hành sẽ giúp giảm áp lực cho người mẹ.
Chia sẻ việc nhà để mẹ có thời gian nghỉ ngơi.
Động viên, khuyến khích mẹ duy trì nuôi con bằng sữa mẹ.
Tham gia chăm sóc bé: thay tã, ru ngủ, đưa đi khám, tiêm phòng.
Học cùng vợ kiến thức nuôi dưỡng trẻ nhỏ để hỗ trợ đúng cách.
Một người cha chủ động sẽ giúp gia đình hình thành môi trường nuôi dưỡng tích cực, nơi người mẹ yên tâm, trẻ phát triển toàn diện.
Vai trò của ông bà và gia đình lớn
Trong nhiều gia đình Việt Nam, ông bà giữ vai trò lớn trong việc chăm sóc cháu. Tuy nhiên, không ít quan niệm cũ như cho trẻ ăn dặm sớm, kiêng khem thực phẩm, nêm mặn ngọt vào cháo… vẫn tồn tại.
Để đảm bảo dinh dưỡng 1000 ngày đầu, ông bà cần:
Cập nhật kiến thức dinh dưỡng khoa học thay vì giữ thói quen cũ.
Ủng hộ con cái trong việc nuôi con bằng sữa mẹ và cho trẻ ăn dặm hợp lý.
Hỗ trợ chuẩn bị bữa ăn đủ chất cho cả mẹ và bé.
Sự đồng thuận giữa các thế hệ giúp tránh mâu thuẫn và tạo môi trường chăm sóc trẻ nhất quán, hiệu quả.
Vai trò của cộng đồng và hệ thống y tế cơ sở
Gia đình không thể tự mình làm tốt nếu thiếu sự hỗ trợ từ cộng đồng. Cán bộ y tế, cộng tác viên dinh dưỡng thôn bản, chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội đều có trách nhiệm trong việc bảo đảm dinh dưỡng cho trẻ.
Cán bộ y tế: tư vấn cho mẹ bầu về chế độ ăn, hướng dẫn cho bú đúng cách, cách cho trẻ ăn bổ sung.
Cộng tác viên dinh dưỡng: truyền thông tại thôn bản, theo dõi trẻ, nhắc nhở bổ sung vitamin A, sắt, kẽm định kỳ.
Chính quyền địa phương: đưa chỉ tiêu dinh dưỡng vào kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội, hỗ trợ các chương trình y tế.
Tổ chức xã hội và đoàn thể: vận động, huy động nguồn lực hỗ trợ thực phẩm giàu dinh dưỡng cho bà mẹ và trẻ em vùng khó khăn.
Hình thành mạng lưới hỗ trợ nuôi dưỡng trẻ nhỏ
Một mô hình hiệu quả được khuyến nghị là xây dựng mạng lưới cộng tác viên dinh dưỡng ở từng thôn, bản. Đây là những người gần gũi với cộng đồng, có thể theo dõi và hỗ trợ kịp thời cho từng gia đình.
Họ giúp: Hướng dẫn bà mẹ cách chế biến bữa ăn cân đối từ thực phẩm sẵn có tại địa phương. Theo dõi cân nặng, chiều cao, nhắc nhở phụ huynh khi trẻ có dấu hiệu suy dinh dưỡng. Phối hợp với cán bộ y tế trong các chiến dịch bổ sung vitamin A, tẩy giun, tiêm chủng.
Sự tham gia của cộng tác viên dinh dưỡng tạo ra cầu nối giữa chính sách và thực tiễn, đưa kiến thức khoa học đến tận hộ gia đình.
Để đảm bảo dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời, không thể chỉ dựa vào một cá nhân. Cần sự phối hợp đồng bộ của:
Người mẹ: trực tiếp nuôi dưỡng, chăm sóc.
Người cha: đồng hành, chia sẻ, hỗ trợ tinh thần và vật chất.
Ông bà, họ hàng: ủng hộ, tránh áp đặt quan niệm cũ.
Cộng đồng và chính quyền: tạo môi trường hỗ trợ, cung cấp dịch vụ y tế và dinh dưỡng.
Dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời là nền tảng để xây dựng một thế hệ khỏe mạnh, thông minh. Để đạt được mục tiêu này, gia đình và cộng đồng phải cùng chung tay: mẹ được chăm sóc, trẻ được nuôi dưỡng đúng cách, cha và ông bà sát cánh, cộng đồng và hệ thống y tế hỗ trợ. Chỉ khi có sự phối hợp đồng bộ, trẻ em Việt Nam mới có cơ hội phát triển toàn diện, góp phần nâng cao chất lượng dân số và tương lai đất nước.
5 việc cha, ông bà và cộng đồng có thể làm để hỗ trợ dinh dưỡng 1000 ngày đầu
Người cha: Chia sẻ việc nhà, động viên vợ cho con bú mẹ hoàn toàn, tham gia chăm sóc bé.
Ông bà: Ủng hộ cách nuôi con khoa học, tránh áp đặt quan niệm cũ, cùng chuẩn bị bữa ăn đủ chất.
Gia đình: Đảm bảo bữa ăn đa dạng cho mẹ và trẻ, chú ý vệ sinh an toàn thực phẩm.
Cán bộ y tế/cộng tác viên: Tư vấn, theo dõi cân nặng – chiều cao, nhắc nhở bổ sung vitamin và tiêm chủng.
Cộng đồng và chính quyền: Hỗ trợ chương trình dinh dưỡng, tạo môi trường sống an toàn, sạch sẽ cho bà mẹ và trẻ em.
