Não là cơ quan trung ương điều khiển mọi hoạt động của cơ thể nhờ chức năng của các tế bào não. Các tế bào não được cung cấp đầy đủ ôxy và các chất dinh dưỡng bởi hệ thống mạch máu não. Khi mạch máu não bình thường, não được nuôi dưỡng tốt, cơ thể của chúng ta khỏe mạnh. Khi mạch máu não bị bệnh, hoạt động của các tế bào não bị ảnh hưởng ở các mức độ khác nhau, cơ thể của chúng ta sẽ rơi vào trạng thái rối loạn do mất chỉ đạo từ não bộ.
Đột quỵ não là gì?
Bình thường, dòng máu nuôi não lưu thông trong lòng mạch, đi từ động mạch tới hệ mao mạch mang ôxy, chất dinh dưỡng nuôi tế bào não và hồi lưu theo các tĩnh mạch để về tim.
Khi dòng máu não bị thoát ra ngoài lòng mạch sẽ gây chảy máu não. Khi dòng máu não bị tắc hoàn toàn và đột ngột sẽ gây nhồi máu não. Đó chính là hai dạng đột quỵ não (còn được gọi là tai biến mạch máu não): đột quỵ chảy máu não và đột quỵ thiếu máu não. Hai nhóm đột quỵ thiếu máu và chảy máu khác nhau hoàn toàn về nguyên nhân, cơ chế, chẩn đoán và cách thức cấp cứu điều trị. Trong mỗi nhóm đột quỵ lại có các dạng khác nhau, cũng đòi hỏi cách thức chẩn đoán điều trị khác nhau.
Thông thường, bệnh mạch máu não hình thành và phát triển một thời gian trước khi gây đột quỵ não, có thể có triệu chứng báo trước, nhưng cũng có thể không có triệu chứng gì cho đến khi đột quỵ xảy ra.
Nếu được phát hiện bệnh trước khi đột qụy có thể sẽ được tư vấn điều trị để hạn chế nguy cơ bị đột qụy. Như thế sẽ là lý tưởng vì tránh được tổn thương cho các tế bào não. Nếu không may đột quỵ não xảy ra thì đó là điều tồi tệ nhất vì các tế bào não đã bị tổn thương.
 |
Làm gì để phát hiện bệnh mạch máu não trước khi đột quỵ xảy ra?
Cần đi khám ở chuyên khoa mạch máu não nếu có hoặc nghi ngờ có triệu chứng về thần kinh.
Chẩn đoán hình ảnh não và mạch máu não là bắt buộc (mọi khám xét lâm sàng của bác sĩ chỉ có thể hướng đến các bệnh đang nghi ngờ chứ không khẳng định được bệnh cụ thể nào). Sự lưỡng lự làm hay không làm xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh não và mạch máu não có thể phải trả giá bằng tính mạng của bệnh nhân!
Hai phương pháp chẩn đoán hình ảnh não và mạch máu não hiệu quả và phổ biến nhất hiện nay là: chụp não và mạch máu não bằng máy cắt lớp (CT) đa dãy đầu dò (64 dãy hoặc cao hơn); chụp não và mạch máu não bằng máy cộng hưởng từ (MRI) thế hệ mới (1.5 tesla hoặc cao hơn). (Lưu ý: Cần lấy hình ảnh từ quai động mạch chủ trở lên để không bỏ sót tổn thương mạch máu não đoạn ngoài sọ).
 Khi dòng máu thoát ra ngoài lòng mạch sẽ gây đột quỵ chảy máu não. |
Để hạn chế tử vong và phòng tránh đột quỵ tái phát
Diễn biến của đột quỵ rất phức tạp, kể cả chuyên khoa sâu cũng không lường trước hết được mọi trường hợp. Vì vậy, khi có người bị đột qụy, không được để bệnh nhân tại nhà và điều trị theo kinh nghiệm dân gian, mà phải gọi cấp cứu 115 để đưa ngay bệnh nhân đến bệnh viện gần nhất có khả năng chẩn đoán và điều trị đột qụy.
Đột quỵ có hai dạng cơ bản: nhồi máu não (chiếm 80%) và chảy máu não (chiếm 20%), với các mức độ rất khác nhau, từ rất nhẹ (tự hồi phục, không di chứng) đến rất nặng (đe dọa tính mạng hoặc tử vong ngay). Vì thế, bắt buộc phải điều trị bệnh nhân tại bệnh viện có chuyên khoa bệnh mạch máu não.
Sau khi xác định được tình trạng đột quỵ của bệnh nhân, các bác sĩ sẽ quyết định cần được hồi sức cấp cứu nội khoa như thế nào? Có chỉ định can thiệp mạch máu não hoặc phẫu thuật sọ não cấp cứu không? Các phương pháp can thiệp mạch máu não bằng ống thông hoặc phẫu thuật sọ não có thể phải được thực hiện khẩn cấp cho bệnh nhân, song song với hồi sức tích cực đột quỵ não.
Đột quỵ não là bệnh rất nguy hiểm, diễn biến phức tạp, không dễ chẩn đoán chính xác và rất khó điều trị, vì vậy không nên để bệnh nhân ở nhà tự điều trị, không nên sử dụng các bài thuốc dân gian không có cơ sở khoa học, không nên dùng thuốc “an cung ngưu hoàng hoàn” khi cấp cứu bệnh nhân đột quỵ não (đã có bệnh nhân bị sặc khi vì người nhà cứ cố nhét thuốc vào miệng trong khi bệnh nhân đang ở trạng thái lơ mơ hôn mê). Tất cả các giai đoạn từ khi phát hiện bệnh nhân đột quỵ, vận chuyển bệnh nhân vào viện, thăm khám và xét nghiệm cấp cứu đến triển khai các phương pháp điều trị cấp cứu hồi sức tích cực cũng như can thiệp mạch hoặc phẫu thuật... đều cần thực hiện nhanh nhất trong phạm vi có thể, để cứu các tế bào não của bệnh nhân đang bị tổn thương và đe dọa tiếp tục tổn thương từng giây từng phút. Vì vậy với bệnh nhân đột quỵ, thời gian là vàng. Các nơ-ron thần kinh trong bộ não của chúng ta quý giá như thế nào thì thời gian lúc này quý như thế! Hãy chạy đua với thời gian! |
TS. Lê Văn Trường (Bệnh viện TW Quân đội 108)