Ông Nguyễn Văn Tân, Phó Tổng cục trưởng phục trách Tổng cục DS-KHHGĐ. (Nguồn ảnh: giadinh.net)
Nhiều người dân bày tỏ đồng tình với đề nghị của đại diện Bộ Y tế về việc bãi bỏ các quy định về hộ khẩu – điều kiện gây cản trở và hạn chế các quyền tiếp cận dịch vụ của người dân. Theo họ, hộ khẩu đã hết thời và cần phải thay đổi hoặc cải tiến để phù hợp với xu thế phát triển hiện nay của đất nước.
Liên quan đến vấn đề này, phóng viên báo Sức khỏe Đời sống đã có cuộc phỏng vấn ông Nguyễn Văn Tân - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế).
PV: Thưa ông, xuất phát từ lý do nào mà ông lại đề xuất bãi bỏ các quy định về hộ khẩu?
Ông Nguyễn Văn Tân: Tôi nghĩ, tất cả những gì gây cản trở cho người dân cần phải bỏ, trong đó có quy định về hộ khẩu. Quản lý hộ khẩu là một cách quản lý phù hợp ở một giai đoạn nhất định, đặc biệt trong thời bao cấp. Ngày xưa, hộ khẩu đồng nghĩa với việc có tem phiếu, sổ gạo và rất nhiều thứ khác nữa. Tuy nhiên, nếu kéo quá dài cách quản lý hộ khẩu nói chung sẽ hạn chế quyền công dân, hạn chế các dịch vụ tiếp cận của người dân.
Chúng ta thực hiện cơ chế thị trường định hướng XHCN quản lý hộ khẩu không còn phù hợp nữa, chúng ta cần phải thay đổi hoặc có cách quản lý tốt hơn. Hiến pháp đã quy định tôn trọng tuyệt đối quyền tự do cư trú của mọi công dân. Người dân có quyền tự do cư trú ở bất cứ nơi đâu trên lãnh thổ Việt Nam như họ mong muốn, nhưng họ phải đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước nơi mình cư trú, đấy là yêu cầu quan trọng nhất.
Sổ hộ khẩu liên quan tới rất nhiều quyền công dân khác, quyền tiếp cận những dịch vụ xã hội cơ bản. Ví dụ như giáo dục, dịch vụ cung cấp y tế và bảo trợ xã hội khác.
PV: Ông có nghĩ rằng, bỏ hộ khẩu hoặc cải tiến cách quản lý hộ khẩu đồng nghĩa với việc giảm chi phí đi lại cho người dân hơn không?
Ông Nguyễn Văn Tân: Đúng vậy. Hiện nay, những người di cư đến đều phải chi trả nhiều hơn cho các dịch vụ hành chính và các dịch vụ xã hội so với người sở tại. Điều tra mức sống dân cư năm 2008 cho thấy, người di cư chi phí bình quân gấp 1,4 lần so với người sở tại. Tuy nhiên, cũng có một số ý kiến cho rằng, các địa phương cần xóa bỏ những thứ liên quan tới hộ khẩu, nhưng các địa phương không làm được mà phải cần một chính sách đồng bộ từ Trung ương đến địa phương.
Thực ra, hộ khẩu không có lỗi mà chúng ta cần cải tiến cách làm cho phù hợp với hiện tại như các nước trên thế giới đang làm. Chúng ta phải làm thế nào để quản lý dân cư một cách chặt chẽ nhưng đồng thời không gây cản trở tới sự phát triển của đất nước.
Theo tôi, công tác quản lý cần đáp ứng mấy yêu cầu sau: tất cả cư dân đều được quản lý, không lẫn với bất kỳ ai, đảm bảo quyền tự do cư trú của mọi công dân. Đây là cách quản lý của các quốc gia văn minh, họ đã đi trước Việt Nam rất nhiều năm. Trên thực tế, chúng ta đã có cách quản lý này nhưng chúng ta chưa vận dụng nhiều.
Năm 1997, Chính phủ Nauy đã giúp Việt Nam chạy thử nghiệm và chuyển giao công nghệ kỹ thuật đăng ký dân số và cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia tại 3 tỉnh: Hà Tây (cũ), Tây Ninh và Bình Thuận. Dữ liệu này chúng tôi đã chuyển cho Bộ Công an. Theo đó, mỗi người dân khi sinh ra đều được cấp 1 mã số định danh (ID number). Mã số định danh này sẽ gắn liền từ khi đứa trẻ sinh ra tới khi về già và mất đi, quản lý mới chặt chẽ. Con số đó theo suốt đời, để phân biệt cá nhân để quản lý một cách tốt đẹp nhất về thuế, an sinh xã hội, việc làm, đăng ký xe, bằng lái.
Ở nước ngoài mỗi người đều có 1 mã ID number, để không lẫn với bất kỳ ai khác. Hiện ở Việt Nam chúng ta chưa có ID number mà mới chỉ có quản lý thẻ căn cước cá nhân họ cấp mã đó cho mọi người nhưng chưa đủ quét 100% dân số. Hiện nay, rất nhiều quốc gia trên thế giới thực hiện cách quản lý hiện đại này và chỉ giao cho duy nhất 1 cơ quan thực hiện. Ở Việt Nam thì quá nhiều ngành, nhiều cơ quan đều muốn quản lý, dẫn đến chồng chéo và không bao quát hết được. Nếu chúng ta quản lý được như vậy rất tốt.
PV: Như ông nói, nếu bỏ hộ khẩu, nhiều người sẽ đổ xô vào các đô thị lớn dẫn đến tình trạng quá tải?
Ông Nguyễn Văn Tân: Đó là quy luật tất yếu của tự nhiên, chúng ta không thể làm khác được. Bởi quyền cư trú là quyền của công dân dù ở nông thôn hay thành phố. Họ có quyền chọn nơi nào phù hợp với cuộc sống của họ. Ngoài ra, đó cũng là tất yếu của sự phát triển kinh tế xã hội. Vì thế, chúng ta không thể dùng biện pháp hành chính để ngăn cản chuyện đó, chúng ta phải hỗ trợ cho quá trình đó. Điều quan trọng là lãnh đạo chính quyền đô thị phải là người xây dựng quy hoạch, chủ động đón dòng người di cư vào đô thị phù hợp quy luật tự nhiên. Chiến lược của Việt Nam là thúc đẩy đô thị hóa. Đô thị hóa cũng là 1 chỉ tiêu đánh giá tốc độ phát triển của một quốc gia.
PV: Xin cảm ơn ông?
