Bồ hoàng là vị thuốc thông dụng nhất từ cây cỏ nến là phấn hoa lấy từ hoa đực. Nhân dân thường thu hái vào khoảng tháng 4 - 6, cắt lấy phần trên của bông hoa (gọi là phần hoa đực) rồi đem về phơi khô. Sau đó, tiếp tục giũ hoặc giã rồi rây qua rây, lấy phần phấn hoa và phơi lần nữa, bảo quản dùng dần.
Cỏ nến còn có tên khác như bồ thảo, hương bồ thảo, bồ hoàng. Cỏ nến hơi giống cây cói (cây lác), cao từ 1,5 - 3m, có thân rễ. Lá dài, hẹp. Hoa đơn tính cùng gốc, họp thành bông riêng cách nhau 0,6 - 5,5cm, nằm cùng trên cùng một trục chung: Bông đực ở trên, bông cái ở dưới. Nhị ở hoa đực bao bọc bởi những lông ngắn màu vàng nâu, bông cái có lông nhạt hơn. Quả nhỏ, hình thoi, khi chín nở theo chiều dọc. Cây mọc hoang nhiều ở miền Bắc nước ta.
Theo Đông y, bồ hoàng có vị ngọt, tính bình, có tác dụng hoạt huyết, cầm máu, chữa hành kinh đau bụng, tiểu tiện khó, ghẻ ngứa...
Một số đơn thuốc thường dùng
Cầm máu (trong trường hợp tiểu tiện ra máu, đại tiện ra máu, chảy máu cam): Bồ hoàng 5g, cao ban long 4g, cam thảo 2g, nước 600ml. Sắc còn 200ml. Chia 2 - 3 lần uống trong ngày có tác dụng cầm máu và giảm bớt lượng huyết xuất ra.
Chữa chảy máu cam: Bồ hoàng sao trộn với thanh đại (bột màu xanh lam chế từ cây chàm mèo), lượng bằng nhau. Mỗi lần uống 8g với nước ấm.
Chữa hành kinh đau bụng, kinh nguyệt không đều: Dùng bồ hoàng và lá lốt liều lượng bằng nhau. Bồ hoàng sao vàng, tán mịn; lá lốt tẩm muối sao, tán mịn; trộn đều 2 thứ, luyện với mật thành viên cỡ đốt ngón tay (khoảng 9g). Trước mỗi kỳ kinh khoảng một tuần, mỗi ngày uống 2 lần vào sáng sớm và buổi tối trước khi đi ngủ, mỗi lần uống 1 viên, chiêu thuốc bằng nước sôi còn ấm; uống liên tục trong 5 ngày. Thích hợp với chứng hành kinh đau bụng, rối loạn kinh nguyệt do hư hàn.
Trị ghẻ ngứa: Bồ hoàng 25g (sao đen) rắc vào chỗ ghẻ ngứa. Ngày làm 1 - 2 lần.Thực hiện đến khi vết ghẻ giảm ngứa, khô, không lở loét.
Lưu ý: Bồ hoàng có tác dụng cầm máu tốt. Tuy nhiên khi dùng phải có hướng dẫn cụ thể của thầy thuốc Đông y có uy tín.Chỉ nên dùng trong thời gian ngắn để cầm máu.Nếu bị tiểu tiện, đại tiện ra máu hoặc chảy máu cam, người bệnh nên đến cơ sở y tế để khám xác định nguyên nhân để có biện pháp điều trị phù hợp.
Bác sĩ Thanh Xuân
