Đã trải qua bao nhiêu mùa xuân kể từ khi người bác sĩ trẻ Craig Merrell tới Việt Nam từ cuối thập kỷ 1980 để mang vi phẫu thuật tới Việt Nam. Khi đó, ông cùng Giáo sư Nguyễn Huy Phan (Viện Quân Y 108) là những người đầu tiên, ông tổ đưa ngành vi phẫu giới thiệu vào Việt Nam để đưa vi phẫu Việt Nam tiến xa như ngày hôm nay.
Ngành vi phẫu cất cánh
Bên lề cuộc hội thảo vi phẫu của Tổ chức Phẫu thuật Nụ cười (Operation Smile) tại Viện Quân y 108, người đàn ông mắt xanh có mái tóc hoa râm hồi tưởng lại một cách đầy tự hào về bước tiến của ngành vi phẫu Việt Nam. Ông xúc động cho biết: Việt Nam đã được Operation Smile lựa chọn làm điểm đến vì nơi đây rất có tiềm năng. Như các bạn biết đấy, để có thể cất cánh, người ta cần một chiếc máy bay đủ lớn để mọi người có thể tham dự. Việt Nam giống như chiếc máy bay đó. GS. Nguyễn Huy Phan cùng đội ngũ Operation Smile đã giúp chiếc máy bay đó cất cánh bay cao, đưa đội ngũ bác sĩ phẫu thuật của Việt Nam, điển hình là Viện Quân Y 108 bay xa tới mọi nẻo đường của thế giới để học hỏi những kinh nghiệm vi phẫu tinh tú, ở những nơi mà đội ngũ bác sĩ của Operation Smile từ Mỹ, Singapore, và nhiều nước trên thế giới góp mặt và mang lại những kinh nghiệm quý giá đó trở về Việt Nam, phát triển nó và làm cho nó trở nên tinh tú hơn.
Không biết bao nhiêu mảnh đời đã được hồi sinh nhờ đôi bàn tay tài hoa của các bác sỹ Viện Quân Y 108 qua chặng đường đó. BS. Nguyễn Tài Sơn, BS. Nguyễn Việt Tiến, các học trò cưng của GS. Nguyễn Huy Phan và GS. Craig Merrell đã đạt đến trình độ vi phẫu của thế giới, thậm chí một vài kỹ thuật còn được thực hiện tốt hơn ở Mỹ và một vài quốc gia khác. Đó là ý kiến nhận định của GS. Sheng Feng Jeng (bác sĩ người Đài Loan góp phần chuyển giao kỹ thuật vi phẫu tại Việt Nam của Operation Smile), một trong các học trò của GS. Craig Merrell.
Những ca hồi sinh kỳ diệu
Qua bàn tay vàng tài hoa và ấm áp tình người của các bác sĩ Viện Quân Y 108, biết bao ca bị cắt cụt chi, ca đứt gân tay, đứt rời ngón tay, bàn tay, các ca bỏng nặng, chấn thương và tổn thương nhiều bộ phận cơ thể,…đã được nối lại một cách diệu kỳ, như để minh chứng cho một sự sống bất diệt qua khát vọng hồi sinh của những tấm lòng bác sỹ. Biết bao bệnh nhân thoát khỏi cửa tử như người mẹ Lào bị máy xay lúa lột da đầu đã thoát khỏi bàn tay tử thần, rồi dần dần được phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ lấy lại vẻ đẹp và nụ cười, cảm nhận hạnh phúc của cuộc sống. Ngày hôm nay, bà và con trai đến Việt Nam để gặp các ân nhân, bác sỹ Craig Merrell cùng đội ngũ bác sỹ Viện Quân Y 108, để cùng nhận bó hoa tươi thắm và nụ cười đôn hậu từ Giáo sư cùng đội ngũ Viện Quân Y 108. Đội ngũ tình nguyện viên xúc động kể lại, năm 2009, bà Khamlai Keokhiamkham, người phụ nữ không may bị tai nạn với máy tuốt lúa, tróc cả một mảng da đầu, được cấp cứu tại bệnh viện Parke ở Lào, rồi sau đó được chuyển tới Viện Quân Y 108, Hà Nội bằng đường bộ. Sau khi hội chẩn cùng BS. Tài Sơn và nhận thấy ca này có thể thực hiện được, BS. Craig Merrell cùng BS. Nguyễn Tài Sơn đã đồng ý thực hiện ca bệnh này. Họ đã cứu sống bà và phải bỏ toàn bộ da đầu cho bà. Sau đó, bà còn phải trải qua 5-6 lần ghép da nữa.
Một ca phẫu thuật vi phẫu của BS. Craig Merrell cùng đội ngũ Viện Quân Y 108.
Qua ký ức về những ca phẫu thuật mà ông góp mặt cùng Viện Quân Y 108, ông vẫn còn nhớ các ca như một người phụ nữ bị chồng tạt axit, gương mặt dị dạng, khi đó người con gái vốn một thời xuân sắc đã khóc trước bác sỹ vì lo sợ mình xấu xí, sợ rằng sẽ chẳng người đàn ông nào dám đến với cô nữa. Gặp lại cô 10 năm sau qua các ca phẫu thuật chỉnh hình, cô bỗng trở nên xinh đẹp lạ thường, đã kết hôn với người chồng mới và còn có một cô con gái 4 tuổi. GS. Craig Merrell còn vui vẻ đi ăn cơm với gia đình cô vào năm 2009. Rồi ông vẫn còn nhớ như in các em bé bị mất nguyên một ngón tay, một em bé khác mất nguyên một ngón chân do bị ngã vào máy cắt cỏ của ông nội, rồi có ca bị bỏng nữa. Nhưng rồi qua bàn tay, khối óc tài năng và trái tim luôn hướng về người bệnh của ông cùng đội ngũ Viện Quân Y 108, tất cả đã được hồi sinh một cách kỳ diệu. Các ngón tay được nối tinh vi mạch máu và sau nhiều lần vật lý trị liệu, giờ đã cử động một cách bình thường. Tất cả các bệnh nhân đều đã cử động bình thường và quay trở lại cuộc sống thường nhật, mang theo tấm lòng trân trọng và biết ơn những người thầy thuốc.
GS. Craig Murrell và các bác sĩ Viện Quân y 108 tặng hoa bệnh nhân Lào
Qua 25 năm hợp tác, ông và GS. Nguyễn Huy Phan đã mang nhiều kỹ thuật tiên tiến đến với ngành vi phẫu ở Việt Nam. Vào những năm 1980, GS. Nguyễn Huy Phan đã chuyển da mặt che phủ, thực hiện các ca chuyển vạt tự do đầu tiên ở Việt Nam. Đến nay, chuyển vạt tự do đã được thực hiện rộng rãi trong cả nước. Các kỹ thuật tinh vi đã giúp cho thương binh hồi phục, nhiều tổn thương phức tạp như tổn thương gót chân; dùng vạt xương, cơ lưng to, cơ lưng trước,…cứu cơ thể khỏi bị cắt cụt,…Đến năm 1991, GS. Craig Merrel thực hiện ghép xương mác, cuống mạch thần kinh cho các bệnh nhân trong đó có một em bé và một bệnh nhân ở Quảng Ngãi, giúp phục hồi cánh tay, bệnh nhân có thể gập khuỷu tay. Có bệnh nhân sau phẫu thuật gập được cổ tay, duỗi được ngón tay cái. Đến năm 2010, nhiều ca phẫu thuật chuyển thần kinh ngón tay, trồng lại phần thi thể của cơ thể đã được thực hiện. Đến nay, có 861 ca trồng lại các bộ phận đứt lìa (91,1% tỷ lệ sống). Đó là những bước phát triển mang tính cột mốc trong chấn thương chỉnh hình. Ngoài Viện Quân y 108, thì chấn thương chỉnh hình ở thành phố Hồ Chí Minh, Viện 103, Bệnh viện Việt Đức cũng rất phát triển.
Người mẹ Lào- bà Khamlai Keokhiamkham, người đã được GS. Craig Merrell và BS. Nguyễn Tài Sơn phẫu thuật – đến Việt Nam cùng con trai
Operation Smile (OS) đã thực hiện vi phẫu khoảng 6-10 nước trên thế giới. Trong đó ở Việt Nam có thể nói là tốt nhất nhờ vào sự tận tâm và tài năng của GS. Phan và rất nhiều bác sĩ ở đây. Nhiều ca bệnh phức tạp từ Lào và Campuchia đã được chuyển viện tới Việt Nam để làm vi phẫu. Đội ngũ bác sĩ vi phẫu của Việt Nam cũng được OS tin tưởng cử sang đào tạo vi phẫu cho các nước bạn.
Những người hùng của ngành vi phẫu
Khi tôi hỏi ông, ai là người có công lao lớn nhất đối với ngành vi phẫu Việt Nam, GS. Merrell mỉm cười hỏi tôi rằng: “Các bạn hãy tưởng tượng xem, nếu hôm nay GS. Phan còn sống, thì ai sẽ ở đây diễn thuyết ngày hôm nay. Tất nhiên là GS. Nguyễn Huy Phan rồi. Không còn nghi ngờ gì nữa. Ông chính là người đã đóng góp lớn nhất cho ngành vi phẫu Việt Nam. Ông là người có tầm nhìn xa trông rộng. Tầm nhìn đó của ông đã được lớp thế hệ bác sĩ phẫu thuật tiếp nối. Từ những người học trò của ông như BS. Sơn, BS. Nam, BS. Tiến ở Viện Quân Y 108. Nếu không có người thầy như GS. Phan, thì BS. Thọ, BS. Lâm, BS. Linh, BS. Bình đã không thể có khả năng làm những việc mà họ đã làm. Tầm nhìn của GS. Phan đã biến cho những điều không thể vào năm 1997 thành có thể. Nếu hôm nay GS. Phan còn sống, ông đã 87 tuổi rồi. Ông sẽ là đại diện để giới thiệu những thành tựu của ngành vi phẫu Việt Nam.” Rồi ánh mắt xanh kiên nghị của ông ánh lên niềm hy vọng và tràn đầy tự hào: “Dù GS. Phan không còn, nhưng ông vẫn sống mãi trong lòng chúng tôi. Dường như ông vẫn như đang hiện diện trong căn phòng này. Mặc dù ông không còn nữa, nhưng cả một đội ngũ vi phẫu đang tiếp nối tầm nhìn của ông. Ông sẽ sống mãi trong lòng thế hệ các học trò của ông. Tài năng của ông sẽ tỏa sáng qua đôi tay tài hoa của những người học trò của ông.”
Đối với GS. Craig Merrell, Việt Nam là một gia đình với các bác sỹ Viện Quân Y 108 là những người thân trong gia đình ông, GS. Phan như người anh trai của ông, người đã sẻ chia cả tình bạn lẫn công việc kể từ khi mái đầu ông còn xanh cho tới khi ông đã luống tuổi. Đã nhiều năm qua, Việt Nam trở thành nơi không còn xa lạ đối với các thành viên trong gia đình ông. Vợ ông và các con ông đã thường xuyên ở Việt Nam trong những hành trình của Operation Smile (OS). Đôi mắt xanh của ông như nhớ lại những kỷ niệm đẹp đẽ từ cách đây hơn 20 năm, vào năm 1989, khi ông đạp xe khắp các con đường của Hà Nội dịu dàng và tĩnh lặng. Ở Việt Nam, ông có nhiều đồng nghiệp và nhiều người bạn chân thành.
GS. Seng-Feng Jeng (Bệnh viện Eda, Đài Loan), một thành viên của OS đã nói những cảm tưởng của ông về người thầy Craig Merrell. Craig Merrell chính là nguồn cảm hứng sống để ông và biết bao bác sĩ vi phẫu thuật khác trên thế giới gia nhập gia đình OS, tỏa đi nhiều nước trên thế giới trên hành trình khám phá vi phẫu và sức mạnh kỳ diệu của nó. Trước tiên, ông cho biết bản thân ông cũng không nhớ nổi đã làm bao nhiêu ca phẫu thuật cùng với OS nữa. GS. Seng-Feng Jeng cũng nói rằng các bác sĩ Việt Nam rất thông minh và cần cù, họ phải làm việc rất vất vả để có thể phục vụ tốt nhất cho người bệnh. Nói về người thầy, người đã đưa ông đến với OS, ông nhận định: “Ông chính là một người hùng trong ngành vi phẫu. GS. Merrell là người góp phần đưa ngành vi phẫu vào Việt Nam. Ông là một người hùng vì ông đến đây không vì một lý do gì. Trước hết, ông đến đây vì y học, thứ hai, ông đến đây để giúp đỡ mọi người”.
“Chúng tôi đang đứng trên đôi vai của một người khổng lồ. GS. Merrell chính là một người khổng lồ bởi ông có tầm nhìn. Ông giống như một hạt giống gieo tình thương yêu và lòng nhân ái để nó lớn lên thành một cây to. Nếu không có hạt giống ấy, sẽ không thể có những cái cây.”
Chính GS. Craig Merrell là người đã gieo hạt giống để bao thế hệ các bác sĩ vi phẫu trên thế giới đã không quản ngại vất vả đến với Operation Smile, họ đến với tổ chức này không vì một lý do gì, ngoài mục đích y học và có thể hồi sinh sự sống cho các mảnh đời một cách kỳ diệu.
GS. Craig Merrell sinh năm 1950, tại Washington DC, Hoa Kỳ. Ông bước chân vào ngành vi phẫu thuật từ năm 1977. Ông đã giành vô số giải thưởng phẫu thuật chỉnh hình ở Mỹ. Dưới sự hướng dẫn của GS.Robert Russell và những người thầy lớn khác, nghiên cứu và kiến thức lâm sàng về vi phẫu thuật phủ vạt đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc đời ông.
Dưới sự đề nghị của GS. Nguyễn Huy Phan và trong chương trình hợp tác với Operation Smile, kể từ năm 1989, BS. Merrell đã làm việc cùng hàng chục bác sĩ vi phẫu tài năng trên thế giới, nhiều người trong số họ đã gia nhập cùng ông để làm nên chương trình vi phẫu tại Việt Nam trở thành một mô hình thành công.
Tháng 4/2010, ông nhận Giải thưởng Tình nguyện viên Cống hiến Suốt đời (Lifetime Volunteer Achievement Award) của Operation Smile.
Bích Vân
