Gà lôi trắng chuyển từ nhóm 1B sang 2B
Ông Nguyễn Hữu Thiện, Phó cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) - cho biết ngày 12-6, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 136/2025/NĐ-CP quy định phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường (gọi tắt Nghị định 136/2025).
Tại điều 20 của Nghị định 136 đã phân cấp cho bộ quy định danh mục và chế độ quản lý, bảo vệ loài nguy cấp, quý hiếm (bao gồm cả loài được ưu tiên bảo vệ) và thực thi công ước CITES.
Tiếp đó, khoản 1 điều 63 Nghị định 136 quy định: "Văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hành chính của cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền phân quyền, phân cấp ban hành trước ngày nghị định này có hiệu lực thi hành thì tiếp tục có hiệu lực thi hành cho đến khi cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền được phân quyền, phân cấp ban hành văn bản thay thế theo quy định của nghị định này, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 điều 62 nghị định này".
Gà lôi trắng là loài đặc hữu cần được bảo tồn nghiêm ngặt.
"Theo đó, khi thông tư 27/2025 có hiệu lực thì thực hiện theo thông tư này. Nghị định 06/2019, Nghị định 84/2021, Nghị định 160/2013, Nghị định 64/2019 sẽ được bãi bỏ bằng một nghị định khác và nghị định này hiện bộ đang sửa" - ông Thiện thông tin và cho biết kể từ ngày 1/7, danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm, trong đó có gà lôi trắng được áp dụng theo quy định tại thông tư 27/2025.
Tại Việt Nam, gà lôi trắng phân bố ở Tây Bắc, Đông Bắc và Trung Bộ. Ngoài Việt Nam, trên thế giới loài này còn có ở Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia. Chúng thường sống ở rừng lá rộng thường xanh, rừng bán thường xanh, rừng thứ sinh, rừng hỗn giao rụng lá. Thức ăn chủ yếu là ngũ cốc, côn trùng, bò sát, ếch, nhái, quả, hạt quả và giun đất.
Gà lôi trắng thường đẻ trứng từ khoảng tháng 2 đến tháng 6, mỗi lứa thường đẻ 4-10 trứng.
Sách đỏ Việt Nam xếp gà lôi trắng vào phân hạng sẽ nguy cấp (Vulnerable, VU). Chúng có vùng phân bố rộng nhưng quần thể bị suy giảm do mất sinh cảnh sống và bị săn bắt làm thực phẩm và làm cảnh. Kích cỡ quần thể ước tính dưới 10.000 cá thể và số lượng cá thể trưởng thành của mỗi tiểu quần thể <1.000 (theo tiêu chuẩn C2a(i)).
Theo Nghị định 84/2021/NĐ-CP ngày 22/9/2021 của Chính phủ quy định về danh mục các loài, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm (gọi tắt thông tư 84/2021) thì gà lôi trắng thuộc nhóm IB (nghiêm cấm khai thác và sử dụng mẫu vật khai thác từ tự nhiên vì mục đích thương mại).
Tuy nhiên Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Thông tư 27/2025/TT-BNNMT quy định về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm; nuôi động vật rừng thông thường và thực thi công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp (gọi tắt thông tư 27/2025) có hiệu lực từ 1/7/2025.
Trong đó có quy định rõ các loài động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm thuộc nhóm IB và IIB (hạn chế khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại).
Cụ thể, có 109 loài thuộc nhóm IB. Đơn cử trong bộ Gà, họ Trĩ có 7 loài, gồm công, gà so cổ hung, gà lôi lam mào trắng, gà tiền mặt vàng, gà tiền mặt đỏ, trĩ sao, gà lôi tía. Ngoài ra còn có nhiều loài động vật hoang dã quen thuộc như khướu ngọc linh, khướu ngực cam, mi núi bà, khướu đầu đen má xám... cũng được đưa vào danh mục này.
"Tôi mong một bản án công bằng"
Về vụ việc ngày 8/8, Tòa án nhân dân khu vực 5, Hưng Yên tuyên phạt 6 năm tù đối với ông Thái Khắc Thành (quê Nghệ An) về hành vi nuôi nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép 13 cá thể gà lôi trắng.
Ông Nguyễn Văn Thái, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn động vật hoang dã tại Việt Nam cho rằng bản án thể hiện rõ việc đúng tội trạng theo pháp luật tại thời điểm bị bắt.
Cũng theo ông Thái, người này đã tìm hiểu và biết loài Gà lôi trắng là quý hiếm việc mua bán là vi phạm pháp luật, nên hành vi phạm tội là cố tình vi phạm pháp luật. Việc cố tình vi phạm thể hiện rõ thái độ coi thường pháp luật.
Dù có thể không phải là người quá chuyên nghiệp, nhưng việc nuôi chim cảnh, dùng chim cảnh đổi với gà lôi trắng, và nuôi thương mại mục đích kiếm tiền thì rõ ràng đây là việc phạm tội có chủ đích, không hề là một tai nạn. Quá trình từ việc nuôi, mua, bán đã thể hiện sự vi phạm nhiều lần.
"Tôi biết có thể nhiều người không thấy được những khó khăn vất vả của những người bảo vệ rừng và động vật hoang dã, nên có sự đồng cảm với người phạm tội có nhân thân tốt, chưa từng phạm tội.
Cá nhân tôi mong muốn pháp luật được thực thi, có thể xem xét các yếu tố giảm nhẹ hình phạt để cá nhân vi phạm có cơ hội sửa chữa và giúp đỡ gia đình. Một số căn cứ có thể làm giảm bản án như nhân thân tốt, và việc loài gà lôi trắng chuyển từ nhóm IB xuống IIB (hiệu lực từ 1/7/25) cũng cho thấy tính chất nguy hiểm của hành vi phạm tội có sự giảm đi. Tôi mong được xem xét giảm án. Nhưng tôi cũng mong cần có một bản án công bằng cho những người làm bảo vệ và bảo tồn động vật hoang dã", ông Nguyễn Văn Thái bày tỏ.
Bà Bùi Thị Hà, Phó giám đốc Trung tâm Giáo dục thiên nhiên (ENV) cho biết, gà lôi trắng là loài động vật hoang dã thuộc Nhóm IB Danh mục động vật rừng, thực vật rừng nguy cấp, quý, hiếm ban hành kèm theo Nghị định 06/2019/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 84/2021/NĐ-CP) - văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực tại thời điểm ông Thái Khắc Thành bị phát hiện có hành vi nuôi nhốt, buôn bán trái phép 13 cá thể gà lôi trắng.
Với hành vi vi phạm liên quan đến 13 cá thể gà lôi trắng, ông Thái Khắc Thành có thể bị xử phạt từ 5 - 10 năm tù theo quy định tại khoản 2 điều 244 bộ luật Hình sự.
Tuy nhiên, từ ngày 1/7, gà lôi trắng được liệt kê trong Nhóm IIB Danh mục động vật rừng, thực vật rừng nguy cấp, quý, hiếm ban hành kèm theo Thông tư 27/2025/TT-BNNMT. Theo đó, hành vi vi phạm liên quan đến loài này (trong trường hợp vi phạm lần đầu) có thể bị xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt lên tới 300 triệu đồng đối với cá nhân theo quy định tại các điều 21, 22, 23 Nghị định 35/2019/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 07/2022/NĐ-CP) hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự với mức hình phạt lên tới 12 năm tù đối với cá nhân theo quy định tại điều 234 bộ luật Hình sự tùy theo giá trị bằng tiền của tang vật gà lôi trắng.
