Tỷ lệ thiếu máu dinh dưỡng cao ở trẻ
Tại Việt Nam, theo báo cáo tại Hội nghị công bố kết quả Tổng điều tra dinh dưỡng toàn quốc 2019 - 2020, ở nhóm trẻ dưới 5 tuổi có đến 60% trẻ thiếu kẽm cứ 3 trẻ có 1 trẻ thiếu sắt, thiếu sắt thường đi đôi với thiếu kẽm và ngược lại. Việc thiếu các vi chất điển hình cho quá trình tạo máu nên dẫn đến tình trạng thiếu máu dinh dưỡng ở trẻ em vẫn ở mức cao đáng quan tâm.
Chia sẻ về độ tuổi trẻ thường mắc thiếu máu dinh dưỡng, TS.BS Dương Bá Trực - nguyên Trưởng khoa Huyết học lâm sàng- Bệnh viện Nhi TW cho rằng: “Trẻ càng nhỏ, tỷ lệ thiếu máu dinh dưỡng càng cao. Trẻ thiếu máu dinh dưỡng gặp nhiều nhất từ khi mới sinh đến 5 tuổi”.
Ở độ tuổi này, trẻ dễ gặp các vấn đề nhiễm trùng, khi bị nhiễm trùng, virus, vi khuẩn tận rút sắt kẽm để làm nguyên liệu sinh sôi và phát triển, nếu không bổ sung đầy đủ trẻ có nguy cơ thiếu cao. Bên cạnh đó, ở độ tuổi này, trẻ gặp tình trạng biếng ăn, đây cũng là nguyên nhân dễ thiếu vi chất dinh dưỡng ở trẻ đặc biệt là kẽm và sắt.
TS.BS Dương Bá Trực - nguyên Trưởng khoa Huyết học lâm sàng - Bệnh viện Nhi TW chia sẻ về một số vấn đề trong chẩn đoán thiếu máu ở trẻ em và một số hướng xử lý tại hội thảo khoa học “Cập nhật chẩn đoán và điều trị thiếu máu ở trẻ em”.
Trong nghiên cứu của tổ chức dinh dưỡng Đông Nam Á Seanuts: Bữa ăn hàng ngày của trẻ em Việt chỉ đáp ứng 50% nhu cầu vi chất dinh dưỡng, đặc biệt các vi chất như kẽm và sắt.
Sắt là thành phần cấu tạo của hemoglobin, myoglobin, protein, enzyme… trong cơ thể. Chúng có nhiệm vụ vận chuyển oxy trong máu đến các tế bào, tham gia giải phóng năng lượng, tham gia chuyển hóa DNA cùng nhiều chức năng khác. Thiếu sắt, cơ thể không có đủ nguyên liệu sản xuất hemoglobin gây thiếu máu dinh dưỡng.
Bên cạnh yếu tố sắt, vi chất kẽm cũng được nghiên cứu đóng vai trò tham gia cấu tạo và phát triển tế bào hồng cầu. Theo nhiều nghiên cứu, trẻ bị thiếu máu có nồng độ kẽm trung bình trong huyết thanh thấp hơn đáng kể so với trẻ không bị thiếu máu. Vì vậy, trẻ thiếu kẽm cũng có nguy cơ bị thiếu máu dinh dưỡng.
Dấu hiệu nhận biết trẻ thiếu máu dinh dưỡng
Theo BS Dương Bá Trực, cha mẹ rất khó phát hiện trẻ thiếu các vi chất dinh dưỡng trong quá trình nuôi con. Khi có những biểu hiện, thì tình trạng thiếu vi chất đã diễn ra trong thời gian dài.
Thiếu máu nhẹ không ảnh hưởng đến đời sống quá nhiều nhưng nếu thiếu máu kéo dài sẽ khiến trẻ chậm phát triển thể lực do không đủ cung cấp oxy cho cơ thể. Não nếu không được cung cấp đủ oxy sẽ khiến trẻ mệt mỏi khi học, giảm trí nhớ, giảm trí thông minh. Khi lớn lên, khả năng tư duy không thể bằng những trẻ không gặp tình trạng thiếu máu.
Trẻ nhỏ sau 6 tháng tuổi, tỷ lệ thiếu kẽm và sắt tăng cao và thường thiếu cùng nhau.
Tình trạng thiếu máu dinh dưỡng là hậu quả của trẻ đã thiếu vi chất dinh dưỡng đặc biệt là sắt, kẽm dài ngày. Một số dấu hiệu nhận biết trẻ đang thiếu máu dinh dưỡng như sau:
- Dấu hiệu trên da và niêm mạc: Da xanh, lòng bàn tay nhợt, niêm mạc nhợt
- Dấu hiệu thiếu oxy: Lừ đừ, kém tập trung khi làm việc hoặc học tập, kém vận động, mệt mỏi, nhịp tim nhanh, thở nông, khó thở khi gắng sức...
- Dấu hiệu thiếu dinh dưỡng: Biếng ăn, đứng cân hay sụt cân, môi khô, lưỡi láng, mất gai, móng biến dạng- dẹt, có khía, tóc khô dễ rụng, dễ gãy... Trẻ dưới 2 tuổi chậm biết ngồi, biết đi, chậm tăng trưởng cân nặng chiều cao,...
- Dấu hiệu về đề kháng: Dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, mắc các bệnh lý hô hấp do sức đề kháng kém.
Để phòng, chống tình trạng thiếu máu dinh dưỡng ở trẻ, TS.BS Dương Bá Trực khuyến nghị cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng.
Ở giai đoạn trẻ ăn dặm, trẻ cần được ăn dặm một cách toàn diện, đủ dinh dưỡng, đủ sắt, kẽm, protein, vitamin, tinh bột,...
Trong đó, cha mẹ có thể lựa chọn các loại thực phẩm giàu sắt, kẽm như các loại thực phẩm có nguồn gốc động vật như thịt bò, thịt lợn, gan, các loại hải sản cua ghẹ, hàu... và các loại rau có lá xanh đậm như cải xoăn, bông cải xanh, rau bina,... Bác sĩ cũng khuyến cáo trẻ trong 1 năm đầu nên được xét nghiệm máu ít nhất 2 lần để phát hiện sớm những nguy cơ tiềm ẩn như thiếu máu dinh dưỡng.
Cha mẹ cần chú ý đến vấn đề dinh dưỡng để bổ sung dự phòng kẽm và sắt cho nhu cầu hàng ngày của trẻ
Theo khuyến cáo sử dụng trong phác đồ “Thiếu máu dinh dưỡng trẻ em” do khoa khám tư vấn dinh dưỡng Viện Dinh dưỡng Quốc gia phát hành vào tháng 12/2021 nên bổ sung dự phòng kẽm và sắt cho nhu cầu hàng ngày với tỷ lệ cân bằng 1:1 để tránh việc thiếu hụt sắt kẽm kéo dài ảnh hưởng đến tốc độ phát triển của trẻ và phòng ngừa nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt (thiếu máu dinh dưỡng).
