Bệnh đái tháo đường đang gia tăng rất nhanh tại nước ta. Trong 10 năm, tỷ lệ mắc tăng 200% - trong khi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dự báo trên thế giới chỉ tăng 54% trong 20 năm. Lứa tuổi mắc ngày càng trẻ hóa, trước kia, người bệnh chủ yếu ở lứa tuổi 40 - 45, nay các bác sĩ điều trị cho cả trẻ 11 - 12 tuổi trở lên, và có cả những tỉnh miền núi. Đây là những thông tin được Bộ Y tế đưa ra cảnh báo nhân ngày Phòng chống đái tháo đường Thế giới.
Nguyên nhân và hậu quả khi trẻ bị đái tháo đường
Đái tháo đường typ 1 ở trẻ là bệnh có tính chất di truyền, do rối loạn tổng hợp insulin, rối loạn nơi sản xuất insulin có tính chất bẩm sinh nhiều hơn, bắt buộc phải điều trị bằng insulin thay thế.
Đái tháo đường typ 2 vốn thường gặp ở người lớn do liên quan đến yếu tố ăn uống, béo phì, tăng huyết áp, lười vận động không tiêu hao năng lượng… Tuy nhiên hiện nay, đái tháo đường typ 2 cũng gặp nhiều ở trẻ. Đa phần trẻ mắc đái tháo đường typ 2 gắn liền với chứng thừa cân, béo phì, do lối sống thiếu cân bằng và chứng ăn uống thiếu điều độ gây nên.
Trong khi đó, việc điều trị bệnh cho trẻ đái tháo đường typ 2 không hề đơn giản. Thông thường, người mắc đái tháo đường typ 2 ngoài dùng thuốc còn phải tuân theo một chế độ ăn kiêng cực kỳ nghiêm ngặt. Nhưng với trẻ, nhất là những trẻ đang độ tuổi phát triển, không thể bắt trẻ kiêng khem quá mức. Hơn thế nữa, với trẻ, việc tạo lập một ý thức về bệnh không dễ.
Bên cạnh đó, việc điều trị bệnh đái tháo đường không đúng sẽ gây ra những biến chứng nhất định, trong đó có hạ đường huyết. Do não trẻ em cần được cung cấp đường hằng định, nên khi hạ đường huyết sẽ làm ảnh hưởng trực tiếp đến não, làm giảm sự phát triển của não. Kết quả làm giảm trí thông minh và giảm thị lực nếu tình trạng hạ đường huyết kéo dài hoặc xảy ra thường xuyên.
Khi bệnh đái tháo đường diễn tiến nhanh hoặc khi bệnh nhân được phát hiện muộn, trẻ sẽ trở nên mệt mỏi, kiệt sức. Nồng độ glucos và xêton trong máu tăng lên rất cao, tình trạng mất nước nặng xuất hiện, trẻ sẽ hôn mê. Giai đoạn phát bệnh có thể cực kỳ nhanh chóng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Các dấu hiệu và triệu chứng thường khó nhận biết ở trẻ lớn tuổi hơn.
Bệnh có thể phòng
Nhiều nghiên cứu cho thấy, tập thể dục khoảng 30 phút mỗi ngày và giảm 5-10% trọng lượng cơ thể có tác dụng tốt hơn trong việc sử dụng thuốc điều trị bệnh đái tháo đường typ 2. Các hoạt động thể chất giúp kiểm soát lượng đường gluco trong máu, trọng lượng và huyết áp - những yếu tố có thể dẫn đến nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường.
Trẻ em rất dễ bị tác động trước những quảng cáo về thức ăn vặt trên truyền hình, do đó cha mẹ phải quan tâm hướng dẫn con mình nên ăn những thức ăn lành mạnh và tốt cho sức khỏe.
Bên cạnh đó, phụ huynh cần lưu ý đặc biệt về thông tin dinh dưỡng gắn trên các sản phẩm ăn được. Đây là lời khuyên hữu ích từ chính các nhà dinh dưỡng học về việc làm thế nào để phát hiện các chất béo có hại trong các loại thức ăn.
Khi trẻ đã mắc bệnh, với trẻ bị đái tháo đường typ 1, trong chế độ ăn uống hằng ngày vẫn như bình thường, chỉ cần hạn chế cho trẻ ăn đồ ngọt, tinh bột và mỡ động vật. Với trẻ mắc bệnh đái tháo đường typ 2 thì năng lượng, tinh bột trẻ ăn hằng ngày cần được tính toán chặt chẽ hơn. Nên cho trẻ ăn thành nhiều bữa trong ngày vì ăn quá nhiều trong một bữa sẽ làm cho đường huyết tăng cao; đồng thời cần thường xuyên kiểm tra nồng độ đường trong máu của trẻ để có giải pháp thích hợp.
Các thực phẩm như ngô, khoai sọ, các loại rau xanh như bắp cải, rau cần, rau muống, trái cây chín ít ngọt như thanh long, bưởi, cam, táo ta, lê, mận nên bổ sung hằng ngày để cung cấp vitamin và chất khoáng cho cơ thể trẻ. Bên cạnh đó, việc vận động cơ thể, tập thể dục, cũng đóng vai trò hết sức quan trọng, nhất là trẻ béo phì.
BS. Quý Nhân
