Ngay từ cuối những năm 1960, đông đảo người hâm mộ tiểu thuyết khoa học viễn tưởng đã mỏi mắt ngóng trông thời khắc Dune được chuyển thể lên màn ảnh rộng. Phim đang gây sốt không phải là thử nghiệm "màn ảnh hóa" tiểu thuyết nổi tiếng đầu tiên.
Poster phim Xứ Cát.
Trước đạo diễn Denis Villeneuve, năm 1984 đạo diễn David Lynch đã đưa Dune lên màn bạc. Song phim không được cả giới phê bình cũng như người xem chấp nhận. Tiếp theo năm 2009 đạo diễn John Harrison chuyển thể thành phim truyền hình 3 tập, sau đó cả con trai nhà văn, Brian Herbert ra tay, tuy nhiên nỗ lực cũng thất bại.
Khởi đầu Xứ Cát dự định trình làng ngày 18/12/2020, song bị lùi lại đến 1/10/2021 vì đại dịch Covid-19. Phim chỉ chuyển tải một nửa cuốn sách của Frank Herbet!
23 nhà xuất bản từ chối, cuối cùng trên 20 triệu bản được tiêu thụ và dịch ra 12 ngôn ngữ thế giới.
Lần đầu tiên Dune được tạp chí "Analog" đăng tải nhiều số trong 2 năm 1963-1965. Sau đó Frank Herbet nỗ lực để xuất bản như cuốn sách trọn vẹn. Lần lượt 23 nhà xuất bản từ chối với lý do nội dung khó hiểu, tình tiết rối và diễn biến quá chậm. Dẫu vậy tác giả không bỏ cuộc và cuối cùng Sterling Lanier, ông chủ Chilton Books, nhà xuất bản nổi tiếng thuộc lĩnh vực… sổ tay xe có động cơ đã liên hệ với Frank Herbet.
Bất chấp khởi đầu khiêm tốn, gộp lại sau nhiều lần tái bản, Xứ Cát đã có trên 20 triệu bản được bán ra và được dịch ra 12 ngôn ngữ khác nhau.
Đa số nhà phê bình từng không hiểu nội dung tiểu thuyết Xứ Cát
Bạn đọc đã tìm mua, nhìn chung đều say đắm. Ngoại trừ giới phê bình. Dòng văn học viễn tưởng nửa đầu thế kỷ XX bị thống trị bởi tiểu thuyết về chủ đề thế giới tự nhiên và các cuộc chiến vũ khí laze trên vũ trụ. Sau đó xuất hiện Dune với sự thiếu hụt rõ rệt hành động và lảng tránh sự phát triển công nghệ. Trước đây các nhà phê bình chê trách Herbet đặt những trường đoạn hành động vào bối cảnh mơ hồ và tập trung mổ xẻ nguyên nhân và hậu quả sự việc, thay vì những câu chuyện về người ngoài hành tinh và UFO (vật thể lạ).
Một cảnh trong phim.
Tiểu thuyết được gợi ý bởi các sự kiện chính trị đương thời ở Iraq
Hành tinh Arrakis được giới thiệu trong sách cũng như phim Xứ Cát tràn ngập melanz – hợp chất phi thường kéo dài tuổi thọ và mở rộng giới hạn ý thức. Thiên hạ khẳng định, ai nắm quyền kiểm soát melanz, người đó sẽ làm chủ thế giới vạn vật. Câu chuyện xem ra đã nghe nhiều? Hãy thay khái niệm "Arrakis" bằng "I rắc", "melanz"- dầu hỏa và "thế giới vạn vật" bằng "nền kinh tế", câu chuyện sẽ dẫn dắt chúng ta nhớ lại những gì diễn ra tại trung Đông, thời khủng hoảng dầu lửa những năm 1970.
Không phải ngẫu nhiên, khi các nhân vật trong Xứ Cát mang trang phục hoặc mang tên A rập. Đó là mẹo "bật mí" tinh tế của tác giả tiểu thuyết về những sự kiện có thật đã gợi ý ông viết cuốn sách.
Trong các gợi ý cũng có… những đụn cát lang thang ở Oregon
Xui khiến Herbert viết tiểu thuyết Dune còn có gợi ý của những đụn cát lang thang Oregon Dunes ở bang Oregon (Mỹ), nhiều tôn giáo và nấm ma thuật (tên khoa học Psilocybe pelliculosa). Sử dụng ma túy tồn tại như tệ nạn xã hội nhức nhối tại nhiều quốc gia cuối những năm 1970. Trong truyện, nấm ma thuật được dân chúng canh tác như một loại thực phẩm-gia vị.
Ngoài ra triết lý thiền của đạo Phật, Kinh thánh của Kitô giáo cũng tác động đến ý tưởng sáng tác của Herbert. Và những đụn cát lang thang ở Oregon đóng vai trò nguồn cảm hứng phi thường. Nhà văn bắt đầu quan tâm đến chúng, khi nghe kể về đụn cát lang thang hủy diệt thiên nhiên hoang dã thế nào. Tuy nhiên, theo cách của mình, với Herbert, những đụn cát ma quái ấy vẫn thơ mộng và đã giúp ông tạo ra thế giới Arrakis huyền ảo, bí ẩn và đầy quyến rũ.
Kết thúc bất ngờ, hụt hẫng là kịch bản cố ý của tác giả
Nhịp độ tập 1 tiểu thuyết thận trọng và chậm rãi. Ít trường đoạn hành động, nhiều độc thoại nội tâm. Kết cục, trái lại, tất cả đảo ngược. Thay vì nín thở, đòi hỏi nỗ lực trí tuệ là kết thúc trận chiến, giết chóc, những cuộc gặp gỡ bi kịch.
Đó là thao tác cố ý của Frank Herbert, nhà văn muốn kết thúc cuốn sách đối lập với câu chuyện trước đó, để mang lại cho ban đọc cảm giác, có thể "chắt lọc" từ câu chuyện này nhiều hơn. Không phải vì mục đích độc giả sẽ mua phần tiếp theo thiên tiểu thuyết, mà sẽ đọc lại Dune, để tìm kiếm câu trả lời. Thực tế chứng tỏ, dường như tác giả đã đạt được mục tiêu- tiểu thuyết luôn có độc giả, dù 50 năm đã trôi qua.
Thông tin đầu tiên về phim Dune xuất hiện tháng 9/2021. Đó là trailer ngắn cho thấy đạo diễn Villeneuve không chỉ tập trung vào quá trình biến đổi Paul Atryda thành người hùng, mà còn giới thiệu những trận đánh lớn giữa các phe phái trên tiểu hành tinh Arrakis.
Tác phẩm là kết quả hợp tác của 4 nền điện ảnh (Canada, Mỹ, Hungari và Anh). Phim được quay tại Budapest (Hungary) thung lũng Wadi Rum (Jordan), Abu Zabi (Các Tiểu vương quốc A rập thống nhất) và Na Uy.
Xem thêm video đang được quan tâm:
Ca khúc Trái tim thanh xuân co 100 nghệ sĩ Việt Nam thể hiện.
