PGS.TS. Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia.
Bệnh gan nhiễm mỡ được xác định khi lượng chất béo chiếm hơn 5-10% trọng lượng của gan. Gan nhiễm mỡ không do rượu là một dạng tổn thương gan do mỡ tích tụ quá nhiều, không liên quan đến việc sử dụng rượu bia.
Hiện nay, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu là nguyên nhân phổ biến nhất gây tăng men gan. Gan nhiễm mỡ không do rượu ở giai đoạn đầu thường không gây ảnh hưởng rõ rệt tới sức khỏe của người bệnh. Tuy nhiên, khoảng 15-20% trường hợp mắc bệnh có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ không do rượu dẫn đến xơ gan hoặc ung thư gan.
1. Nguyên tắc dinh dưỡng cho người bệnh gan nhiễm mỡ
Khi mắc gan nhiễm mỡ đơn thuần, không có viêm gan nhiễm mỡ không do rượu, không có xơ hóa gan, người bệnh cần có chế độ ăn lành mạnh và hoạt động thể lực, chưa cần điều trị thuốc. Đối với bệnh nhân nhân gan nhiễm mỡ không do rượu mà bị dư cân, béo phì, giảm 7-10 % cân nặng là mục tiêu điều trị, làm giảm men gan và cải thiện mô học gan.
Dinh dưỡng có vai trò quan trọng giúp nuôi dưỡng gan khỏe mạnh, ngăn ngừa các bệnh lý tại gan như gan nhiễm mỡ. Theo đó, cần tiêu thụ những thực phẩm phù hợp và tránh những thực phẩm có thể gây tổn thương gan.
Một chế độ ăn uống lành mạnh và cân đối sẽ giúp giảm lượng mỡ trong gan, cải thiện chức năng gan và hỗ trợ giảm cân (nếu cần). Các nguyên tắc cơ bản bao gồm:
- Kiểm soát calo: Hạn chế các loại thực phẩm giàu năng lượng, đặc biệt là đồ ăn nhanh để tránh tích tụ mỡ thừa.
- Giảm đường và tinh bột tinh chế: Đường và tinh bột chuyển hóa thành chất béo trong cơ thể, gây hại cho gan.
- Tăng cường chất xơ: Chất xơ giúp cải thiện chức năng tiêu hóa, ổn định đường huyết và làm giảm sự hấp thu chất béo. Chế độ ăn nhiều chất xơ: rau xanh 400 g/ ngày + 200-300 g quả chín. Nên chọn gạo lứt + bánh mì đen để chế độ ăn giàu chất xơ.
- Chọn chất béo lành mạnh: Thay thế chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa bằng chất béo không bão hòa. Nên tăng cường chất béo lành mạnh, giàu chất béo không no bằng cách:
- Tăng cường ăn cá: 3 lần ăn cá hay hải sản/1 tuần
- Ăn thêm các loại các hạt tốt: hạt lạc, vừng, mắc ca, óc chó….
2. Những thực phẩm người bị gan nhiễm mỡ nên ăn
Để giúp gan khỏe mạnh, người bệnh gan nhiễm mỡ nên ưu tiên những loại thực phẩm sau:
- Rau xanh và trái cây: Cung cấp nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa giúp bảo vệ gan khỏi tổn thương. Các loại rau lá xanh như rau bina (cải bó xôi) đặc biệt tốt cho gan. Người bị gan nhiễm mỡ nên ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi để có chất xơ kích thích nhu động ruột, tránh táo bón, phòng chống bệnh xơ vữa động mạch.
- Ngũ cốc nguyên hạt: Gạo lứt, yến mạch, lúa mạch... chứa nhiều chất xơ, giúp giảm đường huyết và giảm tích tụ mỡ ở gan.
- Cá béo: Cá hồi, cá ngừ, cá mòi... giàu omega-3, một loại chất béo lành mạnh có tác dụng giảm viêm và mỡ trong gan.
- Dầu ô liu: Sử dụng ô liu giàu chất béo không bão hòa đơn, tốt cho tim mạch và gan.
- Quả hạch và hạt: Quả óc chó, hạt lanh, hạt hướng dương cung cấp vitamin E và các chất béo có lợi, giúp giảm viêm.
- Tỏi và nghệ: Tỏi và nghệ đều chứa các hợp chất có khả năng chống oxy hóa, hỗ trợ gan hoạt động tốt hơn.
Người bệnh gan nhiễm mỡ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị hoặc chuyên gia dinh dưỡng về chế độ ăn lành mạnh để bảo vệ sức khỏe gan.
3. Những thực phẩm nên hạn chế hoặc tránh
Để tránh làm tình trạng bệnh nặng hơn, người bệnh cần hạn chế hoặc loại bỏ các loại thực phẩm sau:
- Đường và đồ uống có đường: Nước ngọt, kẹo, bánh ngọt, nước ép trái cây đóng hộp... là nguồn cung cấp đường fructose dồi dào, gây tích tụ mỡ ở gan.
- Thực phẩm giàu tinh bột tinh chế: Bánh mì trắng, gạo trắng, mì ống... có thể làm tăng đường huyết và ảnh hưởng xấu đến gan.
- Thực phẩm chiên rán và đồ ăn nhanh: Các món ăn này chứa nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, gây tổn thương gan.
- Thịt đỏ và thịt đã qua chế biến: Thịt bò, thịt lợn, xúc xích... có hàm lượng chất béo bão hòa cao, nên ăn với lượng vừa phải.
- Muối: Ăn quá mặn có thể gây tích nước và tăng huyết áp, không tốt cho gan.
- Thực phẩm giàu cholesterol: Hạn chế ăn thực phẩm giàu cholesterol như mỡ động vật, các loại đồ lòng, phủ tạng, da… động vật, lòng đỏ trứng, não, gan gia súc…
4. Lời khuyên của bác sĩ
Người bệnh gan nhiễm mỡ nên kiểm soát cân nặng, không để thừa cân béo phì, thì cũng giảm tình trạng gan nhiễm mỡ.
Cân nặng lý tưởng nên có = số lẻ chiều cao x 0,9.
Ví dụ: 1 người cao 160 cm, cân nặng nên có là 60 x 0,9 = 54 cân là tốt.
Ngoài việc điều chỉnh chế độ ăn, người bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu nên kết hợp với việc tập thể dục đều đặn (ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần) để kiểm soát cân nặng và cải thiện sức khỏe gan. Lựa chọn môn thể dục nào tùy thuộc sở thích của bệnh nhân và có thể duy trì lâu dài được.
Khám định kỳ chuyên khoa gan để được theo dõi, tư vấn và có hướng điều trị thích hợp kịp thời. Quan trọng nhất, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có một kế hoạch ăn uống phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình.
Xem thêm video:
Chế độ ăn cho người bệnh gan nhiễm mỡ.
