Hiện chưa có vắc xin cho bệnh sốt rét, nhưng với gần một nửa dân số thế giới có nguy cơ bị bệnh, nhu cầu về loại vắc xin này là rất cấp thiết. Giờ đây, các nhà nghiên cứu tin rằng họ đang đi đúng hướng trên con đường để đáp ứng nhu cầu này.
Công bố trên tạp chí Nature Medicine, kết quả từ một thử nghiệm lâm sàng giai đoạn I cho thấy vắc xin PfSPZ bảo vệ người lớn khỏe mạnh chống lại bệnh sốt rét trong hơn 1 năm .
Sốt rét là bệnh truyền nhiễm phổ biến nhất lây qua vết đốt của muỗi Anopheles nhiễm bệnh. Các triệu chứng của sốt rét bao gồm sốt, ốm giống như cúm, đau đầu, rét run, đau cơ, buồn nôn và nôn. Bệnh cũng có thể gây thiếu máu, vàng da, và co giật, suy thận, hôn mê, rối loạn tâm thần và tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có khoảng 214 triệu trường hợp mắc bệnh sốt rét trên toàn cầu trong năm ngoái và khoảng 438.000 người tử vong do căn bệnh này. Plasmodium falciparum là ký sinh trùng sốt rét có khả năng gây bệnh đe dọa tính mạng nghiêm trọng nhất. Trong nghiên cứu mới này, TS Robert A. Seder, thuộc Trung tâm nghiên cứu Vắc xin, Viện Dị ứng và bệnh nhiễm trùng Quốc gia (NIAID) Mỹ, và các đồng nghiệp đã cho thấy cách mà vắc xin PfSPZ đạt được tác dụng bảo vệ lâu dài chống lại P. falciparum.
Vắc xin PfSPZ: hiệu quả bảo vệ lâu dài chống lại bệnh sốt rét
Vắc xin PfSPZ chứa thoa trùng P. falciparum sống đã làm yếu, đây là dạng ký sinh trùng sốt rét non. Nghiên cứu trước đây đã cho thấy vắc-xin có tính bảo vệ cao chống lại P. falciparum trong 3 tuần sau khi tiêm chủng. Nghiên cứu mới nhất nhằm mục tiêu tìm hiểu xem vắc-xin có tác dụng bảo vệ lâu dài hay không.
Các nhà nghiên cứu đã tiêm vắc xin cho 59 người lớn khỏe mạnh tuổi từ 18-45 năm không có tiền sử sốt rét. 32 người khỏe mạnh khác cùng độ tuổi không có tiền sử sốt rét được dùng làm nhóm chứng.
Những người nhận vắc xin được chia thành các nhóm để xác định liều tối ưu, số lần tiêm, và đường tiêm để có hiệu quả bảo vệ nhất. Một số người được tiêm 3 mũi đường tĩnh mạch, trong khi những người khác được tiêm tĩnh mạch 4 mũi - tất cả đều ở liều cao hơn so với liều thử nghiệm trước đây ở người. Một số những người được nhận 4 mũi vắc xin thông qua tiêm bắp với liều gấp mười lần liều tiêm tĩnh mạch.
Tiêm tĩnh mạch hiệu quả hơn tiêm bắp
Để đánh giá tác dụng bảo vệ ngắn hạn, tất cả các đối tượng đều được cho muỗi nhiễm P. falciparum đốt 3 tuần sau mũi tiêm cuối cùng. Kết quả xét nghiệm máu cho thấy 3/9 đối tượng tiêm tĩnh mạch 3 liều vắc xin PfSPZ không có ký sinh trùng trong máu, nghĩa là họ được bảo vệ chống lại bệnh sốt rét.
Trong số 9 đối tượng tiêm 4 liều vắcxin tĩnh mạch, 7 được bảo vệ chống lại P. falciparum , trong khi chỉ có 3/8 đối tượng tiêm bắp 4 liều được bảo vệ. Điều này cho thấy tiêm tĩnh mạch có tác dụng bảo vệ tốt hơn ở liều thấp hơn so với tiêm bắp.
Vắc xin có tác dụng bảo vệ 1 năm cho 55% số đối tượng
Các nhà nghiên cứu đã tiếp nhận một nhóm phụ gồm 11 người để đánh giá hiệu quả bảo vệ lâu dài của vắc xin PfSPZ. Những người này được tiêm 4 liều vắc xin đường tĩnh mạch, và sau đó để muỗi P. falciparum đốt 21 tuần sau mũi tiêm cuối cùng. 6/11 người (55%) không thấy có ký sinh trùng trong máu sau khi phơi nhiễm. 4 người trong số này – cùng với 1 người tiêm 4 liều vắc xin tĩnh mạch và không có P. falciparum trong máu sau phơi nhiễm ở 3 và 21 tuần - sau đó tiếp tục cho muỗi nhiễm kí trùng đốt 59 tuần sau mũi tiêm cuối cùng. Không ai trong số 5 người có P. falciparum trong máu, trong khi toàn bộ nhóm chứng không tiêm vắc xin đều có kí sinh trùng trong máu.
Các nhà nghiên cứu kết luận rằng vắc xin PfSPZ bảo vệ 55% những người tham gia khỏe mạnh chống lại bệnh sốt rét trong hơn 1 năm.
Hơn nữa, vắc xin còn bảo vệ “tiệt trùng” chống bệnh sốt rét ở những người này, nghĩa là nó không chỉ ngăn ngừa bệnh, mà còn ngăn ngừa bệnh lây lan.
"Rõ ràng là vắc xinPfSPZ tĩnh mạch có tác dụng bảo vệ “tiệt trùng” lâu dài ở một số ít đối tượng, điều mà chưa phương pháp tiếp cận vắc xin nào khác có được", TS Seder lưu ý.
Ngoài ra , vắc xin được dung nạp tốt ở những người tham gia, và chưa thấy có tác dụng phụ nghiêm trọng nào.
