Cơ thể thiếu nước gây hậu quả thế nào đến sức khỏe?

Nước chiếm khoảng 60–70% trọng lượng cơ thể người trưởng thành, tham gia vào mọi hoạt động sống: điều hòa thân nhiệt, vận chuyển chất dinh dưỡng, thải độc và duy trì hoạt động của não, tim, gan, thận.

Thế nhưng, khi cơ thể mất đi chỉ 2% lượng nước, hiệu suất thể chất và tinh thần đã bắt đầu suy giảm rõ rệt. Nếu thiếu nước kéo dài, nhiều cơ quan có thể bị tổn thương nghiêm trọng, thậm chí gây nguy hiểm tính mạng.

Cơ chế mất nước và các nguyên nhân thường gặp

Theo WHO, mất nước (dehydration) xảy ra khi lượng nước cơ thể mất đi vượt quá lượng nạp vào. Nguyên nhân phổ biến gồm:

• Không uống đủ nước trong ngày, đặc biệt khi trời nóng hoặc làm việc thể lực nặng.
• Đổ mồ hôi nhiều do luyện tập, sốt cao hoặc thời tiết oi bức.
• Nôn mửa, tiêu chảy, sốt virus, làm thất thoát nước và điện giải nhanh.
• Uống quá nhiều cà phê, rượu bia, nước tăng lực, khiến cơ thể lợi tiểu, mất nước nhiều hơn.
• Một số bệnh mạn tính như tiểu đường, bệnh thận, suy tuyến thượng thận, hoặc dùng thuốc lợi tiểu.

Dấu hiệu nhận biết cơ thể đang thiếu nước

Khi mất nước, cơ thể sẽ gửi đi hàng loạt "tín hiệu cảnh báo" như:

• Khát nước thường xuyên: dấu hiệu sớm nhất, cho thấy cơ thể đang cần bù nước.
• Nước tiểu sậm màu, ít, có mùi nặng: phản ánh thận đang giữ lại nước để bù cho phần thiếu hụt.
• Khô miệng, nứt môi, lưỡi khô.
• Da kém đàn hồi, dễ nhăn, khô ráp.
• Mệt mỏi, chóng mặt, đau đầu, giảm tập trung.
• Tim đập nhanh, huyết áp tụt (khi mất nước nặng).
• Ở trẻ em: có thể quấy khóc, mắt trũng, thóp lõm, tiểu ít hoặc không tiểu.

Nếu để cơ thể thiếu nước quá lâu, máu sẽ trở nên đặc hơn, tim phải hoạt động mạnh để bơm máu, dễ gây tụt huyết áp, rối loạn nhịp tim, thậm chí đột quỵ do máu lưu thông kém.

Điều gì xảy ra bên trong cơ thể khi thiếu nước?

 Ảnh hưởng đến não bộ và tinh thần

Nghiên cứu của Đại học Harvard (2023) cho thấy chỉ cần mất 1–2% nước, khả năng tập trung và trí nhớ ngắn hạn giảm đến 20%. Thiếu nước làm giảm lưu lượng máu lên não, khiến con người cảm thấy đau đầu, mệt mỏi, buồn ngủ và dễ cáu gắt.

 Rối loạn thân nhiệt

Nước là "chất làm mát" tự nhiên. Khi thiếu nước, cơ thể không thể tiết đủ mồ hôi để hạ nhiệt, dễ dẫn đến tăng thân nhiệt, kiệt sức do nóng hoặc say nắng – đặc biệt ở người lao động ngoài trời.

 Ảnh hưởng đến tim mạch

Khi nước giảm, thể tích máu cũng giảm theo, buộc tim đập nhanh hơn để duy trì huyết áp và cung cấp oxy cho tế bào. Tình trạng này kéo dài có thể làm tim mệt, dẫn đến rối loạn nhịp hoặc tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim ở người có bệnh nền tim mạch.

Tổn thương thận và gan

Thận cần nước để lọc độc tố và thải qua nước tiểu. Khi thiếu nước, độc tố tích tụ trong máu, nguy cơ sỏi thận, viêm thận hoặc suy thận cấp tăng cao. Gan cũng chịu ảnh hưởng vì phải xử lý chất thải trong môi trường cô đặc hơn, dễ sinh men gan cao.

Ảnh hưởng đến tiêu hóa và da

Nước giúp tạo dịch tiêu hóa và bôi trơn đường ruột. Thiếu nước khiến táo bón, đầy hơi, khó tiêu. Đồng thời, da trở nên khô sạm, mất độ đàn hồi, dễ xuất hiện nếp nhăn sớm – đây là một trong những nguyên nhân khiến da lão hóa nhanh.

Mất nước nặng: tình huống cấp cứu nguy hiểm

Nếu mất quá 10% lượng nước cơ thể, có thể xuất hiện:

• Huyết áp tụt, tim đập nhanh, thở gấp.
• Co giật, lú lẫn, ngất xỉu.
• Nhiệt độ cơ thể tăng cao.
• Trong trường hợp nặng có thể sốc do mất nước, nguy hiểm đến tính mạng

Cần uống bao nhiêu nước mỗi ngày là đủ?

Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, nhu cầu nước trung bình như sau:

• Người trưởng thành: 35–40ml nước/kg thể trọng mỗi ngày (tương đương 2–2,5 lít nước cho người 50–60kg).
• Trẻ em: 1–1,5 lít/ngày tùy tuổi.
• Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú: cần thêm 0,5–1 lít mỗi ngày.
• Người tập thể thao hoặc làm việc ngoài trời: nên bổ sung 200–250ml nước mỗi 20 phút vận động.

Lưu ý: Không nên uống quá nhiều cùng lúc, mà chia nhỏ 8–10 lần trong ngày. Ngoài nước lọc, có thể bổ sung nước qua canh, rau củ, trái cây tươi, nước điện giải (nếu đổ mồ hôi nhiều).

Khi nào nên gặp bác sĩ?

Cần đến cơ sở y tế ngay nếu có những dấu hiệu:

• Không tiểu trong 8 giờ hoặc nước tiểu rất sậm.
• Mệt lả, hoa mắt, tim đập nhanh, da lạnh.
• Sốt cao, tiêu chảy kéo dài, nôn liên tục.
• Lú lẫn, mất ý thức.
• Những tình trạng này cho thấy cơ thể đang mất nước nặng, cần bù nước bằng đường tĩnh mạch và điều trị y tế kịp thời.

Thiếu nước không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi mà còn âm thầm gây tổn thương cho nhiều cơ quan quan trọng.

Hãy tập thói quen uống nước đều đặn mỗi ngày, đặc biệt khi trời nóng, khi làm việc ngoài trời hoặc khi bị bệnh. Một cốc nước đúng lúc đôi khi chính là "liều thuốc" bảo vệ sức khỏe tốt nhất.

Nhóm người nào có nguy cơ bị mất nước trong mùa hè?

SKĐS - Mùa hè nóng nực, việc bổ sung nước là rất quan trọng giúp cơ thể đảm bảo được sự hoạt động bình thường. Những người có nguy cơ mất nước cần chú ý uống nước nhiều hơn.