Cuốn sách là tập hợp các bài viết, các hình ảnh và tư liệu lịch sử được ông tìm tòi, thu thập trên hành trình đi quay phim của ông cách đây đã 50 năm, nhiều tư liệu đã được ông dựng thành phim...
Nghệ sĩ Nhân dân Đào Trọng Khánh sinh năm 1940 tại Kiến Thụy, Hải Phòng. Với những đóng góp cho điện ảnh Việt Nam nói chung và lĩnh vực phim tài liệu nói riêng, ông đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân (2000) và trao tặng Giải thưởng Nhà nước (2007).
Đất & Người được chia thành 2 phần. Phần 1 là tập hợp các bài viết bằng góc nhìn khác thấm đẫm “tinh thần nhân văn cao cả” về Cách mạng, về Chủ tịch Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng… về giá của chiến thắng là cái chết trước giây phút hòa bình của những người dân vô tội và cả của những người lính ở hai bên chiến tuyến trưa ngày 30.4.1975 lịch sử.
Phần 2 là các bài viết về bạn bè – nghệ sĩ đồng nghiệp như Võ An Ninh, Nguyễn Tư Nghiêm, Hồng Sến, Lưu Quang Vũ, Thi Hoàng, Thanh Tùng… Đào Trọng Khánh bắt được đặc điểm nhân vật rất tinh, ai cũng có hình thù, thần thái không lẫn vào đâu được: “Nguyên Hồng uống rượu say, đứng ngay râu nhìn dòng sông Tam Bạc”; “Thanh Tùng áo thợ lấm những vết dầu mỡ, lúc đọc thơ mắt đỏ lên như không biết gì”…Ông cũng viết nhiều về Hải Phòng – nơi ông sinh ra và lớn lên, những Sở Dầu, Sáu Kho, Chợ Sắt, Tam Bạc. Đi dọc đất nước, ở đâu ông cũng thấy những hòn đá vọng phu: “Đó là những người vợ lính, chồng đi mãi không về, ôm con lên núi ngóng trông, lâu ngày rồi cả mẹ lẫn con đều hóa đá. Trên thế giới, có lẽ chỉ có những dân tộc nào hiền lành, bị chiến tranh biến thành thảm họa, mới sinh ra những huyền thoại thủy chung đau lòng như vậy suốt mấy ngàn năm”…
Bìa cuốn sách
Cuốn sách dày gần 500 trang, bìa là tranh Tam bạc của họa sĩ Lưu Công Nhân và phụ bản là những minh họa của các họa sĩ Trịnh Tú, Hoàng Phượng Vỹ, Nguyễn Thị Hiền, Đặng Tiến, Phạm Trần Quân với lời đề tựa của họa sĩ Lê Thiết Cương: “Trong cuốn sách này, Đào Trọng Khánh không hề nhắc đến Bát Nhã, Kim Cương, nhưng tư tưởng nhà Phật mà ông yêu thích đã tan chẩy trong ông cho nên Đào Trọng Khánh đã đi qua sự nhìn – thấy để đến nhìn – không nhìn, nhìn – không. Chỉ khi nhìn – không thì trạng thái thi nhân mới xuất hiện để tưởng tượng, hồi tưởng, liên tưởng, để “bịa”, để vô lý, “vô nghĩa” lên ngôi. Nhìn – không chính là thi ca, là con mắt của thơ. Đào Trọng Khánh dù làm văn làm báo làm điện ảnh thì đó cũng chỉ là thân cây, là cành, là ngọn. Gốc của Khánh là một thi nhân”.
Cùng với buổi ra mắt sách, tại Hội trường Nhà xuất bản Hội Nhà văn, (65 Nguyễn Du, Hà Nội) ngày 10/6 sẽ là triển lãm trưng bày gần 40 bức ảnh chân dung Đào Trọng Khánh do nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán chụp trong 20 năm (2000 - 2020).
