Đái tháo đường -tăng huyết áp và nguy cơ tổn thương mắt

ThS.BS Nguyễn Văn Sanh – Giám đốc Bệnh viện mắt kỹ thuật cao Hà Nội (HITEC) vừa thông tin về một case bệnh đặc biệt. Bà T.T.C, 57 tuổi ở Đan Phượng, Hà Nội, được giới thiệu HITEC đến khám trong tình trạng mắt phải hơi lồi, kết mạc cùng đồ mi dưới phù nề phòi kẹt ra khỏi khe mi, có hiện tượng sừng hóa.

Chức năng thị giác không có gì đặc biệt ngoài triệu chứng thị lực giảm nhẹ mặc dù bà bị bệnh đã 3 tháng nay, đi khám nội khoa ở các bệnh viện lớn, đã được chụp MRI sọ não và không phát hiện bất thường…

Tại HITEC, sau khi khám thấy hệ mạch kết mạc cương tụ sâu, ngoằn ngoèo, soi đáy mắt thấy tĩnh mạch trung tâm võng mạc cũng dãn ngoằn ngoèo.

Khai thác tiền sử cho thấy người bệnh đã mắc đái tháo đường, tăng huyết áp gần 10 năm nay. BS Sanh chuyển gửi người bệnh và liên hệ Bệnh viện Bạch Mai chỉ định chụp lại MRI mạch não cho kết quả thông động – tĩnh mạch màng cứng xoang hang bên phải. Người bệnh được can thiệp nút mạch và đạt kết quả tốt.

Dò động mạch cảnh xoang hang là gì?

Các chuyên gia của HITEC cho hay, dò động mạch cảnh xoang hang là tình trạng nối thông bất thường từ động mạch cảnh qua xoang tĩnh mạch hang (xoang hang), có thể thông trực tiếp do rách thành động mạch cảnh trong đoạn đi trong xoang hang hay gián tiếp qua các nhánh động mạch màng cứng của động mạch cảnh trong hoặc cảnh ngoài.

Giải phẫu học chia ra 2 loại: dò trực tiếp và gián tiếp. Dò trực tiếp hay gặp sau chấn thương sọ não gây xé rách thành động mạch cảnh hoặc các nhánh của nó ở đoạn đi trong xoang hang, cũng có thể do vỡ các túi phình do dị dạng của động mạch ở đoạn này hoặc do tai biến sau các thủ thuật vùng nền sọ cạnh xoang hang và động mạch cảnh, như phẫu thật xoang bướm, phẫu thuật tuyến yên …

Dò động mạch cảnh xoang hang gián tiếp thường xuất hiện ở những bệnh nhân có các yếu tố thuận lợi như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, tiểu đường, bệnh hệ thống… Bệnh gặp ở nữ nhiều hơn nam, gây hậu quả ứ trệ dẫn lưu của xoang hang và hệ thống tĩnh mạch đổ về xoang hang.

Trong đó, hệ thống tĩnh mạch mắt chịu tác động trực tiếp và nặng nề nhất dẫn đến các triệu chứng lâm sàng tại mắt như lồi mắt, phù nề phòi kẹt kết mạc ra ngoài khe mi, giảm thị lực, thậm trí gây liệt vận nhãn, tăng nhãn áp…

Không những thế, sự thông nối này còn có thể gây rối loạn hệ thống tuần hoàn của não và màng não dẫn đến những tổn thương nghiêm trọng ảnh hưởng tới tính mạng.

Các chuyên gia HITEC cho biết thêm, ngày nay y học đã áp dụng nhiều phương pháp can thiệp dò động mạch cảnh xoang hang nhưng phổ biến nhất là kỹ thuật nút mạch bằng Coils qua đường tĩnh mạch.

Những tiến bộ này đã đạt được những thành công nhất định trong việc cải thiện các triệu chứng liên quan và bảo toàn chức năng thị giác cũng như tính mạng người bệnh, tuy nhiên cũng gặp không ít khó khăn và đôi khi phải chấp nhận một tỷ lệ thất bại đáng kể.

Tổn thương động mạch cảnh trên bệnh nhân đái tháo đường-tăng huyết áp

Theo Tổ chức Blood Pressure UK (Anh Quốc), ước tính khoảng 25% bệnh nhân tiểu đường type 1 và 80% bệnh nhân đái tháo đường type 2 được chẩn đoán có huyết áp cao.

Ngoài ra, nhiều nghiên cứu khác cũng đã chứng minh rằng đái tháo đường và tăng huyết áp có mối quan hệ mật thiết với nhau. Huyết áp tăng làm cho bệnh tiểu đường tiến triển nhanh hơn, dễ dẫn tới nhiều biến chứng. Ngược lại, đái tháo đường khiến huyết áp tăng nhanh, dẫn đến tỷ lệ bệnh tim mạch, đột quỵ tim tăng lên 2 –3 lần so với người huyết áp cao không mắc tiểu đường.

Tại Việt Nam, số liệu điều tra cho thấy tỷ lệ tăng huyết áp ở người trưởng thành năm 2021 là 26,2% (khoảng 17 triệu người); tỷ lệ đái tháo đường là 7,06%, (khoảng 4,6 triệu người).

Trước đây, nhóm bệnh lý này thường được ghi nhận trên nhóm tuổi trung – cao niên nhưng hiện nay lại có xu hướng trẻ hóa (trong độ tuổi 20 – 79 trên cả nam và nữ). Theo Tạp chí y học Việt Nam tháng 10/2023, một nghiên cứu cho thấy hơn 1/3 bệnh nhân tăng huyết áp kèm đái tháo đường type 2 có tổn thương động mạch cảnh.

Vì vậy, các chuyên gia của Bệnh viện Mắt HITEC nhấn mạnh: Việc phát hiện tổn thương sớm sẽ giúp kiểm soát nguy cơ gây biến chứng do bệnh động mạch cảnh gây ra, phòng ngừa đột quỵ, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và tuổi thọ cho bệnh nhân.

Bạch Mai