Đại tá, Nhà báo Nguyễn Hòa Văn: Cây bút kiên định với cuộc chiến chống 'giặc nội xâm'

Hai ấn phẩm "Vì sao yêu" và "Tư duy đột phá" của Đại tá, Nhà báo Nguyễn Hòa Văn, do Nhà xuất bản Hội Nhà văn xuất bản vào cuối tháng 11/2025. Nhân sự kiện ra mắt 2 cuốn sách vào ngày 6/12 sắp tới, Đại tá, Nhà báo Nguyễn Hòa Văn đã có cuộc trò chuyện với Báo Công lý trước ngày ra mắt hai ấn phẩm của mình.

Một ngòi bút lính, sắc và thẳng

PV: Có kỷ niệm, biến cố hay khoảnh khắc nào khiến ông nhận ra: "Mình phải viết, và phải viết về những điều khó nhất"?

Đại tá, Nhà báo Nguyễn Hòa Văn: Sau khi tôi nghỉ hưu, rời quân ngũ, tôi được Hội Nhà báo Việt Nam sử dụng làm Giám đốc Cổng thông tin điện tử của Hội. Trong thời gian này tôi có điều kiện tiếp xúc, tương tác với các thành phần xã hội rộng hơn, nhất là đội ngũ nhà báo và doanh nhân, đồng thời cơ quan tôi nhận được nhiều đơn thư, khiếu tố khiếu nại.

Qua đó tôi thấy xã hội có nhiều những nỗi đau, sự bất công, những điều trái khoáy, nghịch lý, ngang trái, những điểm nghẽn, những vấn nạn tiêu cực mà nguyên nhân chính do thể chế pháp luật và đạo đức công vụ của công chức tạo ra. Từ đó tôi cần phải viết để góp thêm tiếng nói với đồng nghiệp.

Tôi đi vào vấn đề gai góc, nhưng không vất vả như anh chị em điều tra vụ việc. Tôi chọn thể loại chính luận phù hợp với tôi. Phù hợp với công việc tôi đang đảm nhiệm. Tôi tự tin có khả năng viết chính luận do đã có quá trình học tập tích luỹ kiến thức. Tôi biết khai thác dữ liệu để luận giải các vấn đề nóng. Tác phẩm của tôi mục đích chính là cảnh báo và kiến giải. Tôi nghĩ những cán bộ quan tâm đến báo chí, nhất là tiếp cận các bài viết theo thể chính luận hoặc điều tra, sẽ tránh được sai lầm trong lãnh đạo, quản lý, thậm chí là tránh được tù tội.

PV: Nhiều người nói "người lính cầm súng" khác "người lính cầm bút". Theo ông, hai hình ảnh này khác và giống nhau ở điểm nào?

Đại tá, Nhà báo Nguyễn Hòa Văn: "Cầm súng" là biểu tượng của những chiến sĩ thuộc lực lượng vũ trang, nhưng trên thực tế, cán bộ, chiến sĩ đảm nhiệm rất nhiều nhiệm vụ khác nhau trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Giữa người cầm súng và người cầm bút có nhiều điểm chung. Họ giống nhau ở mục tiêu hướng tới, ở đạo đức quân nhân, kỷ luật lao động, tinh thần chấp hành pháp luật và cách ứng xử trong cộng đồng…

Khác nhau ở chỗ, người cầm súng chính là đối tượng phản ánh của người cầm bút. Họ tạo nên cảm xúc, chất liệu và là nguồn dữ liệu thông tin để người cầm bút khai thác. Người cầm súng dùng tâm sức, trí tuệ và cả súng đạn để chiến đấu; còn người cầm bút cũng dồn tâm sức, trí tuệ nhưng dùng ngòi bút làm "vũ khí". Dù khác nhau về phương tiện, cả hai đều chung mục đích: cống hiến cho Tổ quốc và bảo vệ cuộc sống bình yên của nhân dân.

Sức công phá của bom đạn là khủng khiếp, nhưng sức cảnh tỉnh, thức tỉnh, thậm chí sức "vùi dập" của công luận và báo chí cũng không hề nhỏ. Có những thời điểm, ngòi bút có thể làm chao đảo ý chí và niềm tin của công chúng. Điều đó đúng như lời dạy: "Dùng ngòi bút làm đòn xoay chế độ."

Người chiến sĩ trên mặt trận không tiếng súng

PV: Theo ông, đâu là ranh giới mong manh nhất giữa chính luận sắc và phê phán cực đoan? Làm thế nào để ngòi bút của người lính vẫn luôn tỉnh táo và công chính?

Đại tá, Nhà báo Nguyễn Hòa Văn: Vấn đề là ở tư duy biện chứng và tấm lòng hướng thiện, xây dựng. Cực đoan sẽ thiếu sức thuyết phục. Bài viết phải có góc nhìn đa chiều và luôn nắm vững mình viết cho ai, vì cái gì và viết như thế nào để đạt tới mục đích. Nói việc gì cũng phải nói đúng, nói có chừng mực theo tính chất của sự vật hiện tượng và thời điểm nêu vấn đề.

Báo chí nước ta có một hiện tượng ăn theo làm nóng vấn đề không cần nóng. Thí dụ khi cơ quan nhà nước có chức năng thẩm quyền ra một quyết định xử lý hành vi vi phạm pháp luật, kỷ luật, thì báo chí cứ theo quyết định đó đưa tin, viết bài chỉ trích, vùi dập cá nhân, tổ chức vi phạm, còn nhiều mặt tốt, mặt tích cực của họ, hoặc nguyên nhân dẫn đến vi phạm của họ thì ít được nói tới.

Tôi nghĩ cán bộ bất kỳ lĩnh vực nào, nhất là báo chí cần có tư duy biện chứng sâu sắc, xem xét sự vật, hiện tượng một cách khách quan toàn diện thì tác phẩm mới sắc sảo và có sức thuyết phục.

PV: Điều gì đã khiến ông quyết định viết cuốn sách này vào đúng thời điểm Đảng ta ban hành liên tiếp 4 Nghị quyết mang tính "trụ cột thể chế"?

Đại tá, Nhà báo Nguyễn Hòa Văn: Tôi rất có cảm xúc và rất phấn khởi với việc tổ chức lại bộ máy và khi Đảng ban hành "Bộ tứ Nghị quyết". Coi đây là chỉnh thể tư tưởng về mô hình phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Mặc dù khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp có nhiều nảy sinh bất cập. Tuy nhiên, tôi rất lạc quan, tin tưởng, chúng ta sẽ hoá giải được những nghịch lý, ngang trái, điểm nghẽn trên con đường đã chọn. Khi tôi viết 3 loạt bài: Chống lãng phí, gọn bộ máy, nhẹ để bay; Rào cản trong các cuộc cách mạng; Đổi mới tư duy lập pháp, trong đó có 2 loạt bài được VTV điểm báo, tôi thấy tự tin để ra sách "Tư duy đột phá".

PV: Nếu phải chọn một câu để nói về tinh thần của cuốn sách "Tư duy đột phá", đó sẽ là câu gì?

Đại tá, Nhà báo Nguyễn Hòa Văn: Cải cách thể chế, đột phá thành trì của nhóm lợi ích, trọng dụng nhân tài là chìa khoá để thành công.

PV: Ông phân tích khá sâu vai trò của thể chế. Vậy theo ông, điểm nghẽn lớn nhất trong tư duy xây dựng thể chế ở Việt Nam hiện nay là gì?

Đại tá, Nhà báo Nguyễn Hòa Văn: Nghẽn lớn nhất là đâu đó vẫn còn tình trạng nhóm lợi ích thao túng. Từ đó thiếu tính minh bạch, thiếu dân chủ, thiếu sự phản biện xã hội, thiếu sự tiếp cận của các chuyên gia, các nhà khoa học trong hoạt động lập pháp, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật.

Để hoá giải được vấn đề này cần sử dụng con người đủ tâm, tầm, tài để xây dựng thể chế, nhằm loại bỏ được cơ chế xin cho, thay cơ chế xin cho bằng cơ chế khác. Vai trò người đứng đầu và vai trò những người tham gia xây dựng luật là rất quan trọng.

PV: Nếu độc giả chỉ có 30 phút để đọc cuốn sách, ông muốn họ đọc chương nào nhất và vì sao?

Đại tá, Nhà báo Nguyễn Hòa Văn: Tôi muốn họ đọc phần 2, vì đây là phần tôi mới viết, ủng hộ và khích lệ các cuộc cách mạng mà Đảng và nhân dân đang tiến hành để đưa đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới.

PV: Xin cảm ơn ông!