Theo Đông y, đại ngải có công năng khu phong, tiêu thũng, hoạt huyết, tán ứ. Công dụng chữa cảm sốt, ho, đầy bụng khó tiêu,... Dùng ngoài chữa đinh nhọt, ghẻ, ngứa,...
Đại ngải còn có tên khác là mai hoa băng phiến, long não hương, từ bi, đại bi, mai phiến, mai hoa não, ngải nạp hương, co nát (Thái), phặc phà (Tày). Cây nhỏ, cao khoảng 1 - 3m, thân phân cành ở phía ngọn, nhiều lông. Lá mọc so le, phiến lá có lông, mép có răng cưa hay nguyên. Cụm hoa hình ngù ở nách lá hay ở ngọn, gồm nhiều đầu, trong mỗi đầu có nhiều hoa màu vàng. Quả bế có lông. Toàn cây có mùi thơm của long não. Cây ra hoa tháng 3 - 5, có quả tháng 7 - 8.
Cây mọc hoang ở khắp nơi. Bộ phận dùng làm thuốc là lá, tinh dầu chưng cất từ lá (còn gọi là mai hoa băng phiến). Có thể thu hái lá quanh năm, chủ yếu vào mùa hè. Thu hái toàn cây vào mùa Hạ và Thu, dùng tươi, hoặc phơi hay sấy khô.
Một số đơn thuốc thường dùng
Chữa cảm sốt, bí mồ hôi: Dùng riêng lá đại ngải 5 - 10g sắc uống, hoặc phối hợp với các loại lá có tinh dầu khác để xông chữa cảm. Cách làm như sau: Lá đại ngải, lá bưởi, lá chanh, lá sả, mỗi thứ một nắm, rửa sạch, cho tất cả vào nồi đun sôi. Để nồi nước trước mặt người bệnh, trùm chăn kín, lấy đôi đũa khuấy đều nước để hơi nước bốc lên cho ra mồ hôi. Xông 2 - 3 lần 1 tuần. Cần chú ý khi xông phải ở nơi kín gió vì khi xông xong, ra nhiều mồ hôi nếu gặp gió lùa dễ bị cảm lạnh.
Chữa đầy bụng, khó tiêu: Lá đại ngải 20 - 30g sắc uống trong ngày. Uống 3- 5 ngày.
Chữa đau bụng kinh: Rễ đại ngải 30g, ích mẫu 15g sắc uống. Dùng 1 tuần trước kỳ kinh.
Chữa ghẻ: Lá đại ngải tươi, lá hồng bì dại, mỗi thứ một nắm, rửa sạch, giã nát vắt lấy nước cốt đặc bôi đến khi khỏi.
Chữa ho do viêm họng: Lá đại ngải 200g, lá chanh 50g, rễ cà gai leo 100g, rễ thủy xương bồ 100g, củ sả 100g, trần bì 50g. Tất cả các vị thuốc phơi khô, cắt nhỏ nấu với nước 2 lần chắt lấy 700ml nước thuốc, rồi thêm 300ml sirô để được 1 lít cao. Người lớn ngày uống 40ml, chia làm 2 lần.
Bác sĩ Thu Vân
