Chuyên gia 'bật mí' cách tránh bụi mịn tràn vào nhà

Kiến trúc sư (KTS) Đào Hữu Quá, đã đưa ra những phân tích và khuyến nghị chi tiết dưới góc độ kiến trúc – vận hành.

Yếu tố kiến trúc quan trọng nhất để hạn chế bụi mịn xâm nhập

Theo KTS. Đào Hữu Quá, trong bối cảnh đô thị ô nhiễm, ngôi nhà không thể coi đơn thuần là "cái hộp để ở", mà phải được thiết kế như một hệ thống kiểm soát dòng không khí. Có ba nhóm yếu tố cốt lõi: hướng – lớp vỏ – không gian đệm.

Về hướng nhà và tổ chức mặt đứng, KTS. Đào Hữu Quá cho rằng, nguyên tắc cơ bản là tránh cho luồng gió chính đi thẳng từ nguồn ô nhiễm vào phòng ở. Ví dụ như nhà quay mặt ra trục đường lớn, nếu mở hết cửa kính phẳng, sát mép đường, thì đồng nghĩa với việc "mở ống dẫn bụi" trực tiếp.

Cách "khôn ngoan" là tổ chức như sau:

• Lô gia, ban công sâu làm lớp đệm, cửa chính của không gian ở lùi vào phía trong.
• Cửa sổ lệch trục, cao hơn mặt đường, tránh tầm gió trực tiếp; hạn chế các ô cửa mở về phía nút giao thông, bến xe, nhà máy.
• Ngược lại, ưu tiên lấy sáng, lấy gió từ phía tương đối "sạch" hơn: sân sau, sân trong, giếng trời có cây, khoảng hở giữa các khối nhà.

Về cửa và lớp vỏ bao che, bụi mịn đi vào nhà chủ yếu qua khe hở nhỏ, thông gió tự nhiên không kiểm soát. Vì vậy, cửa nên là hệ nhôm/nhựa có gioăng kín, giảm tối đa khe hở; Ở các mặt rất bụi, dùng cửa hai lớp, lớp kính kín và lớp chớp/lưới bên ngoài, tạo thêm một vùng đệm; Các hốc kỹ thuật, hộp gen, lỗ thông ngoài mặt đường cần bịt kín hoặc đi qua bộ lọc, tránh biến thành "ống dẫn bụi vô hình".

• Sảnh, hiên, ban công, logia là nơi để giày dép, áo khoác, xe đạp…, hạn chế đưa bụi từ ngoài đường vào sâu bên trong.
• Với nhà nhiều tầng, nên thiết kế một tầng sinh hoạt chính an toàn hơn (thường là tầng 2–3 trở lên, ít tiếp xúc trực diện với mặt đường) để ngủ nghỉ trong những ngày ô nhiễm nặng.
• Vật liệu hoàn thiện bên trong nên trơn, phẳng, ít khe hốc (sàn phẳng, tường ít gờ chỉ, tủ sát trần), giúp bụi khó bám lâu và dễ vệ sinh.

Hiệu quả thực tế của cây xanh, tường xanh, ban công xanh

Theo KTS. Đào Hữu Quá, về mặt khoa học, cây xanh có khả năng bẫy bụi và hấp thu một số chất ô nhiễm, nhưng không thể thay thế hoàn toàn máy lọc không khí.

Từ góc độ kiến trúc – vận hành, KTS. Đào Hữu Quá cho rằng, phía ban công, lô gia hướng đường bụi nên được coi như một "lưới lọc tự nhiên". Tại đây có thể trồng các loại cây lá dày, tán rộng, dạng mảng liên tục (giàn dây leo, luống cây hàng ngang, dãy chậu liền kề), để dòng khí phải "đi xuyên qua tán lá" trước khi chạm đến lớp cửa. Nên hạn chế chỉ đặt vài chậu rời rạc bởi hiệu quả bẫy bụi sẽ thấp và thiên về trang trí.

Ngoài ra, tại phần sân thượng, hiên nên có bức tường xanh - bức tường có cây xanh (green wall) trên mặt đứng. Nên bố trí ở mặt hứng gió bụi, đồng thời thiết kế sao cho luồng gió luân chuyển qua lớp cây trước khi đến khu vực mở cửa, không chỉ đơn thuần là "mảng trang trí phía bên cạnh". Trong nhà, bức tường xanh cũng nên đặt ở không gian sinh hoạt chung, nơi có lưu thông không khí, kết hợp thông gió nhẹ để không khí thực sự đi qua bề mặt lá.

Về việc trồng các loại cây trong nhà, nên bố trí mật độ vừa phải (phòng 15–20m² có 2–3 chậu cây trung bình là hợp lý về cả thẩm mỹ và vận hành). Nên chọn cây chịu bóng, ít rụng lá để không tạo thêm nguồn bụi hữu cơ. Cần lau, rửa lá định kỳ cho cây, nếu không, cây sẽ trở thành nơi tích tụ bụi rồi trả lại cho không khí.

Ứng dụng máy lọc không khí, điều hòa có màng lọc và thông gió cơ học là vấn đề quan trọng

KTS. Đào Hữu Quá cho biết, trụ cột kỹ thuật để kiểm soát bụi mịn trong nhà chính là lọc – cấp gió – xả gió có kiểm soát.

Về máy lọc không khí, nên chọn loại có bộ lọc HEPA (từ H13 trở lên), được chứng minh có khả năng giữ lại phần lớn hạt mịn ở cỡ PM2.5. Công suất (CADR) phải tương xứng với thể tích phòng; lý tưởng là máy có thể xử lý lượng không khí tương đương ít nhất 2 lần thể tích phòng mỗi giờ. Vị trí đặt máy nên gần khu vực có người sinh hoạt lâu (giường ngủ, ghế sofa), không bị đồ đạc lớn che chắn, và tránh "bị nhốt" trong góc chết.

Ông cũng cho biết, hiện phần lớn điều hòa treo tường hiện nay chỉ tuần hoàn lại không khí trong phòng, làm mát nhưng không bổ sung gió tươi. Bộ lọc tích hợp chủ yếu là lọc thô, giữ bụi to. Để tối ưu công dụng của điều hoà, các gia đình có thể nâng cấp lớp lọc (nếu hãng cho phép) để tăng khả năng giữ bụi mịn phần nào, nhưng không thể thay hoàn toàn máy lọc không khí chuyên dụng.

Với hệ điều hòa trung tâm/multi, có thể bố trí cụm lọc chất lượng cao trên đường gió cấp/hồi, nhưng phải tính kỹ về tổn thất áp suất và kế hoạch bảo trì lọc.

Về hệ thống thông gió cơ học, KTS. Đào Hữu Quá cho rằng, nếu chỉ hút gió ngoài trời vào mà không lọc, trong bối cảnh đô thị ô nhiễm, thì thiết bị thông gió vô tình trở thành "máy đưa bụi vào nhà".

"Giải pháp là có thể thông gió cân bằng hoặc áp dương nhẹ, với gió tươi cần được đi qua bộ lọc đạt chuẩn (ví dụ MERV 13 trở lên, hoặc tương đương HEPA) trước khi cấp vào phòng; gió thải ra được đưa ra vị trí xa cửa lấy gió. Nếu không đủ điều kiện cho hệ thống lớn, tối thiểu nên có thiết bị cấp gió tươi có lọc PM2.5 cho phòng ngủ, kết hợp với máy lọc không khí trong phòng.

Khi chất lượng không khí ngoài trời rất xấu, các gia đình nên giảm tối đa thông gió trực tiếp từ ngoài trời không đi qua lọc. Duy trì máy lọc không khí hoạt động liên tục trong các phòng ở chính, đồng thời kiểm soát tốt độ ẩm (không để quá ẩm gây nấm mốc)", KTS. Đào Hữu Quá nêu giải pháp.

Ngoài ra, KTS. Đào Hữu Quá cho rằng, khi kiến trúc và thiết bị trong căn nhà đã tốt, nhưng thói quen vận hành sai của các gia đình vẫn có thể làm hỏng mọi nỗ lực giảm bụi mịn.

Vi vậy, trong những ngày ngoại cảnh ô nhiễm nặng, chỉ mở cửa sổ ở mặt ít bụi (sân sau, giếng trời); Chọn "giờ sạch" (sau mưa, đêm muộn hoặc tờ mờ sáng, khi giao thông thưa) để mở cửa thông gió, sau đó đóng lại và cho máy lọc hoạt động; Việc để cửa hé nhỏ cho thoáng vào đúng thời điểm AQI xấu thực ra là cho bụi mịn xâm nhập liên tục.

Nên dùng máy hút bụi có lọc HEPA, thân kín; Đổ rác đúng cách; Ưu tiên lau ẩm, dùng khăn microfiber để bụi bám vào khăn, không bay ngược lên; Hạn chế dùng thảm dày, rèm nặng trong nhà phố bụi, trừ khi chấp nhận vệ sinh rất thường xuyên.

Cần tạo thói quen cởi giày, treo áo khoác ở sảnh/ban công, tốt nhất ở "lớp đệm" trước vùng không gian chính; Giới hạn việc mang đồ ngoài đường vào phòng ngủ, đặc biệt là giường. Đồng thời, hạn chế hoặc tránh hút thuốc, đốt nhang, đốt nến trong không gian kín, vì các hành vi này tự bản thân đã sản sinh thêm hạt mịn và chất ô nhiễm.

KTS. Đào Hữu Quá đưa ra ba giải pháp tổng hợp, dễ áp dụng nhất để gia đình đô thị giảm bụi mịn như sau:

1. Làm kín lớp vỏ và tổ chức lại cửa sổ. Gia đình nên: Kiểm tra, thay gioăng cửa, giảm khe hở, nhất là ở mặt tiền bụi; Giảm số cửa mở trực diện ra đường; ưu tiên mở ở mặt sau, giếng trời; Thiết lập quy tắc vận hành mở cửa đúng "mặt sạch, giờ sạch"; còn lại đóng và để hệ thống lọc/điều hòa làm việc.
2. Trang bị và sử dụng nghiêm túc máy lọc không khí cho phòng ngủ và phòng khách. Mỗi phòng ngủ ít nhất một máy lọc có HEPA, công suất đúng với diện tích; Cho máy chạy gần như liên tục những ngày AQI xấu; Thay lọc đúng chu kỳ; Kết hợp tối thiểu với một giải pháp cấp gió tươi có lọc (từ thiết bị đơn lẻ đến hệ thống) nếu điều kiện cho phép.
3. Tạo lớp đệm xanh và kỷ luật sinh hoạt "ít bụi". Biến ban công, logia, sảnh vào thành vùng đệm: có cây xanh dạng mảng, là nơi cởi giày, treo áo, để đồ ngoài đường; Bên trong, duy trì chế độ vệ sinh khoa học: hút bụi bằng thiết bị có HEPA, lau ẩm định kỳ, hạn chế thảm dày và rèm nặng, chăm sóc cây trong nhà đúng cách.

Cả nhà bị viêm đường hô hấp giữa mùa ô nhiễm không khí

SKĐS - Gần đây, nhiều gia đình tại Hà Nội rơi vào cảnh cả nhà cùng ho, dị ứng, ngứa mắt, thậm chí trẻ nhỏ bị viêm phế quản, viêm phổi dai dẳng.