Hiện nay trên thế giới có 4 tỷ người dùng internet, 2 tỷ người dùng facebook. Riêng các trang fanpage và mạng xã hội của Sơn Tùng MTP và Chi Pu mỗi người có tới 6 triệu người theo dõi (follower). Trong thời đại thông tin internet, thông tin được lan truyền nhanh hơn nhiều so với vài thập kỷ trước đây. Thông tin trên mạng internet và các trang mạng xã hội đang ngày càng phổ biến, trở thành nguồn chính để gửi và nhận thông tin của giới trẻ. Vì vậy, kiến thức thông tin và khả năng phân biệt thông tin đáng tin cậy và thông tin không đáng tin cậy ngày càng trở nên quan trọng. Để làm được điều đó đòi hỏi cả kiến thức, sự hiểu biết và và việc nắm chắc công cụ kiểm tra thực tế thích hợp.
Bộ công cụ của Thụy Điển giúp phân tích, đánh giá thông tin trực tuyến dùng cho các giáo viên và học sinh cấp phổ thông đã ra mắt tại trường THCS Thực nghiệm tại Hà Nội. Với tên gọi Giả mạo ≠ Sự thật, Đại sứ quán Thụy Điển hy vọng cung cấp một bộ công cụ quan trọng và mang tính truyền cảm hứng nhằm giúp các giáo viên cấp tiểu học có thể triển khai những bài học về chủ đề này theo cách tương tác, hấp dẫn và có hệ thống ngay tại các lớp học.
Hướng dẫn học sinh nhận biết thông tin thật hay giả mạo trên internet tại Trường Thực nghiệm (Hà Nội)
Giả mạo ≠ Sự thật cung cấp các công cụ xác minh nguồn thông tin để trao quyền cho các bạn thanh thiếu niên tiếp cận và sử dụng internet.
4 bước thực hiện đơn giản để xác định nguồn thông tin
Đối với văn bản, bạn có thể sao chép tiêu đề hoặc một phần cụm từ từ tư liệu gốc trên trang web và dán nó vào công cụ tìm kiếm, sử dụng dấu ngoặc kép ở hai đầu tiêu đề/cụm từ.
Đối với hình ảnh, bạn có thể sử dụng tính năng Tìm kiếm Hình ảnh của Google (images.google.com). Nhấp
chuột phải vào hình ảnh và lựa chọn "Tìm kiếm hình ảnh trên Google" để tìm hiểu thêm về hình ảnh đó. Bằng cách sử dụng dịch vụ web TinEye (www.tineye.com), bạn có thể tải lên một hình ảnh kỹ thuật số, hoặc điền URL chính xác cho một hình ảnh để tìm ra nơi nó đã được sử dụng.
Đối với âm thanh, việc xác định xem một bản ghi âm kỹ thuật số được tìm thấy trên internet là chính thống hay không rất khó khăn. Việc tìm kiếm theo tiêu đề hoặc tên của tệp cũng có thể cho bạn một số manh mối.
Đối với video, cần phải chú ý đến những vấn đề như chất lượng của đoạn clip và ai là người chịu trách nhiệm tải clip lên. Những ý kiến (comment) bên dưới đoạn clip cũng có thể cung cấp thêm manh mối.
Bà Victoria Rhodin Sandstrom, Phó Đại sứ, Đại sứ quán Thụy Điển: "Tôi cho rằng internet là nguồn tài nguyên tuyệt vời, cho cả người lớn và các bạn trẻ. Ỉnternet có thể được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau như giáo dục, truyền thông, và các hoạt động giải trí. Trẻ em vốn sinh ra với sự hiếu kỳ, mong muốn tìm tòi. Môi trường trực tuyến là cơ hội tuyệt vời để kết giao bạn bè, cập nhật kiến thức và kết nối với thế giới. Tuy nhiên, ở Thụy Điển, Việt Nam và trên toàn thế giới, cần cung cấp cho trẻ em và thanh thiếu niên công cụ cần thiết để tách thông tin tin cậy ra khỏi thông tin không đáng tin cậy."
Công cụ đánh giá thông tin trực tuyến
Bạn có biết rằng...
Một hệ thống tên miền (DNS) có thể giúp bạn rút ra kết luận về những người đứng sau thông tin của một địa chỉ trang web. Hãy rút gọn đường link của trang web từ phải qua trái. Bạn sẽ đến được địa chỉ trang web chính, nơi có thông tin về người đã tạo ra nội dung của đường link (sau www và trước phần tên miền cấp cao nhất, ví dụ: .com). Bạn sẽ tìm thấy một danh sách đầy đủ tất cả các tên miền cao cấp nhất, bao gồm cả tên miền của những quốc gia khác nhau tại: www.iana.org/domains/root/db/.
Ai đứng phía sau
Nếu bạn muốn biết ai là chủ sở hữu tên miền, bạn có thể sử dụng whois.com, một cơ sở dữ liệu cung cấp thông tin về đăng ký tên miền.
Hướng dẫn học sinh kiểm chứng được thông tin thật hay giả mạo trên internet tại Trường Thực nghiệm (Hà Nội)
Có ai khác trích dẫn thông tin của bạn nữa không?
Có một cách dễ dàng điều tra xem trang web nào liên kết đến thông tin mà bạn muốn xem xét. Sử dụng liên kết từ khóa và hai dấu chấm, theo sau là link URL (link:www.blogspot.com) trong trường tìm kiếm, bạn có thể sử dụng google để tìm ra những trang web nào liên kết đến địa chỉ đó và số lượng những trang web như vậy.
Công cụ tìm kiếm
Theo ước tính gần đây, có thể có khoảng 2 tỷ trang web hiện đã được đăng ký trên thế giới. Duckduckgo.com dựa trên nguồn thông tin mở và không lưu trữ dữ liệu về bạn, giống như công nghệ cookie vẫn thường làm. Startpage.com gửi cho bạn các từ khóa tới Google và sau đó cung cấp các câu trả lời trên chính trang web của nó. Các thuật toán của Google không thể sử dụng dữ liệu người dùng của bạn để tùy chỉnh kết quả tìm kiếm; việc tìm kiếm sẽ được ẩn danh đến và từ Startpage và Google.
"Internet đã và mang lại những thay đổi lớn lao trong cuộc sống. Với tỷ lệ những người sử dụng internet ở Việt Nam là những người trẻ, điều này tạo ra cả các cơ hội và thách thức khi các em có thể chủ động tiếp cận với một bể thông tin khổng lồ, trong đó có cả nguồn tin không đáng tin cậy. Thông qua chương trình này, trường Thực nghiệm hy vọng cung cấp những kỹ năng và công cụ để phân biệt thông tin giả mạo (Fake) và chân thực (Fact) khi các em thường xuyên tiếp xúc và khai thác internet và mạng xã hội cho việc học tập và kết nối", bà Đoàn Thị Hải Quỳnh, Phó Hiệu trưởng Trường THCS Thực Nghiệm cho biết.
Bộ công cụ Giả mạo ≠ Sự thật được biên soạn và phát triển bởi các cơ quan Thụy Điển như Viện Thụy Điển, Hội đồng Truyền thông Thụy Điển, Quỹ Internet Thụy Điển và sáng kiến The Viral Scruitnne của báo Metro.
Thụy Điển là một trong những quốc gia hàng đầu thế giới về đổi mới sáng tạo và kết nối số. Năm 2018, Thụy Điển đứng thứ hai trong các nước Liên minh châu Âu (EU) về chỉ số kinh tế và xã hội. Chỉ số này đánh giá, xếp hạng các quốc gia dựa trên các tiêu chí như tỷ lệ kết nối, nguồn lực con người, việc ứng dụng các dịch vụ internet, tích hợp công nghệ số và dịch vụ công trên mạng.
