Một trong những nguyên nhân khiến béo phì trở thành gánh nặng y tế – xã hội hiện nay là do người dân vẫn chưa hiểu đúng bản chất của căn bệnh này. PGS.TS. Nguyễn Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Phẫu thuật Tiêu hóa, Chủ nhiệm Khoa Phẫu thuật Ống Tiêu hóa - Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 – người có hơn 35 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực y khoa và được xem là người tiên phong trong lĩnh vực điều trị bệnh béo phì, chỉ ra ba quan niệm sai lầm phổ biến từ phía bệnh nhân đang cản trở quá trình điều trị béo phì tại Việt Nam.
Thứ nhất, quan niệm "chỉ cần ăn ít, tập nhiều là hết béo phì". Thứ hai, quan niệm "béo phì là lỗi của bản thân do thiếu ý chí và lười biếng". Thứ ba, quan niệm "chỉ đi khám khi cơ thể không khỏe".
PGS.TS. Nguyễn Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Phẫu thuật Tiêu hóa, Chủ nhiệm Khoa Phẫu thuật Ống Tiêu hóa, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, đồng tác giả nghiên cứu ACTION-Vietnam, chia sẻ kết quả nghiên cứu.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), béo phì là một bệnh mạn tính phức tạp, được xác định bởi tình trạng tích tụ mỡ quá mức, gây suy giảm sức khỏe. Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (AMA) cũng xác định, béo phì là căn bệnh cần nỗ lực điều trị và phòng ngừa. Với cơ sở khoa học như vậy, bác sĩ Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh, ba quan niệm trên dẫn đến việc bệnh nhân tự trách, trì hoãn việc thăm khám, kéo theo hệ lụy cho sức khỏe và tính mạng.
PGS.TS. Nguyễn Anh Tuấn phân tích: "Bệnh béo phì liên quan đến nhiều yếu tố như chuyển hóa, nội tiết tố, di truyền và tâm lý, không chỉ đơn thuần là giảm số cân, là ăn ít hay tập luyện nhiều hơn. Nếu không can thiệp hiệu quả, người bệnh sẽ phải đối mặt với một tương lai mang nhiều nguy cơ sức khỏe - đột quỵ, thiếu máu cục bộ, đái tháo đường típ 2, gan nhiễm mỡ không do rượu, đặc biệt là các bệnh ung thư phổ biến như ung thư vú, đại tràng, tuyến giáp".
Nhiều nghiên cứu chỉ ra, béo phì có thể làm giảm 8 năm tuổi thọ. Theo thống kê năm 2019, riêng tại Việt Nam đã ghi nhận gần 38.000 ca tử vong liên quan trực tiếp đến thừa cân, béo phì. Trong đó, đột quỵ chiếm gần 14.000 ca, bệnh tim mạch và thiếu máu cục bộ hơn 6.000 ca, đái tháo đường khoảng 6.500 ca, chưa kể các loại ung thư liên quan đến béo phì ngày càng gia tăng.
Không dừng ở con số tử vong, béo phì còn khiến người dân Việt Nam mất hơn 1,2 triệu năm sống khỏe mỗi năm – một minh chứng cho gánh nặng y tế, kinh tế và xã hội mà căn bệnh mạn tính này gây ra. Các chuyên gia cảnh báo, béo phì đã trở thành nhóm yếu tố nguy cơ gây tử vong tăng nhanh tại Việt Nam, vượt cả tăng huyết áp, tăng đường huyết hay hút thuốc.
Các chuyên gia trao đổi và thảo luận tại sự kiện Công bố Báo cáo Nghiên cứu ACTION-Vietnam, đưa ra những giải pháp nhằm thu hẹp khoảng cách trong chăm sóc bệnh béo phì.
Với vai trò đồng tác giả của Nghiên cứu ACTION-Vietnam – Nghiên cứu nhận thức, thái độ, hành vi và rào cản trong điều trị bệnh béo phì tại Việt Nam, bác sĩ Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh: "Hệ lụy của bệnh béo phì không chỉ về thể chất mà còn chồng chất về tinh thần. Một nửa số người béo phì theo khảo sát Nghiên cứu ACTION-Vietnam tin rằng cân nặng làm giảm hình ảnh năng động, khỏe mạnh trong mắt người khác. Tâm lý tự ti khiến họ thu mình, né tránh sinh hoạt tập thể, khó tham gia lao động và hoạt động cộng đồng".
Cũng theo kết quả của nghiên cứu, người bệnh mất trung bình 2 năm từ lúc nhận ra vấn đề cân nặng đến khi chia sẻ với bác sĩ, thậm chí có những trường hợp chung sống với thừa cân, béo phì hơn 5 năm mới tìm đến sự hỗ trợ tư vấn bài bản. Điều gì xảy ra trong những năm im lặng ấy? "Đó là sự tăng cân không kiểm soát, tăng đường huyết, gan nhiễm mỡ, rối loạn chuyển hóa, khó thở, ngưng thở khi ngủ. Khi người bệnh tìm đến bác sĩ, họ thường đã bước vào giai đoạn xuất hiện biến chứng, tốn kém hơn, điều trị phức tạp hơn", bác sĩ Nguyễn Anh Tuấn cho hay.
Muốn phá vỡ vòng luẩn quẩn này, cần thay đổi cách tiếp cận bệnh ngay từ điểm khởi đầu. Người bệnh và bác sĩ nên chủ động hơn, nhạy cảm hơn trong tiếp cận, trao đổi. Nghiên cứu ACTION-Vietnam cho thấy khi bác sĩ mở lời đúng cách, 73% bệnh nhân cảm thấy tích cực, 36% được truyền động lực, gần 40% cảm thấy hy vọng và tin tưởng hơn vào liệu trình điều trị. Điều đó chứng minh, mỗi cuộc trò chuyện về cân nặng, nếu bắt đầu đúng, có thể là bước ngoặt cho cả hành trình sức khỏe lâu dài.
"Hãy nhìn nhận béo phì là một bệnh lý mạn tính cần được điều trị đa ngành, toàn diện, thay vì xem đó là 'chuyện riêng' của mỗi cá nhân. Sự thấu hiểu, kế hoạch điều trị phù hợp và sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên gia nội ngoại khoa, dinh dưỡng, vận động và tâm lý chính là những mắt xích then chốt, giúp người bệnh không còn đơn độc", bác sĩ Nguyễn Anh Tuấn chia sẻ.
Sự kiện Công bố Báo cáo Nghiên cứu ACTION-Vietnam diễn ra vào cuối tháng 6/2025.
Thu Nguyễn