Zona là bệnh lý tổn thương thần kinh do một loại virut ái thần kinh gây ra, virut tấn công vào tất cả các dây thần kinh của cơ thể với đặc điểm của bệnh là chỉ gây tổn thương thần kinh một bên trong đó có tai. Virut zona gây bệnh tại hạch gối và theo đường đi của dây thần kinh sọ số VII (dây thần kinh mặt) và số VIII (dây thần kinh thính giác). Zona tai là một bệnh lý ít gặp, chỉ chiếm khoảng 0,01% số bệnh nhân đến khám tai - mũi - họng.
Làm thế nào để biết tai bị nhiễm virut zona?
Biểu hiện bệnh giống như khi nhiễm các virut khác. Bệnh nhân sốt 38-390C, đau mình mẩy, đau nhức đầu, người mệt mỏi, nước tiểu vàng... và cùng lúc xuất hiện các triệu chứng định khu của zona ở tai.
Tổn thương tai do zona.
Đau rát tai dữ dội là dấu hiệu khởi đầu, tai rát như bị bỏng, khó chịu dọc theo ống tai ngoài, vùng da trước và sau tai. Dần dần cảm nhận thấy đau nhức lan sâu trong tai. Triệu chứng đau tai diễn biến thành từng cơn, kéo dài trong vài ngày. Đôi khi cảm giác đau này lan xuống miệng, họng kèm theo rối loạn cảm giác ở họng, lưỡi làm người bệnh ăn uống như dùng phải đồ nóng.
Da vùng đau rát xuất hiện những mụn nước nhỏ bằng đầu đinh ghim ngày càng nhiều, trong lòng chứa dịch màu vàng chanh nằm rải rác trên vùng da nắp tai, loa tai, cửa ống tai (gọi là vùng Ramsey - Hunt: bản đồ những nhánh của dây thần kinh). Sau vài ba hôm, những mụn nước này vỡ đi, lúc đó tại vị trí các mụn nước hình thành các vảy rồi bong dần để lại nhiều vết sẹo lấm tấm trắng trên da.
Trong một số trường hợp, dây VII - thần kinh điều khiển vận động cơ mặt, bị virut zona tấn công, bệnh nhân sẽ có biểu hiện liệt mặt cùng bên với mụn nước. Thầy thuốc nghĩ đến tổn thương dây VIII khi người bệnh phàn nàn bị nghe kém bên tai cùng với tai bệnh, trong tai xuất hiện tiếng ù như tiếng ve kêu, dế kêu. Bệnh nhân có thể có biểu hiện chóng mặt, đi lại loạng choạng.
Thăm khám phát hiện bệnh thế nào?
Khi thăm khám, bác sĩ sẽ phát hiện ở trước hay sau tai bệnh nhân có nổi những hạch nhỏ; Da ống tai ngoài dầy, đỏ, có nhiều mụn nước ở các giai đoạn khác nhau, cái thì đã vỡ, cái đã tạo sẹo, có cái đang chứa dịch vàng. Nếu bệnh nhân chà xát nhiều vào vùng này, mụn nước sẽ bị nhiễm khuẩn làm bội nhiễm, có thể gây viêm tấy lan toả ống tai ngoài, viêm sụn vành tai...; Màng nhĩ sung huyết đỏ; Trên thính lực đồ là nghe kém tiếp nhận; Xét nghiệm máu chỉ thấy bạch cầu giảm ít.
Việc chẩn đoán chủ yếu dựa vào triệu chứng lâm sàng như dấu hiệu đau và mụn nước nằm ở vùng của các dây thần kinh, một bên.
Bệnh có thể gây nguy hiểm?
Bình thường, bệnh diễn biến trong vòng 2 tuần rồi sẽ qua đi mà không có những biến đổi bất thường trên cơ thể người bệnh.
Một số trường hợp diễn biễn nặng gây viêm màng não, lúc này người bệnh sốt cao 39-40ºC, đau nhức đầu, nôn vọt, rối loạn tiêu hoá. Bệnh nhân có biểu hiện rõ của viêm màng não khi khám như cổ cứng, Kernig ( ), dấu hiệu vạch màng não ( ). Xét nghiệm dịch não tuỷ sẽ có câu trả lời cho tình trạng này.
Zona ở tai nếu không phát hiện và điều trị kịp thời có thể khiến đau rát dây thần kinh kéo dài suốt đời, đặc biệt mỗi khi thời tiết thay đổi; Liệt mặt ngoại biên một bên; Điếc tiếp nhận không hồi phục.
Phòng bệnh thế nào?
Zona thường gây bệnh khi cơ thể bị suy giảm sức đề kháng, một số trường hợp có HIV ( ) và zona là một trong những biểu hiện khi bệnh chuyển sang giai đoạn muộn. Do đó, để tránh bị bệnh, việc giữ để có được một cơ thể khoẻ mạnh bằng chế độ ăn uống, tập thể dục, lối sống và sinh hoạt lành mạnh góp phần rất quan trọng. Ngoài ra, nên tăng cường bổ sung vitamin và khoáng chất giúp tăng sức đề kháng của cơ thể có thể phòng tránh được rất nhiều bệnh, trong đó có zona.
BS. Phạm Minh Thắng
