Trong những bản làng xa xôi, nơi mà tiếng xe cấp cứu vẫn còn xa lạ và đường đến trạm y tế xã có khi mất nửa ngày đi bộ, đội ngũ cô đỡ thôn bản đã trở thành điểm tựa không thể thiếu cho sản phụ và trẻ sơ sinh ở vùng dân tộc thiểu số.
Cô đỡ thôn bản giúp giảm tỷ lệ tử vong mẹ và trẻ sơ sinh tại vùng dân tộc thiểu số
Đối với vùng dân tộc thiểu số, cô đỡ thôn bản đóng vai trò then chốt trong việc giảm tỷ lệ tử vong mẹ và trẻ sơ sinh. Nhờ am hiểu ngôn ngữ, văn hóa địa phương, tận tụy, tận tâm, có mặt đúng lúc… cộng với việc được đào tạo chuyên môn cơ bản, cô đỡ thôn bản có vai trò tích cực trong việc vận động phụ nữ mang thai đi khám thai định kỳ, sinh con tại cơ sở y tế, đồng thời phát hiện sớm các dấu hiệu nguy hiểm để chuyển tuyến kịp thời.
Chính nhờ vậy, từ lâu cô đỡ thôn bản đã trở thành cầu nối giữa ngành y tế và cộng đồng, góp phần quan trọng trong việc giảm tử vong mẹ và trẻ sơ sinh ở vùng dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa.

Cô đỡ thôn bản đang kiểm tra sức khỏe cho bà mẹ và trẻ em sau sinh.
Cô đỡ thôn bản trở thành lực lượng y tế tuyến đầu
Nhờ được đào tạo bài bản về chăm sóc thai kỳ, sinh đẻ an toàn và sơ cấp cứu ban đầu, cô đỡ thôn bản có khả năng tiếp cận, theo dõi, tư vấn cho phụ nữ mang thai ngay tại cộng đồng. Họ thường xuyên đến từng hộ gia đình, đặc biệt là những hộ khó khăn, để vận động sản phụ đi khám thai đúng lịch.
Thay vì đợi người dân đến trạm y tế, cô đỡ thôn bản chủ động "đi từng ngõ, gõ từng nhà", nói chuyện bằng tiếng dân tộc, giải thích nhẹ nhàng, gần gũi, giúp sản phụ hiểu được tầm quan trọng của việc khám thai định kỳ để phát hiện và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.
Nhiều địa phương đã ghi nhận kết quả tích cực từ hoạt động này. Bên cạnh việc vận động, cô đỡ thôn bản còn là "tai mắt" y tế tại cơ sở. Họ được đào tạo để nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường như phù chân, cao huyết áp, đau bụng dữ dội, chảy máu... từ đó hướng dẫn sản phụ đến khám kịp thời hoặc phối hợp với trạm y tế để chuyển tuyến.
Nhiều trường hợp tai biến sản khoa đã được ngăn chặn nhờ sự can thiệp sớm từ cô đỡ thôn bản, góp phần giảm rõ rệt tỷ lệ tử vong mẹ và sơ sinh tại những nơi còn thiếu thốn nhân lực y tế.

Cô đỡ thôn bản đóng vai trò quan trọng ở các địa bàn vùng sâu, vùng xa.
Hiệu quả của cô đỡ thôn bản không chỉ nằm ở con số thống kê, mà còn thể hiện qua sự thay đổi nhận thức của cộng đồng. Họ là cầu nối giữa y tế hiện đại và tập quán truyền thống, giúp người dân tiếp cận kiến thức khoa học một cách hiệu quả hơn.
Cô đỡ thôn bản: Cần được đào tạo định kỳ và hỗ trợ tài chính
Tuy nhiên, hiện nay đội ngũ cô đỡ thôn bản đang đối mặt với nhiều khó khăn: Không có chế độ đãi ngộ ổn định, phần lớn làm việc theo hình thức bán chuyên trách, kinh phí hỗ trợ đào tạo và hoạt động ngày càng bị cắt giảm ở một số địa phương. Trong khi đó, áp lực nhiệm vụ lại ngày một tăng khi chính sách y tế hướng tới bao phủ toàn dân và giảm chênh lệch vùng miền.
Cần thiết có một chiến lược rõ ràng từ Trung ương: thể chế hóa vai trò cô đỡ thôn bản trong hệ thống y tế cơ sở, đưa họ vào kế hoạch nhân lực y tế cộng đồng, đảm bảo được đào tạo định kỳ và hỗ trợ tài chính tối thiểu để duy trì động lực.
Cô đỡ thôn, bản có những nhiệm vụ gì?
Cô đỡ thôn, bản có nhiệm vụ tham gia chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em và các hoạt động y tế tại thôn, bản.
Bên cạnh đó, tham gia khám bệnh, chữa bệnh tại thôn, bản, trong đó đối với người dân tại thôn, bản, phát hiện các dấu hiệu nguy hiểm, thực hiện sơ cứu ban đầu khi cấp cứu và tai nạn; tham gia chuyển tuyến với các trường hợp cấp cứu.
Đối với bà mẹ và trẻ em tại thôn, bản, phát hiện thai nghén sớm, khám thai; lập phiếu theo dõi thai sản, tư vấn, vận động các phụ nữ mang thai đi khám thai ít nhất 4 lần/thai kỳ và đến đẻ tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; quản lý thai nghén, phát hiện những trường hợp thai có nguy cơ cao, xử trí ban đầu và chuyển đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh kịp thời.
Phát hiện các dấu hiệu nguy hiểm ở bà mẹ và thai nhi trong chuyển dạ, xử trí ban đầu, thông báo trạm y tế xã hỗ trợ, huy động người nhà/người dân tại cộng đồng chuyển bà mẹ đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh kịp thời.
Xử trí ban đầu các tai biến trong trường hợp đẻ rơi không kịp đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh để sinh đẻ và hỗ trợ chuyển đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh kịp thời; đỡ đẻ thường ngôi chỏm cho phụ nữ có thai khi chuyển dạ không thể đến hoặc không kịp đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh để sinh đẻ; hướng dẫn gia đình xử lý chất thải y tế phù hợp với điều kiện thực tế của thôn, bản.
Khám và xử trí, chăm sóc bà mẹ và trẻ sơ sinh tại nhà sau đẻ; hướng dẫn, tư vấn vệ sinh phụ nữ, các biện pháp phòng chống nhiễm khuẩn đường sinh sản và các bệnh lây truyền qua đường tình dục; hướng dẫn, tư vấn chế độ ăn bổ sung hợp lý cho trẻ; cấp phát các sản phẩm chứa sắt/axit folic cho phụ nữ mang thai, bà mẹ, các sản phẩm phòng, chống và điều trị suy dinh dưỡng cho trẻ em theo hướng dẫn của Trạm y tế xã (nếu có), kết hợp hướng dẫn, kiểm tra theo dõi tại hộ gia đình;...