Để qua mắt người tiêu dùng, nhiều người bán hải sản ở các chợ tại TP. Tuy Hòa, Phú Yên đã có cách bảo quản, “tái sinh” cho mực, cá bốc mùi trở thành tươi vô cùng độc đáo và độc hại, trong khi nhiều người tiêu dùng không biết vẫn vô tư mua về sử dụng.
Biến mực chết thành mực tươi nhờ hóa chất
Tại nhiều chợ ở TP. Tuy Hòa, ở đâu cũng thấy mực tươi bán tràn lan. Vì thấy rất tươi mà ít ai biết rằng trong số mực tươi đó có một lượng không nhỏ vừa được “sơ chế” bằng nhiều loại hóa chất độc hại. Khoảng 5giờ sáng, tại một chợ gần cảng cá phường 6, TP. Tuy Hòa, nhiều người điều khiển xe ba gác chở nhiều sọt mực đã bốc mùi hôi hoặc đã ngả màu tím đen giao cho người bán ngoài chợ. Quan sát thấy những sọt mực này có lẽ đã chết từ lâu, bốc mùi và bắt đầu phân hủy, nhưng chỉ cần đi vài vòng rồi quay lại sẽ dễ dàng thấy những sọt mực đó giờ đã trở thành những rổ mực tươi ngon được xếp chồng lên nhau rất cẩn thận, con nào cũng như vừa mới được đánh bắt.
Chỉ cần chịu khó quan sát, cách chỗ người đứng bán không xa, có một người bán hàng đang dùng hai cây tre khuấy vào trong một xô nước có màu trắng đục, rồi sau đó họ đổ những sọt mực đã chết bốc mùi (đa phần là mực của hôm trước bán không kịp) vào đó ngâm khoảng 20 phút là vớt ra. Nhiều con mực lúc cho vào đã tím đen vì để lâu thì khi vớt ra lại tươi nguyên, sau đó được người bán cho vào bao bì để giao cho bạn hàng. Chính vì thế, nhiều người mua loại thực phẩm này dù đã rất cẩn thận cũng bị nhầm. Chị Trần Thị Bích (phường 7, TP. Tuy Hòa) phàn nàn: “Không hiểu vì sao khi mua mình đã rất cẩn thận lựa từng con mực còn rất tươi, thế nhưng về nhà, cho vào nước, lấy túi nang, rửa sạch sẽ lại bốc mùi ươn thối rất khó chịu!”.
 Tại các chợ ở Phú Yên có nhiều điểm bán mực tươi đã qua công đoạn tẩm hóa chất. |
Những thủ thuật bảo quản
Để tìm hiểu vấn đề này, chúng tôi đã mục kích những thủ thuật bảo quản hải sản tươi sống ở khu vực này. Khoảng 6 giờ sáng, một chợ cá trên đường Đinh Tiên Hoàng, TP. Tuy Hòa đã khá tấp nập người mua, kẻ bán. Tại đây, các vựa thu mua hải sản bắt đầu giao mối cho những người bán lẻ tại các chợ trong thành phố. Trong vai người phụ việc, chúng tôi đã tận mắt chứng kiến những thủ thuật bảo quản hải sản rợn người. Tại một vựa tôm, mực, một người có kinh nghiệm lâu năm buôn bán ở chợ này mách nhỏ: “Số tôm đang nằm trong các bì, sọt kia là hàng lấy từ các tàu cá xuống. Một chút nữa sẽ được chủ vựa cho vào chậu nước có chứa urê để ngâm, sau đó mới cân cho các mối hàng mang đi bán lẻ!”. Theo chị này cho biết, việc ngâm hải sản với urê giữ được màu sắc tươi lâu hơn. Bên cạnh đó, hầu hết các loại cá đều được bảo quản với đạm trước khi mang ra chợ. Công nghệ “bảo quản bằng đạm” này rất đơn giản, toàn bộ cá được các đầu nậu đưa từ biển về được nhúng vào thùng nước đá có pha đạm urê, sau đó vớt ra sạp bán cho khách hàng. Còn những loại cá vận chuyển đi các huyện miền núi, hay các tỉnh xa thì các đầu nậu phải rắc thêm đạm urê vào trong đá cây. Chính nhờ đó mà cá vẫn tươi đến 4-5 ngày sau, thậm chí cả tuần.
Một người buôn cá cho biết, tẩm ướp bằng urê, thuốc tẩy tuy giữ được cho cá màu tươi lâu nhưng chỉ cần chú ý kỹ cũng có thể phân biệt được. Với loại cá trông thì tươi, màu cá đậm, mang cá cũng hồng tươi hơn bình thường nhưng khi lấy tay ấn vào thân cá thấy mềm, độ đàn hồi thấp, ngửi cá không có mùi tanh... chính là do đã được ướp bằng urê. Cùng với đó, hải sản có dấu hiệu hư hỏng luôn có mùi rất đặc trưng mà người tiêu dùng quen gọi là mùi ươn. Nếu người tiêu dùng kiểm tra kỹ sẽ dễ phát hiện dù cho chúng đã được xử lý để giảm bớt mùi. Ngoài ra, thủy sản đã có dấu hiệu hư hỏng thì mô thịt thường nhão hơn nguyên liệu tươi, nếu có được xử lý cách nào cho cứng trở lại thì cũng không tự nhiên. Để an toàn, người tiêu dùng nên chọn mua thủy hải sản ở những nơi có uy tín và đừng tham giá rẻ, nếu thấy bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào thì tốt nhất là không mua.
Hệ lụy khôn lường
Không chỉ cá, mực tươi mà ngay cả mực khô, cá khô vốn là đặc sản truyền thống của vùng này cũng được sử dụng một công nghệ tẩm ướp đặc biệt. Nhiều người tưởng rằng mực khô chỉ là mực tươi ướp muối rồi phơi nắng là xong. Thế nhưng không phải vậy, một người bán hàng cho biết, khi chế biến thủy sản bao giờ cũng sử dụng clorin, một hóa chất rất mạnh để tẩy rửa nguyên liệu. Hóa chất này mạnh đến nỗi chỉ cần rớt vào quần áo có thể làm quần áo rách ngay. Ở những cơ sở chế biến có quy mô lớn, clorin được kiểm soát rất chặt chẽ. Còn ở những cơ sở nhỏ lẻ thì người ta cho vô tội vạ, không theo quy tắc nào, cứ thích trắng bao nhiêu là cho bấy nhiêu. Vậy mà những cơ sở nhỏ lẻ ấy đến nay phát triển ngày càng nhiều dẫn đến không thể kiểm soát lượng clorin trong chế biến thủy hải sản, nhất là ở những “vựa” hải sản... đặc biệt, sau khi “tẩy” xong, mực còn được “tắm” lưu huỳnh hay còn gọi là diêm sinh để cho có màu vàng óng trông bắt mắt. Để “ngon” nữa thì người ta “tẩm ướp” chất sorbitol để tạo độ ngọt, bóng.
Vào mùa mưa, hải sản phơi sấy khô rất dễ bị nấm mốc, nhiều cơ sở chế biến đã dùng nước lau nhà hoặc một loại nước pha hóa chất nổi bong bóng như nước xà phòng, thậm chí cả thuốc trừ sâu bifenthrin nhóm hoa cúc cũng được sử dụng trong bảo quản các loại cá khô, mực khô... Chưa kể đến thuốc diệt kiến, diệt côn trùng cũng được phun, xịt liên tục sau khi đã sấy khô thành thành phẩm để chống gián, kiến… Riêng tôm khô, để có màu đỏ au trông hấp dẫn, người ta còn “nhuộm” hóa chất công nghiệp không rõ nguồn gốc có màu đỏ. Và tôm càng rẻ tiền do bị vụn, nát thì càng được “chăm sóc” kỹ càng.
Bản thân các loại thủy sản sau khi chết khoảng vài giờ là bị phân hủy lập tức. Trong quá trình phân hủy đó, đạm của cá, tôm... sẽ tạo ra histamin, là chất chuyển hóa dở dang của đạm trong thủy sản. Trong trường hợp tẩm ướp thêm cả hóa chất hay phun thuốc diệt kiến, muỗi... nhằm bảo quản thì trong sản phẩm lúc nào cũng sẵn có cả “gói độc chất” ẩn chứa, gây nguy hiểm tiềm tàng cho sức khỏe của con người. Việc bảo quản hải sản với những “chiêu độc” như sử dụng đạm urê, thuốc tẩy đang là vấn đề đáng báo động và là hành vi độc ác trước sức khỏe của người tiêu dùng. Các cơ quan chức năng cần có cơ chế kiểm tra, giám sát, xử lý mạnh tay những người vi phạm.
Gia Ly - Lê Phong