Mụn trứng cá là một bệnh lý viêm của hệ thống nang lông tuyến bã. Đã từ lâu các bác sĩ da liễu cho rằng người bị mụn trứng cá thường lão hóa da chậm hơn so với những người không mắc bệnh. Điều này được cho rằng do sự tăng tiết chất bã nhờn, tuy nhiên nghiên cứu gần đây cho thấy có một vài giả thiết khác có liên quan đến vấn đề này.
Bệnh nhân mụn trứng cá có sự tăng tiết chất bã quá mức mặc dù thành phần chất bã vẫn không thay đổi so với bệnh nhân không có mụn trứng cá. Triglyceride và lipoperoxide là 2 thành phần trong chất bã đóng vai trò quan trọng trong bệnh sinh mụn trứng cá. Triglyceride được vi khuẩn P. acnes phân giải thành acid béo tự do, thúc đẩy cho vi khuẩn tăng sinh và kéo theo hiện tượng viêm.
Lipoperoxide tạo ra các chất tiền viêm và hoạt hóa con đường dẫn đến gia tăng tiết bã. Về mặt chất liệu di truyền, nghiên cứu cho thấy có sự tương hợp về tỉ lệ tiết bã nhờn ở những cặp sinh đôi cùng hợp tử hơn là ở những cặp sinh đôi dị hợp tử.
Lão hóa là một quá trình suy giảm tiến triển chức năng và khả năng dự trữ của tất cả các cơ quan trong cơ thể bao gồm cả da. Telomere là phần cuối cùng của nhiễm sắc thể, bao gồm nhiều đoạn lặp lại với trình tự TTAGGG. Trong suốt quá trình nguyên phân, men DNA polymerase không thể nhân đôi những cặp base cuối cùng của mỗi nhiễm sắc thể nhưng men sao chép ngược telomerase có thể nhân đôi phần nhiễm sắc thể này. Tuy nhiên telomerase biểu hiện ở mức độ rất thấp ngoại trừ ở tế bào gốc và tế bào mầm. Tuy ít nhưng telomerase có biểu hiện ở những tế bào thượng bì in vivo.
Ở da, tế bào hắc tố (melanocyte) và nguyên bào sợi có telomere dài hơn tế bào keratin, Cả 3 loại tế bào này có telomere ngắn đi theo tuổi mỗi năm.Trong tế bào cứ sau mỗi lần phân chia, telomere sẽ bị ngắn đi một đoạn khoảng 30 - 200 cặp nucleotide. Do đó, sau một khoảng thời gian nhất định khoảng 40 - 70 lần phân chia, những đoạn telomere này sẽ “mòn” dần, để lộ phần nhiễm sắc thể mang thông tin di truyền bên trong và gây ra các sai sót nghiêm trọng đối với hệ gene, làm ngừng quá trình tự nhân đôi, hoặc thậm chí gây chết tế bào. Đây là lúc tế bào rơi vào quá trình lão hóa. Vì vậy, telomere được coi như một chỉ điểm quan trọng của lão hóa, một thành phần biểu thị mức độ lão hóa chính xác.
Khoảng 80% lão hóa ngoại sinh của da mặt là do ánh nắng. Ánh nắng tác động vào DNA làm thúc đẩy quá trình ngắn đi của telomere. Telomere bị phá vỡ kích hoạt tín hiệu làm lão hóa tiến triển và tăng hiện tượng chết tế bào theo chương trình.
Các tác giả ở Anh đã thưc hiện nghiên cứu khảo sát độ dài của telomere ở tế bào bạch cầu trên những người bị mụn trứng cá so với nhóm chứng. Nghiên cứu ghi nhận tiền sử mụn của 1205 cặp song sinh sau đó đo chiều dài telomere của tế bào bạch cầu bằng phương pháp Southern Blot. Kết quả cho thấy ở những người bị mụn trứng cá, telomere dài hơn so với nhóm chứng sau khi hiệu chỉnh về tuổi, cân nặng, chiều cao.
Điều này có nghĩa là tế bào bạch cầu được bảo vệ nhiều hơn trong tiến trình phá hủy theo tuổi. Khi phân tích hồi quy đa biến những dữ liệu về gen ở người bị mụn trứng cá và người không bị mụn nhận thấy chỉ có gen ZNF420 liên quan có ý nghĩa thống kê với tiền sử mụn trứng cá. Người có tiền sử mụn trứng cá có sự giảm biểu hiện của gen ZNF420 trên da. Đây là gen mã hóa protein Apak (protein type KRAB liên quan đến ATM và p53). Như vậy hiện tượng tế bào chết theo chương trình giảm đi ở người bị mụn trứng cá. Trong nghiên cứu này, các tác giả cũng tìm thấy một SNP (single nucleotide polymorphism) dự đoán chiều dài telomere liên quan đến mụn. SNP này nằm trên gen CTC1 (gen đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ telomere bị phá hủy).
Da nhờn nói chung và da mụn trứng cá nói riêng có hiện tượng tăng tiết bã nhờn quá mức. Ngoài bất lợi gây nên mụn trứng cá, tuyến bã và chất bã còn có vai trò khác đang được tiếp tục nghiên cứu. Chất bã (hỗn hợp nhiều loại lipid: 57% triglyceride và acid béo tự do, 26% wax ester, 12% squalene và 2% cholesterol) có vai trò ngăn sự mất nước qua thượng bì làm da mềm, mịn hơn và đồng thời có tính kháng khuẩn nhẹ, ngăn chặn vi khuẩn, vi nấm tấn công da vì có chứa immunoglobulin A.
Những chất chống oxy hóa được chuyển lên bề mặt da thông qua chất bã dưới dạng squalene, coenzyme Q10, và vitamin E. Những chất chống oxi hóa góp phần vào việc chống lại các gốc tự do gây lão hóa da. Nghiên cứu gần đây còn cho thấy tuyến bã có vai trò chủ đạo trong quá trình thải độc tố của da.Trong những thành phần của chất bã có squalene là tiền chất sinh tổng hợp của cholesterol được tiết bởi tuyến bã cùng với -tocopherol (vitamin E) làm thành lớp bảo vệ chống oxy hóa cho bề mặt da.
Một nghiên cứu gần đây tại Trung Quốc cho thấy dân số thành thị có tỉ lệ squalene/lipid thấp hơn so với người dân ở nông thôn. Điều đó có thể cho thấy sự giảm squalene do những tác nhân gây lão hóa da từ môi trường ô nhiễm. Một nghiên cứu khác vào năm 2004 trên 848 người Trung Quốc cho thấy tình trạng nếp nhăn và chảy xệ của da ở nhóm da nhờn thấp hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm da khô. Tác giả cho rằng da nhờn lão hóa chậm hơn da khô. Sự giảm lượng nước và lượng lipid bề mặt ở da khô nhiều hơn so với da nhờn làm giảm độ ẩm của da, suy yếu chức năng của hàng rào bảo vệ da, làm da nhanh chóng bị chảy xệ và xuất hiện nhiều nếp nhăn.
Telomere được coi như một chỉ điểm quan trọng của lão hóa
Một nghiên cứu của các tác giả Nhật Bản năm 2015, thực hiện sinh thiết da vùng trán và quanh mắt ở 58 người từ 20 đến 90 tuổi, kết quả cho thấy có sự liên quan giữa liên quan giữa mật độ tuyến bã và độ sâu của nếp nhăn. Nếp nhăn nông hơn ở vùng nhiều tuyến bã tương đương với lượng chất bã tiết nhiều hơn. Ngoài ra ở vùng da có nhiều tuyến bã, lớp bì dày hơn và ít lão hóa da do ánh sáng hơn. Những nghiên cứu trên cho thấy người thuộc loại da nhờn do có hiện tượng tăng tiết chất bã sẽ có bề mặt da giàu độ ẩm hơn, chậm xuất hiện những dấu hiệu lão hóa hơn các loại da khác nhờ vào các lợi ích do chất bã đem lại.
Tóm lại, bên cạnh những bất lợi đã được biết từ lâu mà người thuộc loại da nhờn và có mụn trứng cá phải chịu, những nghiên cứu mới gần đây đã chứng tỏ một số ích lợi của những người có tình trạng da này. Những người da nhờn, có mụn trứng cá hay tiền sử có mụn trứng cá, có thể có hiện tượng lão hóa xảy ra chậm hơn, da được bảo vệ tránh lão hóa sớm do có telomere dài hơn, và khả năng chống oxy hóa, giữ ẩm cũng như chống lại các tác hại từ môi trường của chất bã nhờn. Tuy nhiên những nghiên cứu mới này chưa chứng minh mối quan hệ nhân quả của những phát hiện này. Cần thêm những nghiên cứu theo dõi dọc sâu hơn để đưa kết luận chính xác.
