Theo TS Tạ Mạnh Hùng, tham gia quản lý chất lượng thuốc, ngoài cơ quan quản lý nhà nước như Bộ Y tế, Sở Y tế ở các địa phương trên cả nước, còn có những đơn vị chuyên môn như Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương, Viện Kiểm nghiệm thuốc TPHCM, Viện Kiểm nghiệm vaccine và sinh phẩm y tế, các Trung tâm kiểm nghiệm thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm ở từng tỉnh, thành trên cả nước.
TS Tạ Mạnh Hùng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế).
Mỗi năm các đơn vị kiểm nghiệm lấy 40.000 mẫu thuốc lưu hành trên thị trường để kiểm tra, giám sát chất lượng. Thông qua hoạt động kiểm nghiệm sẽ phát hiện những mẫu thuốc không đạt chất lượng, mẫu thuốc giả.
Ghi nhận từ các đơn vị có chức năng kiểm nghiệm cho thấy, trong tổng số 40.000 mẫu thuốc được giám sát chất lượng, phát hiện dưới 1% (dưới 400 mẫu) không đạt chất lượng. Trong đó, tỷ lệ thuốc hóa dược thấp hơn tỷ lệ thuốc dược liệu.
Cả nước hiện có 238 nhà sản xuất dược phẩm là doanh nghiệp Việt trong tổng số 275 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực dược. Hiện cả nước có hơn 20.000 thuốc có giấy đăng ký lưu hành còn hiệu lực. Trong đó chiếm đa số là thuốc sản xuất trong nước, thuốc nhập khẩu phần lớn đến từ các nước phát triển khu vực Bắc Mỹ, châu Âu và khu vực lân cận Việt Nam.
Với quy mô thị trường dược phẩm như hiện tại, việc lấy 40.000 mẫu thuốc để kiểm nghiệm, giám sát chất lượng hàng năm chưa phải là nhiều.
Lãnh đạo Cục Quản lý Dược còn chia sẻ thêm, hằng năm kinh phí phục vụ công tác lấy mẫu kiểm nghiệm thuốc ở 3 Viện thuộc Trung ương, ở các trung tâm thuộc mỗi tỉnh, thành trên cả nước còn khá hạn chế. Cụ thể, kinh phí lấy mẫu kiểm nghiệm thuốc mỗi năm ở Trung tâm kiểm nghiệm thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm vào khoảng 2,5 tới 3 tỷ đồng. Còn ở các Viện Kiểm nghiệm thuốc thuộc Trung ương thì số tiền này vào khoảng 20 tỷ đồng mỗi năm.
Mặc dù còn không ít khó khăn, cả về tài lực lẫn nhân lực, song mạng lưới kiểm nghiệm, giám sát chất lượng thuốc vẫn nỗ lực xây dựng và triển khai, thực hiện kế hoạch giám sát chất lượng thuốc sát với thực tế nhất có thể. Qua đó, không chỉ các mẫu thuốc kém chất lượng mà mẫu thuốc giả cũng được phát hiện. Riêng trong năm 2024, Cục Quản lý dược đã phát đi 18 cảnh báo về thuốc giả lưu hành trên thị trường.
Theo TS Tạ Mạnh Hùng, thuốc giả không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng người bệnh. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, Việt Nam đang phải đối mặt với nguy cơ gia tăng thuốc giả từ bên ngoài xâm nhập, rồi lan rộng qua các kênh trực tuyến, đặc biệt là mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử xuyên biên giới.
Trong thời gian tới, theo TS Tạ Mạnh Hùng, để ngăn chặn thuốc giả hiệu quả hơn cần nhiều nhóm giải pháp: Hoàn thiện pháp luật, tăng mức phạt và bổ sung các quy định kiểm soát bán thuốc online; công khai thông tin đơn vị phân phối và áp dụng truy xuất nguồn gốc bằng mã QR; siết chặt thanh tra - kiểm tra các cơ sở kinh doanh dược, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, nhất là kinh doanh thông qua mạng xã hội.
Ngoài ra, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ như blockchain, hay đồng bộ cơ sở dữ liệu ngành dược toàn quốc, hoặc tăng cường sử dụng phần mềm theo dõi đơn thuốc, bệnh án điện tử... sẽ góp phần không nhỏ trong công cuộc phòng, chống thuốc giả.
Lãnh đạo Cục Quản lý Dược cũng thông tin thêm, Bộ Y tế sẽ tăng cường đầu tư cho hệ thống kiểm nghiệm, truyền thông cảnh báo cộng đồng, cũng như tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành liên quan, chính quyền địa phương và doanh nghiệp chân chính..., để nâng cao hơn nữa hiệu quả phòng, chống thuốc giả.
